Μετάφραση-Επιμέλεια: Λαλέλα Χρυσανθοπούλου
Άρθρο της Jessie Guo, οικονομολόγου, Swiss Re Institute
Το συνταξιοδοτικό κενό, διεθνώς, αναμένεται να ανέλθει στο ιλιγγιώδες ποσό των 400 τρισ. δολ. έως το 2050. Οι εταιρείες ασφαλειών ζωής μπορούν να συμβάλουν στην κάλυψή του αφενός αναλαμβάνοντας τους κινδύνους που αντιμετωπίζουν τα συνταξιοδοτικά προγράμματα καθορισμένων παροχών και αφετέρου αναπτύσσοντας καινοτόμα «εργαλεία» αποταμίευσης.
Το κενό στη χρηματοδότηση που επιτυγχάνουν τα συνταξιοδοτικά ιδιωτικού τομέα στη χρηματοδότηση των συντάξεων ανά τον κόσμο προβλέπεται ότι θα αυξάνεται ετησίως κατά 5%, με αποτέλεσμα να ανέλθει από 70 τρισ. δολ. το 2015, στα 400 τρισ. δολ. το 2050.
Σύμφωνα με τους υπολογισμούς της Swiss Re, σε αυτά τα επίπεδα το παγκόσμιο συνταξιοδοτικό κενό θα ανέλθει στο 108% του παγκόσμιου ΑΕΠ το 2050. Η Κίνα, η Ινδία και οι ΗΠΑ θα παρουσιάζουν τις μεγαλύτερες «τρύπες» στη χρηματοδότηση των συνταξιοδοτικών τους συστημάτων. Θεωρούμε ότι οι ασφαλιστικές εταιρείες μπορούν να διαδραματίσουν ρόλο- «κλειδί» για την κάλυψη του κενού αυτού αφενός παρέχοντας λύσεις μεταφοράς των κινδύνων για υποχρη-ματοδοτημένα ιδιωτικά συνταξιοδοτικά ταμεία (δεύτερος πυλώνας), αφετέρου δημιουργώντας προϊόντα ετήσιας προσόδου, ώστε να ενθαρρύνουν την αποταμίευση κατά τη συνταξιοδότηση. Το προσδόκιμο ζωής, διεθνώς, έχει αυ-ξηθεί, χάρη στη βελτίωση του βιοτικού επιπέδου καθώς και την πρόοδο της ιατρικής επιστήμης. Ωστόσο, λόγω της υπογεννητικότητας, σε πολλές χώρες καταγράφεται γήρανση του πληθυ-σμού. Το φάσμα του περιορισμού του εργατικού δυναμικού, σε συνδυασμό με την αυτοματοποίηση πολλών εργασιών, εξηγεί τις προβλέψεις για διευρυνόμενα ελλείμματα στη χρημα-τοδότηση των συντάξεων.
Το παρατεταμένο περιβάλλον μηδε-νικών-χαμηλών επιτοκίων μετά την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση όξυνε το πρόβλημα, με χαμηλά ποσο-στά αποταμίευσης στις ανεπτυγμένες οικονομίες. Και με το κλίμα μεταβλη-τότητας που επικρατεί στις αγορές τους τελευταίους μήνες, η «δεξαμενή» των κρατικών ομολόγων με αρνητικές αποδόσεις αυξήθηκε εκ νέου και ανέρχεται σε 9,5 τρισ. ευρώ περίπου διεθνώς (όσο δηλαδή και το μέγεθος της οικονομίας της Κίνας).
Σε ένα περιβάλλον χαμηλών επιτοκίων, χαμηλού πληθωρισμού και χαμηλότε-ρων ρυθμών ανάπτυξης, οι αποδόσεις ταμεία δεν είναι ευθυγραμμισμένες με τις προβλέψεις για καταβολές παροχών, ούτε τις προσδοκίες αποταμίευσης των ιδιωτών.
Από την πλευρά του ενεργητικού, οι διαχειριστές συνταξιοδοτικών κεφαλαί-ων τοποθετούν ολοένα και περισσότε-ρους πόρους σε μη κρατικά ομόλογα, αναζητώντας υψηλότερες αποδόσεις. Πλην όμως, το προφίλ ρίσκου-απόδο-σης των επενδύσεων αυτών μπορεί να επιδεινωθεί έντονα σε ένα περιβάλλον αποστροφής κινδύνων και στροφής προς την ποιότητα, ιδίως με δεδομένο το ότι η διαχείριση συνταξιοδοτικών κεφαλαίων υπόκειται σε αυστηρούς εποπτικούς και λογιστικούς κανόνες. Άλλος ένας παράγοντας που έχει συνεισφέρει στη διεύρυνση του συνταξιοδοτικού κενού είναι η έλλειψη εύκολης πρόσβασης σε συνταξιοδοτικά προγράμματα σε μη οργανωμένους τομείς της οικονομίας, ιδίως στις αναδυόμενες αγορές.
