Οι πρωτοβουλίες του ΣΕΒ για την αναβάθμιση της πρακτικής άσκησης των φοιτητών και το μέλλον τους στις επιχειρήσεις

Σύμφωνα με έρευνα που διεξήγαγε ο ΣΕΒ σε δείγμα 116 Σχολών και Τμημάτων σε 14 Πανεπιστήμια, η πρακτική άσκηση προσφέρεται, κατά κανόνα, στους φοιτητές ως προαιρετικό μάθημα επιλογής, ενώ είναι υποχρεωτική σε μόλις 31 περιπτώσεις.

• Η ποιοτική πρακτική άσκηση στη διάρκεια των σπουδών είναι η γέφυρα μεταξύ της εκπαιδευτικής διαδικασίας και της αγοράς εργασίας δίνοντας στους φοιτητές την ευκαιρία επαφής με το πραγματικό εργασιακό περιβάλλον.
• Η Ελλάδα είναι μία από τις χώρες που αντιμετωπίζουν τις μεγαλύτερες δυσκολίες στη μετάβαση των νέων από την εκπαίδευση στην απασχόληση (OECD, 2017).
• Έχει σημαντικά οφέλη και για τις επιχειρήσεις καθώς αξιοποιούν νέες γνώσεις, αλλά και δημιουργούν μια δεξαμενή αξιόλογου ανθρώπινου δυναμικού.
• Στην Ανώτατη Εκπαίδευση όμως, είναι σχετικά υποβαθμισμένη και χαρακτηρίζεται από προαιρετικό χαρακτήρα, μικρή διάρκεια, εξάρτηση της χρηματοδότησης από το ΕΣΠΑ, και γραφειοκρατικές διαδικασίες.
• Η πρακτική άσκηση πρέπει να προσεγγισθεί ολιστικά, μέσα στο ευρύτερο πλαίσιο διευκόλυνσης της μετάβασης των νέων από την εκπαίδευση στην αγορά εργασίας.
• Πανεπιστήμια και επιχειρήσεις χρειάζεται και μπορούν να συνεργαστούν, με δομημένο και συστηματικό τρόπο, μέσα σ΄ ένα πλαίσιο αμοιβαίας αναγνώρισης και κατανόησης των αναγκών.

Η ποιοτική πρακτική άσκηση στη διάρκεια των σπουδών είναι η γέφυρα μεταξύ της εκπαιδευτικής διαδικασίας και της αγοράς εργασίας. Δίνει την ευκαιρία σε φοιτητές να βρεθούν σε πραγματικό επιχειρηματικό και εργασιακό περιβάλλον, να διερευνήσουν τα επαγγελματικά τους ενδιαφέροντα, να εφαρμόσουν στην πράξη και να ενισχύσουν τις επιστημονικές τους γνώσεις, και να αποκτήσουν οριζόντιες και επαγγελματικές δεξιότητες χρήσιμες για τη μετέπειτα επαγγελματική τους σταδιοδρομία. Με επείγουσες προκλήσεις για την απασχόληση των νέων και τον παραγωγικό μετασχηματισμό, είναι κρίσιμο να ενισχυθεί ο θεσμός και η αποτελεσματικότητα της πρακτικής άσκησης, με συνένωση δυνάμεων και ανάληψη κοινών πρωτοβουλιών και δεσμεύσεων.

Η Ελλάδα είναι μία από τις χώρες που αντιμετωπίζουν τις μεγαλύτερες δυσκολίες στη μετάβαση των νέων από την εκπαίδευση στην απασχόληση (OECD, 2017). Η έλλειψη εργασιακής εμπειρίας είναι ένας από τους παράγοντες που συμβάλλουν στην υψηλή ανεργία των νέων αποφοίτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης ή στην απασχόληση σε θέσεις χαμηλότερων προσόντων. Με δεδομένη τη δυσκολία κάλυψης κενών θέσεων εργασίας με προσωπικό με κατάλληλες γνώσεις και δεξιότητες, τις συνέπειες της ελληνικής κρίσης, αλλά και της πανδημίας, χρειάζονται νέες πρωτοβουλίες, μεταξύ άλλων, για επενδύσεις στην πρακτική άσκηση των φοιτητών.

Η πρακτική άσκηση παρέχει στις επιχειρήσεις τη δυνατότητα να αξιοποιήσουν νέες γνώσεις, δεξιότητες και καινοτόμες ιδέες, που μεταφέρουν οι φοιτητές μέσα από τη στενή επαφή τους με την ακαδημαϊκή και ερευνητική κοινότητα. Επίσης, οι επιχειρήσεις που προσφέρουν ποιοτικές θέσεις πρακτικής άσκησης έχουν την ευκαιρία, όχι μόνο να δημιουργήσουν μία δεξαμενή αξιόλογου ανθρώπινου δυναμικού, μέσα από την οποία μπορούν να αντλούν ικανά μελλοντικά στελέχη, αλλά και να αναβαθμίσουν την εταιρική τους εικόνα και να προωθήσουν τη φήμη τους ως εργοδότες (employer brand).

Παρά τα αδιαμφισβήτητα πλεονεκτήματά της, η πρακτική άσκηση δεν έχει τη θέση που θα όφειλε στα προγράμματα σπουδών των ελληνικών Πανεπιστημίων, αλλά ούτε και στις επιχειρήσεις που δυσκολεύονται να αναγνωρίσουν την αξία και χρησιμότητά της. Αναπόφευκτα, δεν αποτελεί προτεραιότητα ούτε για τους φοιτητές.

