Επιμέλεια: Λαλέλα Χρυσανθοπούλου
Η τεχνολογική πρόοδος αλλάζει τη ζωή μας με ρυθμούς ταχύτερους από ποτέ. Μία από τις εκφράσεις της είναι ο τεράστιος όγκος δεδομένων που παράγεται από τις συσκευές που χρησιμοποιούμε καθημερινά, από το αυτοκίνητο έως το smartphone. Φυσικά, το κύμα της ψηφιοποίησης (digitalization) «σαρώνει» και τον ασφαλιστικό κλάδο, δημιουργώντας σημαντικές ευκαιρίες και οφέλη, αλλά και κινδύνους. Η Insurance Europe, ο σύνδεσμος των (αντ)ασφαλιστικών εταιρειών της ΕΕ, ανέπτυξε έναν διαδραστικό διαδικτυακό οδηγό, όπου αναλύει με συγκεκριμένα, χρηστικά παραδείγματα τι σημαίνει η ψηφιοποίηση για τον ασφαλιστικό κλάδο. Εξηγεί τις θετικές αλλαγές που φέρνει στη διαδικασία διανομής των ασφαλιστικών προϊόντων στους βασικούς τομείς της βιομηχανίας (ασφάλιση αυτοκινήτου, περιουσίας, ζωής) και στην καταπολέμηση της ασφαλιστικής απάτης (που αναλογεί στο 10% των αιτήσεων αποζημιώσεων στην Ευρώπη και αυξάνει τα ασφάλιστρα για τους τίμιους πελάτες…) καθώς και τις προκλήσεις που εγκυμονεί για την προστασία των προσωπικών δεδομένων, αλλά και σε ό,τι αφορά τις κυβερνοεπιθέσεις. Το iw παρουσιάζει έναν πλήρη οδηγό, που έχει ως βασικό στόχο να δώσει συγκεκριμένο «ασφαλιστικό» περιεχόμενο στην αόριστη για πολλούς έννοια «ψηφιοποίηση»…
1. Ψηφιοποίηση και διανομή ασφαλιστικών προϊοντων
Στη σημερινή εποχή, οι καταναλωτές απαιτούν να επικοινωνούν με τον ασφαλιστικό τους πάροχο όποτε, όπου και όπως επιθυμούν. Η ψηφιοποίηση της διαδικασίας διανομής των ασφαλιστικών προϊόντων επιτρέπει στις ασφαλιστικές να προσφέρουν μια «πολυκαναλική» εμπειρία στους καταναλωτές, παρέχοντάς τους εξατομικευμένα προϊόντα, προσαρμοσμένα στις ανάγκες τους. Σύμφωνα με την Insurance Europe, ο αντίκτυπος της ψηφιοποίησης στη διαδικασία διανομής γίνεται ιδιαίτερα αισθητός στην αναβάθμιση της εμπειρίας του καταναλωτή, στην τεχνολογία blockchain και στην εισαγωγή καινοτόμων εφαρμογών. Χάρη στην ψηφιοποίηση, η σχέση πελάτη/ασφαλιστή, από μια ετήσια συνδιαλλαγή που ήταν στο παρελθόν, μετασχηματίζεται σε καθημερινή επαφή. Εμπλουτίζεται με εναλλακτικά κανάλια επικοινωνίας, όπως τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, και με νέες εφαρμογές, που διευκολύνουν την επιλογή ή την αγορά ασφαλιστικών προϊόντων.