Στη χρηματοδότηση των συνταξιοδοτι-κών ταμείων μπορούν να συμμετέχουν οι κυβερνήσεις, οι εργοδότες και οι ιδιώτες. Το Παγκόσμιο Οικονομικό Φό-ρουμ υπολογίζει ότι πάνω από το 75% του παγκόσμιου συνταξιοδοτικού κενού προκύπτει από μη χρηματοδοτημένες συντάξεις (και υπεσχημένες συντάξεις) σε εργαζομένους του δημόσιου τομέα. Αν υποτεθεί ότι οι ρυθμοί ανάπτυξης της παγκόσμιας οικονομίας επιβραδυν-θούν, αυτό αναδεικνύεται σε μείζον πρόβλημα, καθώς τα δημόσια οικονο-μικά πολλών χωρών θα παραμείνουν υπό πίεση. Στο χειρότερο σενάριο, μάλιστα, θα μπορούσε να εκδηλωθεί και κοινωνική αναταραχή, δεδομένης της διαγενεακής ανισότητας, καθώς οι απαιτήσεις χρηματοδότησης των συντα-ξιούχων θα επιβαρύνουν υπέρμετρα τον νεότερης ηλικίας πληθυσμό. Προκειμένου να αμβλυνθεί ο κίνδυνος μελλοντικών δημοσιονομικών ανι-σορροπιών, εξαιτίας των υποσχέσεων για συνταξιοδοτικές παροχές (που δεν μπορούν να εκπληρωθούν), οι κυβερ-νήσεις και οι διεθνείς οργανισμοί έχουν προτείνει την πιο ενεργή συμμετοχή του των συνταξιοδοτικών συστημάτων.
Με την πάροδο του χρόνου, παρατη-ρούμε μια μετακίνηση από τα προ-γράμματα καθορισμένων παροχών (defined benefits) σε προγράμματα καθορισμένων εισφορών (defined contributions), στα οποία οι ιδιώτες αναλαμβάνουν μεγαλύτερη ευθύνη για τις αποταμιεύσεις τους κατά τη σύνταξη. Τα προγράμματα καθορισμένων εισφο-ρών αναλογούν πλέον σε πάνω από το 50% των πόρων που προορίζονται για καταβολή συντάξεων διεθνώς, ενώ χώρες όπως η Αυστραλία, η Χιλή και οι ΗΠΑ έχουν δημιουργήσει ισχυρές δομές.
Θεωρούμε ότι το συνταξιοδοτικό κενό συνιστά μια μεγάλη ευκαιρία ανά-πτυξης για τον ασφαλιστικό κλάδο. Αποτελεί επίσης ένα «εργαλείο» ώστε οι ασφαλιστικές εταιρείες να καταστούν περισσότερο ανθεκτικές.
Με δεδομένη τη μεγάλη τεχνογνωσία τους σε θέματα μακροζωίας και διαχείρισης του κινδύνου θνησιμότη-τας (mortality risk management), οι ασφαλιστικές εταιρείες μπορούν να προσφέρουν εξατομικευμένες λύσεις μεταβίβασης του κινδύνου σε ελλιπώς χρηματοδοτούμενα προγράμματα καθορισμένων παροχών, ώστε να μειωθεί η μεταβλητότητα των κερδών των εταιρειών που χρηματοδοτούν τα προγράμματα αυτά.
Οι ασφαλιστικές εταιρείες μπορούν, επίσης, να δημιουργήσουν γκάμα προ-ϊόντων ετήσιας προσόδου (annuities), ώστε να βοηθήσουν τους ιδιώτες να διαχειριστούν καλύτερα τον κίνδυνο μακροζωίας που είναι εγγενής στα προ-γράμματα εθελοντικής αποταμίευσης (τρίτος πυλώνας).
Τέλος, προκειμένου να διευρυνθεί το πεδίο της ασφαλιστικής κάλυψης, ενθαρρύνουμε δράσεις προς την κατεύ-θυνση της μείωσης των εισοδηματικών ανισοτήτων, τη βελτίωση του επιπέδου εξοικείωσης με βασικές χρηματοοικο-νομικές έννοιες, την παροχή προϊόντων που να συνοδεύονται με φορολογικά κίνητρα και την προώθηση του ψηφια-κού μετασχηματισμού.
Από το περιοδικό IW