Στην Ελλάδα, η πρακτική άσκηση των φοιτητών χαρακτηρίζεται από: προαιρετικό χαρακτήρα, μικρή διάρκεια, έλλειψη ευελιξίας, ισχυρή εξάρτηση της χρηματοδότησης από το ΕΣΠΑ, μη σταθερό και ενιαίο διοικητικό πλαίσιο, γραφειοκρατικές διαδικασίες. Όλα αυτά, αποθαρρύνουν τη συμμετοχή των επιχειρήσεων ή και υπονομεύουν το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα.

Με τα σημερινά μάλιστα δεδομένα, όπως έχουν διαμορφωθεί από την πρόσφατη ενσωμάτωση των ΤΕΙ στα Πανεπιστήμια, οι ποιοτικές διαστάσεις της πρακτικής άσκησης αναμένεται να επιβαρυνθούν ακόμα παραπάνω. Στα νέα προγράμματα σπουδών η εξάμηνη υποχρεωτική πρακτική άσκηση των πρώην ΤΕΙ αντικαθίσταται, στις περισσότερες περιπτώσεις, με πρακτική άσκηση προαιρετικού χαρακτήρα και μικρής διάρκειας.

Ο ΣΕΒ αναλαμβάνει την πρωτοβουλία να στηρίξει έμπρακτα την αναβάθμιση του θεσμού της πρακτικής άσκησης, ξεκινώντας με τη δημιουργία ενός πλαισίου και ενός δικτύου διαλόγου και συνεργασίας Πανεπιστημίων και επιχειρήσεων. 

Πρώτο βήμα ήταν η διεξαγωγή έρευνας προς τα μέλη του, με στόχο να καταγράψει τις απόψεις και τις προτάσεις τους για τη βελτίωση της πρακτικής άσκησης. Παράλληλα, επιχείρησε να διερευνήσει το τοπίο της πρακτικής άσκησης, όπως διαμορφώνεται σήμερα στα ελληνικά Πανεπιστήμια, προκειμένου να αναδείξει με τεκμηριωμένο τρόπο τα βασικά χαρακτηριστικά της.

Τα αποτελέσματα παρουσιάστηκαν στις 8 Απριλίου 2021, σε διαδικτυακή εκδήλωση, με θέμα «Επένδυση στην αναβάθμιση της πρακτικής άσκησης φοιτητών στις επιχειρήσεις», με τη συμμετοχή εκπροσώπων της ακαδημαϊκής και επιχειρηματικής κοινότητας. Στόχος της εκδήλωσης ήταν να τεθούν τα καίρια ζητήματα της πρακτικής άσκησης από τις δύο πλευρές, να διατυπωθούν διαφορετικές προτάσεις και απόψεις και, κυρίως, να διερευνηθούν, και να δημιουργηθούν, δυνητικά πεδία συνεργασίας μεταξύ των δύο πλευρών. Οι ομιλητές συμφώνησαν πως με τη συμβολή των επιχειρήσεων, η πρακτική άσκηση πρέπει να αποτελέσει σημαντικό συστατικό στοιχείο της εκπαιδευτικής διαδικασίας.

• Η πρακτική άσκηση είναι κυρίως προαιρετική, μικρής διάρκειας, με περιορισμένη ευελιξία και με ισχυρή εξάρτηση της χρηματοδότησής της από το ΕΣΠΑ. Αυτό δημιουργεί ασυνέχειες στη διάθεση των πόρων ενώ οι επιχειρήσεις θέλουν και μπορούν να συνεισφέρουν ώστε να ανταποκρίνεται περισσότερο στις ανάγκες τους.
• Έντονο είναι το ενδιαφέρον των επιχειρήσεων για πρακτική άσκηση φοιτητών που προέρχονται από Σχολές Οικονομικών Επιστημών/Διοίκησης Επιχειρήσεων, Πληροφορικής και Επιστημών Μηχανικής. Ο θεσμός της πρακτικής άσκησης μπορεί τόσο να προωθηθεί σε όλους τους κύκλους σπουδών της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, όσο και να προσλάβει διάφορες εναλλακτικές μορφές (ως προς τη διάρκεια, τη συνεχή ή διακεκομμένη άσκηση, κοκ.).
• Για τις επιχειρήσεις η διάρκεια της πρακτικής άσκησης πρέπει να είναι ιδανικά 6 μήνες και να πραγματοποιείται, κατά προτίμηση, στο τελευταίο έτος/εξάμηνο των σπουδών.
• Οι επιχειρήσεις θεωρούν απαραίτητη την απλοποίηση και ενοποίηση των διαδικασιών για την πρακτική άσκηση και επισημαίνουν την ανάγκη λειτουργίας οργανωμένου διαύλου επικοινωνίας μεταξύ επιχειρήσεων, εκπαιδευτικών ιδρυμάτων και φοιτητών.
• Η διασφάλιση σταθερής χρηματοδότησης, με διεύρυνση των πηγών χρηματοδότησης, της πρακτικής άσκησης εγγυάται τη διαχρονική προσφορά θέσεων από τις επιχειρήσεις.
• Η πρακτική άσκηση πρέπει να προσεγγισθεί ολιστικά, μέσα στο ευρύτερο πλαίσιο διευκόλυνσης της μετάβασης των νέων από την εκπαίδευση στην αγορά εργασίας.
• Πανεπιστήμια και επιχειρήσεις χρειάζεται και μπορούν να συνεργαστούν, με δομημένο και συστηματικό τρόπο, μέσα σ΄ ένα πλαίσιο αμοιβαίας αναγνώρισης και κατανόησης των αναγκών.
• Η υιοθέτηση αρχών ποιότητας αποτελεί αναπόσπαστο στοιχείο ενός αναβαθμισμένου θεσμού πρακτικής άσκησης.