Η χρήση των social media στην ασφάλιση είναι ένα καλό παράδειγμα για τη βελτίωση της εμπειρίας του καταναλωτή. Εφαρμογές όπως η άμεση αποστολή μηνυμάτων μέσω των social media προσφέρουν ένα νέο, άμεσο κανάλι επικοινωνίας. Αναμένεται δε να εξελιχθούν σε πολύτιμο εργαλείο για τη διανομή ασφαλιστικών προϊόντων, το ψηφιακό marketing, την παροχή υπηρεσιών μετά την πώληση του προϊόντος και την υποστήριξη του πελάτη, οδηγώντας σε μείωση του λειτουργικού κόστους για τις ασφαλιστικές εταιρείες και διευκολύνοντάς τες στη συλλογή και συγκέντρωση στοιχείων για τους πελάτες και στην παροχή βελτιωμένων, εξατομικευμένων προϊόντων και υπηρεσιών.
Η πρώτη ευρεία χρήση του blockchain (σ.σ. της τεχνολογίας πίσω από το ψηφιακό νόμισμα bitcoin) στον ασφαλιστικό κλάδο θα αφορά κατά πάσα πιθανότητα τα «έξυπνα συμβόλαια» (smart contracts), που θα οδηγούν σε μείωση του κόστους ασφάλισης για τους πελάτες. Τα smart contracts είναι υπολογιστικά προγράμματα που θα εφαρμόζουν αυτόματα τους όρους ενός συμβολαίου όταν πληρούνται οι προκαθορισμένοι όροι. Θα μπορούσε να είναι π.χ. ένα συμβόλαιο ασφάλισης περιουσίας, όπου η αποζημίωση θα καταβάλλεται αυτόματα όταν καταγράφεται ζημία υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις, χωρίς να απαιτείται η παρέμβαση αξιολογητή. Ή, αν δηλωθεί η κλοπή ενός ασφαλισμένου κινητού τηλεφώνου, μπορεί να ενεργοποιηθεί αυτόματα η απαίτηση αποζημίωσης μέσω των smart contracts. Τα προγράμματα αυτά μπορούν δυνητικά να οδηγήσουν σε πλήρη αυτοματοποίηση του ασφαλιστικού κλάδου, συμβάλλοντας στη δυναμική τιμολόγηση του ρίσκου και στην ανάπτυξη νέων αγορών, όπως οι συνεργατικές ασφαλίσεις (peer–to–peer insurance).
Την ίδια στιγμή, η ψηφιοποίηση και τα νέα επιχειρηματικά μοντέλα διαταράσσουν την ασφαλιστική βιομηχανία ανοίγοντας νέους δρόμους στην αγορά. Το ψηφιακό περιβάλλον επιτρέπει στις εταιρείες να παράγουν καινοτόμες εφαρμογές πολύ πιο γρήγορα και εύκολα. Αυτό περιλαμβάνει και νέους παίκτες, όπως τις νεοφυείς εταιρείες υψηλής τεχνολογίας (insurtech startups), που επιδιώκουν να αξιοποιήσουν τα φθηνότερα ψηφιακά κανάλια διανομής, επηρεάζοντας τον ανταγωνισμό μεταξύ των ασφαλιστικών εταιρειών στον τομέα αυτό. Οι «παραδοσιακές» ασφαλιστικές εταιρείες οφείλουν να ανταποκριθούν στην πρόκληση των insurtechs. Κάποιοι τις αντιμετωπίζουν ως ευκαιρία και συνεργάζονται με αυτές.
Για παράδειγμα, η βρετανική ασφαλιστική Aviva δημιούργησε ένα «ψηφιακό γκαράζ», δηλαδή έναν χώρο όπου προγραμματιστές και ασφαλιστικά στελέχη συνεργάζονται, αναπτύσσουν και δοκιμάζουν νέες ασφαλιστικές ιδέες και υπηρεσίες.
