Άρθρο του Dr. Τσουκαλά, MD.
Ιατρός Χρονιών και Αυτοάνοσων Νοσημάτων
CEO Metabolomic Medicine
Πρόεδρος του European Institute of Nutritional Medicine, E.I.Nu.M
.
Το βραβείο Νόμπελ Ιατρικής για το 2018 δόθηκε στους ανοσολόγους Τζέιμς Π. Άλισον και Τασούκου Χόνζο για τις ανακαλύψεις τους που οδήγησαν σε μια νέα εντελώς σειρά θεραπειών για τον καρκίνο [1]. Με τις πρωτοπόρες ανακαλύψεις των δύο ερευνητών αναπτύχθηκε ένα νέο θεραπευτικό πλανό το οποίο συνδέεται με την ενεργοποίηση του ανοσοποιητικού συστήματος εναντίον των καρκινικών κυττάρων.
Πώς δρά η ανοσοθεραπεία?
Υπό φυσιολογικές συνθήκες ένας τύπος κυττάρων του ανοσοποιητικού μας συστήματος, τα Τ-λεμφοκύτταρα, εντοπίζουν και καταστρέφουν ιούς, βακτήρια και μεταλλαγμένα καρκινικά κύτταρα.
Η ενεργοποίηση των Τ-λεμφοκυττάρων ως προς το «ξένο» σώμα γίνεται μέσω πρωτεϊνών που βρίσκονται πάνω στη μεμβράνη των Τ-λεμφοκυττάρων και δρουν σα διακόπτης. Όταν η επίθεση από τα κύτταρα δε χρειάζεται πλέον, κάποιες άλλες πρωτεΐνες (checkpoints) αναστέλλουν τα Τ-λεμφοκύτταρα, τα οποία σταματούν να επιτίθενται. Στην περίπτωση του καρκίνου, τα μεταλλαγμένα κύτταρα έχουν την ικανότητα να σταματούν την επίθεση των Τ-λεμφοκυττάρων εναντίον τους μέσω των πρωτεϊνών αυτών (checkpoints).
Η Ανοσοθεραπεία καταργεί το τρόπο με τον οποίο τα καρκινικά κύτταρα εμποδίζουν την επίθεση των Τ-λεμφοκυττάρων εναντίον τους. Έτσι, η αντιμετώπιση των καρκινικών κυττάρων επιτυγχάνεται από το ίδιο το ανοσοποιητικό σύστημα [2].
Σχηματική απεικόνιση του μηχανισμού δράσης των Τ λεμφοκυττάρων υπό φυσιολογικές συνθήκες (επάνω) και του τρόπου με τον οποίο τα καρκινικά κύτταρα αναστέλλουν αυτόν το μηχανισμό (κάτω). Πηγή: Cancer Research Uk
Κλινικές μελέτες σε ασθενείς με διάφορους τύπους καρκίνου όπως το μελάνωμα, ο καρκίνος του πνεύμονα, το λέμφωμα και ο καρκίνο του νεφρού έχουν δείξει πολύ ενθαρρυντικά αποτελέσματα [1].
H Ανοσοθεραπεία σήμερα.
Οι ανοσοθεραπείες που έχουν αναπτυχθεί είναι πάνω από 200 μέχρι στιγμής και απευθύνονται σε διαφορετικούς τύπους καρκίνου.
Η ανοσοθεραπεία για να έχει τα καλύτερα αποτελέσματα συνδυάζεται με εξετάσεις που εντοπίζουν ποια θεραπεία θα επιφέρει το καλύτερο αποτέλεσμα με βάση την γενετική ταυτότητα των κυττάρων.
Όπως αναφέρει ο Dr. Τζώρτζιο Σκαλιώτι, επικεφαλής του τμήματος ογκολογίας του πανεπιστημίου του Τορίνο, θα πρέπει οποιαδήποτε ανοσοθεραπεία να χορηγείται στοχευμένα στα πλαίσια της ιατρικής ακριβείας. Το πλεονέκτημα της στοχευμένης θεραπείας είναι ότι στοχεύει μόνο τα καρκινικά κύτταρα με βάση το γενετικό τους προφίλ, αφήνοντας ανεπηρέαστα τα φυσιολογικά κύτταρα και μειώνοντας τις παρενέργειες [2]. Ο όγκος που εντοπίζεται σε κάποιον άνθρωπο έχει μια συγκεκριμένη βιολογική ταυτότητα. Με την ανάλυση συγκεκριμένων γενετικών δεικτών –έχουν εντοπιστεί πάνω από 500- μπορεί να προσδιοριστεί αυτή η ταυτότητα και να δοθεί η κατάλληλη ανοσοθεραπεία για τον συγκεκριμένο ασθενή.
Απεικόνιση κυττάρων του ανοσοποιητικού να επιτίθενται σε καρκινικό κύτταρο. Πηγή: Shutterstock
Η Ανοσοθεραπεία είναι μια επιτυχημένη εφαρμογή της Ιατρικής Ακριβείας στον καρκίνο.
Η Ιατρική Ακριβείας είναι μια καινοτόμος προσέγγιση που λαμβάνει υπόψη τη μοναδικότητα του τρόπου ζωής, τη διατροφή, τα γονίδια, και το περιβάλλον των ανθρώπων[3].
Το 2015 ο Barack Obama εγκαινίασε την έναρξη του προγράμματος της Ιατρικής Ακριβείας με στόχο την επίτευξη «εξατομικευμένης πρόληψης, θεραπείας και φροντίδας υγείας για όλους». Πηγή: Precision Medicine Initiative
Σύμφωνα με τον Οργανισμό Τροφίμων και Φαρμάκων της Αμερικής (FDA) η Ιατρική Ακριβείας η οποία είναι γνωστή και με τον όρο «εξατομικευμένη ιατρική στοχεύει στη πρόληψη και αντιμετώπιση ασθενείων για τον κάθε ασθενή. Συγκεκριμένα στοχεύει στην εύρεση κατάλληλης θεραπείας, για τον κάθε ασθενή την κατάλληλη στιγμή. Το γενετικό προφίλ, το περιβάλλον και ο τρόπος ζωής είναι αυτά που διαμορφώνουν την υγεία μας και μας καθιστούν ένα ξεχωριστό βιολογικό σύστημα. Οι περισσότερες θεραπείες σήμερα έχουν αναπτυχθεί με βάση το μοντέλο ενός «μέσου ασθενή», έτσι δεν είναι αποτελεσματικές για όλους [4].
Τα εργαλεία της Ιατρικής Ακριβείας ενσωματώνουν δεδομένα από το ιατρικό ιστορικό του ασθενούς, τα γονίδια, το μικροβίωμα, τη διατροφή, τις μεταβολομικές αναλύσεις (μέτρηση χημικών αντιδράσεων στον ανθρώπινο οργανισμό), και στοιχεία από τον τρόπο ζωής για να εντοπίσουν την ιδανική στρατηγική αντιμετώπισης στο κάθε ασθενή εξατομικευμένα.
Η εφαρμογή της Ιατρικής Ακριβείας έχει οδηγήσει στην ανάπτυξη θεραπειών για σημαντικό αριθμό καρκίνων εισάγοντας την ογκολογία σε μια νέα εποχή.