Οι συνεργατικές ασφαλίσεις είναι ένα άλλο παράδειγμα ψηφιακής διαταραχής. Ένα τέτοιο παράδειγμα είναι η γερμανική Friendsurance, που λειτουργεί ως ανεξάρτητος μεσίτης, με μια ευρεία γκάμα τοπικών ασφαλιστικών συνεργατών. Το εν λόγω μοντέλο peer–to–peer insurance αφορά πελάτες με ίδια ασφαλιστική κάλυψη που σχηματίζουν μικρές ομάδες. Μέρος των ασφαλίστρων τους καταλήγει σε έναν κοινό «κουμπαρά». Αν δεν υπάρχουν αιτήσεις αποζημίωσης σε έναν χρόνο, τα μέλη της ομάδας παίρνουν πίσω μέρος των χρημάτων τους. Αν υπάρχουν αιτήσεις αποζημίωσης, η επιστροφή χρημάτων μειώνεται για όλους. Οι μεγαλύτερες αιτήσεις αποζημίωσης καλύπτονται από «κανονικές» ασφαλιστικές, με τις οποίες συνεργάζεται η Friendsurance.
«Οποιεσδήποτε νομοθετικές πρωτοβουλίες που αφορούν τη διανομή των ασφαλιστικών προϊόντων θα πρέπει να είναι φιλικές προς την ψηφιοποίηση και σχεδιασμένες κατά τρόπο που να επιτρέπουν τόσο στους καταναλωτές όσο και στην ασφαλιστική βιομηχανία να αξιοποιήσουν τις ευκαιρίες που δημιουργεί η ψηφιοποίηση. Θα πρέπει επίσης να είναι “τεχνολογικά ουδέτερες”, ώστε να εναρμονίζονται με την ψηφιακή εποχή και να μη δίνουν προνομιακή μεταχείριση σε υφιστάμενα κανάλια διανομής σε σχέση με τα νέα, ψηφιακά κανάλια, εμποδίζοντας την ανάπτυξή τους και υπονομεύοντας την ψηφιακή καινοτομία» είναι το μήνυμα της Insurance Europe.
2. Ψηφιοποίηση στην ασφάλιση ΙΧ και περιουσίας και στις ασφάλειες υγείας
Με την αύξηση και την εξειδίκευση των δεδομένων που φέρνει η ψηφιοποίηση, ένας κόσμος συναρπαστικών ευκαιριών ανοίγεται, με την ασφάλιση νέων κινδύνων, την προσφορά εξατομικευμένων προϊόντων και την παροχή πρόσθετων υπηρεσιών. Η παροχή δεδομένων σε πραγματικό χρόνο σημαίνει ότι τα συμβόλαια μπορούν να προσαρμόζονται πολύ πιο γρήγορα, για να αντανακλούν τυχόν αλλαγές στη συμπεριφορά του πελάτη ή τη μεταβολή των συνθηκών. Και αυτό είναι μόνο η αρχή. Τα νέα δεδομένα (data) βελτιώνουν την κατανόηση των κινδύνων από πλευράς ασφαλιστών και συμβάλλουν στην αποτροπή των ζημιών από πλευράς πελατών.
Στην ασφάλιση ΙΧ, τα ασφάλιστρα παραδοσιακά υπολογίζονταν βάσει στοιχειωδών πληροφοριών για τον οδηγό (ηλικία, οδηγική εμπειρία, ιστορικό ατυχημάτων). Οι νέες τεχνολογίες όχι απλώς δίνουν ένα πολύ ακριβέστερο προφίλ του οδηγού, αλλά προσφέρουν και νέες υπηρεσίες. Η τηλεματική, με την ασύρματη μετάδοση δεδομένων σε πραγματικό χρόνο, προσφέρει στις ασφαλιστικές εταιρείες καλύτερη κατανόηση για την οδηγική συμπεριφορά των πελατών τους. Οι πληροφορίες από τα «μαύρα κουτιά», που ήδη εγκαθίστανται στα ΙΧ, καθιστούν δυνατή την προσφορά προϊόντων που προσαρμόζονται στις ανάγκες κάθε πελάτη, με βάση, για παράδειγμα, τον χρόνο που περνούν στο τιμόνι (pay as you drive) ή/και τον τρόπο που οδηγούν (pay how you drive). Για ορισμένους, π.χ. τους προσεκτικούς νέους οδηγούς, με περιορισμένη εμπειρία, αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει σε μείωση των ασφαλίστρων τους. Όταν δε υπάρχει ένα ατύχημα και αίτηση καταβολής αποζημίωσης, η πρόσβαση στα δεδομένα του οχήματος σε πραγματικό χρόνο σημαίνει, πρώτον, ταχύτερη οδική βοήθεια και, δεύτερον, ταχύτερη και αποδοτικότερη διαχείριση των αιτημάτων αποζημίωσης. Μπορεί επίσης να συμβάλει στη μείωση της ασφαλιστικής απάτης στον κλάδο αυτοκινήτου.
Συνοψίζοντας, τα οφέλη για τους καταναλωτές συνίστανται στην παροχή εξατομικευμένων συμβολαίων, στη μείωση των ασφαλίστρων για ορισμένους οδηγούς, τη βελτίωση της οδηγικής συμπεριφοράς, την ταχύτερη διαχείριση των αιτήσεων αποζημίωσης και τη μείωση της ασφαλιστικής απάτης.
Στην ασφάλιση περιουσίας, τα ασφάλιστρα υπολογίζονται με βάση τις πληροφορίες για το ακίνητο και την έκθεσή του σε εγκληματικές πράξεις (π.χ. διαρρήξεις) ή σε φυσικά φαινόμενα (σεισμούς, πλημμύρες, πυρκαγιές). Οι ασφαλιστικές εταιρείες διευρύνουν συνεχώς τις πηγές από όπου αντλούν δεδομένα και τελειοποιούν την επεξεργασία τους, ώστε να δημιουργούν ολοένα και πιο εκλεπτυσμένα μοντέλα ανάλυσης κινδύνου, που καθιστούν πιο ακριβές το προφίλ ρίσκου κάθε ακινήτου. Όσο περισσότερα τα στοιχεία τόσο ακριβέστερες είναι οι προβλέψεις και τόσο υψηλότερη η διαθεσιμότητα εξατομικευμένων συμβολαίων. Οι ασφαλιστικές εταιρείες μπορούν να συμβουλέψουν καλύτερα τους πελάτες τους για τους κινδύνους που απειλούν την περιουσία τους, ώστε να λάβουν περισσότερα προληπτικά μέτρα για να μειώσουν την έκθεσή τους και να αυξήσουν την ασφαλισιμότητα της περιουσίας. Η ψηφιοποίηση επιτρέπει ακόμα στους ασφαλιστές να προσφέρουν επιπρόσθετα προϊόντα πέρα από την κάλυψη για καταστροφές, όπως π.χ. προειδοποιήσεις για ακραία καιρικά φαινόμενα μέσω online εργαλείων και εφαρμογών. Οι εταιρείες μπορούν, τέλος, να αξιοποιήσουν τα δεδομένα από τις διασυνδεδεμένες συσκευές στα «έξυπνα» σπίτια (γνωστότερα ως Internet of Things), όπως π.χ. τους «έξυπνους» θερμοστάτες, που αυξάνουν την εσωτερική θερμοκρασία όταν πέφτει επικίνδυνα η εξωτερική, για να αποφευχθούν φαινόμενα όπως το «πάγωμα» των σωλήνων, ή οι «έξυπνοι» θερμοσίφωνες, που προειδοποιούν τον ιδιοκτήτη πότε χρειάζονται επισκευή, ώστε να αποφεύγονται δυνητικά καταστροφικές εκρήξεις.
Στις ασφάλειες υγείας, παρατηρείται το φαινόμενο οι ασφαλισμένοι να έχουν σήμερα περισσότερες γνώσεις για την υγεία τους από ποτέ, εν πολλοίς χάρη στη χρήση σχετικών ψηφιακών εφαρμογών και φορητών συσκευών (wearables), που καταγράφουν τα πάντα, από τα επίπεδα άσκησης έως τα μοτίβα ύπνου. Οι νέες αυτές τεχνολογίες βρίσκουν πολλές εφαρμογές στις ασφάλειες υγείας, καθώς πολλές εταιρείες προσφέρουν προγράμματα διαχείρισης χρόνιων ασθενειών (όπως π.χ. ο διαβήτης) και αξιοποιούν τις συσκευές και εφαρμογές που παρακολουθούν την υγεία του πελάτη, παρέχοντάς του συμβουλές για καλύτερη υγεία. Έτσι, οι πελάτες κατανοούν καλύτερα τα μέτρα πρόληψης που πρέπει να λάβουν για να μειώσουν τους κινδύνους που συνδέονται με τις χρόνιες ασθένειες και να ελέγξουν τα ιατρικά κόστη. Αυτές οι πηγές δεδομένων επιτρέπουν στους ασφαλιστές να τιμολογήσουν με μεγαλύτερη ακρίβεια τους κινδύνους, χρησιμοποιώντας στοιχεία που δείχνουν πόσο υγιής και δραστήριος είναι ο εκάστοτε ασφαλισμένος, αντί να καταφεύγουν στον μέσο όρο για άτομα αντίστοιχης ηλικίας και φύλου.
Η πρόσβαση σε πρόσθετα και πιο λεπτομερή στοιχεία καθιστά δυνατή την πρόβλεψη των μακροπρόθεσμων τάσεων κόστους αλλά και την κάλυψη κινδύνων που στο παρελθόν θα θεωρούνταν μη ασφαλίσιμοι. Σε βάθος χρόνου, η μεγαλύτερη ενασχόληση των ατόμων με την υγεία τους, ως αποτέλεσμα της χρήσης wearables και ψηφιακών εφαρμογών, μπορεί να οδηγήσει σε καλύτερες συνήθειες, μακροζωία και βέλτιστη χρήση των φαρμάκων και των υπηρεσιών υγείας. «Είναι σημαντικό οι εθνικές υπηρεσίες υγείας να προωθούν προγράμματα πρόληψης ασθενειών και ατυχημάτων, ώστε τα ιατρικά κόστη να παραμένουν υπό έλεγχο και οι ασφάλειες υγείας προσιτές. Η ψηφιοποίηση μπορεί να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στη διαχείριση τέτοιων προγραμμάτων, όπως και στην πάταξη της ασφαλιστικής απάτης στον κλάδο» τονίζει η Insurance Europe.
3. Ψηφιοποίηση, προστασία δεδομένων και ιδιωτικότητα
Η ασφαλιστική βιομηχανία στηρίζεται στην εμπιστοσύνη μεταξύ των ασφαλιστών και των πελατών τους, επομένως η εμπιστευτικότητα και η ασφάλεια των προσωπικών δεδομένων των πελατών είναι πρωταρχικής σημασίας. Η ψηφιοποίηση και η αύξηση των δεδομένων σημαίνει ότι οι ασφαλιστικές έχουν ακόμα μεγαλύτερη ευθύνη να τη διασφαλίζουν.
Σύμφωνα με το νέο ρυθμιστικό πλαίσιο στην ΕΕ, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Προστασίας Δεδομένων θα παρέχει τις βασικές κατευθυντήριες γραμμές για την προστασία των προσωπικών δεδομένων. Όπως τονίζει η Insurance Europe, οι συστάσεις της θα πρέπει να ισορροπούν μεταξύ της ανάγκης προστασίας της ιδιωτικότητας και των αναγκών των επιχειρήσεων στον ψηφιοποιημένο κόσμο και να λαμβάνουν υπόψη τις νέες τάσεις, επιτρέποντας στις ασφαλιστικές να χρησιμοποιούν καινοτόμες τεχνολογίες για να συλλέγουν και να επεξεργάζονται δεδομένα και να παρέχουν υπηρεσίες.
4. Ψηφιοποίηση και κυβερνοκίνδυνοι
Εκτός από τα οφέλη, η ψηφιοποίηση εγκυμονεί και κινδύνους, όπως ο κίνδυνος χρηματοοικονομικής ζημίας, επιχειρηματικής διαταραχής και πλήγματος στη φήμη, εξαιτίας δυσλειτουργιών στα συστήματα πληροφορικής μιας επιχείρησης, είτε αυτές οφείλονται σε τεχνικούς λόγους είτε σε επίθεση χάκερς. Οι κυβερνοκίνδυνοι εξελίσσονται γρήγορα και ακόμη δεν κατανοούνται πλήρως. Οι ασφαλιστικές εταιρείες έχουν ενεργή εμπλοκή στην ανάλυση των τύπων και των συνεπειών της κυβερνοαπειλής καθώς και στην πρόληψή της. Οι καλύψεις που προσφέρουν έχουν διευρυνθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια, πρωτίστως στις ΗΠΑ, με την Ευρώπη να ακολουθεί.
Πολλές επιχειρήσεις, ιδίως μικρομεσαίες, δεν έχουν συναίσθηση της έκθεσής τους στον κυβερνοκίνδυνο, παρότι όλες σχεδόν οι εταιρείες, ανεξαρτήτως μεγέθους και κλάδου, ανεξάρτητα από το είδος των δεδομένων που αποθηκεύουν, είναι ευάλωτες τόσο σε κακόβουλες επιθέσεις όσο και σε δυσλειτουργίες των συστημάτων τους. Ακόμη και οι εταιρείες που έχουν συναίσθηση της απειλής δεν θεωρούν τη θωράκισή τους έναντι του κυβερνοκινδύνου προτεραιότητα, ώστε να εξετάσουν το ενδεχόμενο μεταβίβασης του ρίσκου μέσω της ασφάλισης.
Όπως επισημαίνει η Insurance Europe, ο κυβερνοκίνδυνος δεν αποτελεί τεχνικό ζήτημα που αφορά την υπηρεσία τεχνικής υποστήριξης μιας εταιρείας, αλλά έναν «σφαιρικό» κίνδυνο που πρέπει να αντιμετωπιστεί σε ανώτατο διοικητικό επίπεδο και να ενσωματωθεί στο σχέδιο διαχείρισης κινδύνων της επιχείρησης (Enterprise Risk Management–ERM). Οι ασφαλιστικές ενώσεις σε πολλές χώρες της ΕΕ συνεργάζονται στενά με τις κυβερνήσεις τους για να ευαισθητοποιήσουν τις επιχειρήσεις απέναντι στον κυβερνοκίνδυνο. Για παράδειγμα, η Ένωση Βρετανικών Ασφαλιστικών Εταιρειών εξέδωσε πρόσφατα δωρεάν οδηγό, για να βοηθήσει τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις να αξιολογήσουν τις ανάγκες τους αναφορικά με την προστασία τους έναντι του κυβερνοκινδύνου. Η αύξηση των προγραμμάτων κυβερνοασφάλισης, εξάλλου, είναι ιδιαίτερα σημαντική για συγκεκριμένους κλάδους, που αφορούν ζωτικής σημασίας υποδομές και παρουσιάζονται ιδιαίτερα ευάλωτοι στις κυβερνοεπιθέσεις.
Η ραγδαία εξέλιξη της τεχνολογίας και οι δυνητικές τεράστιες παρενέργειες μιας κυβερνοεπίθεσης καθιστούν εξαιρετικά δύσκολη την πρόληψη των κυβερνοκινδύνων. Ωστόσο, η αβεβαιότητα μπορεί να αμβλυνθεί σε σημαντικό βαθμό αν εντοπιστούν τα ευάλωτα σημεία κάθε επιχείρησης, διά της διενέργειας π.χ. τακτικών ελέγχων, που διασφαλίζουν την εφαρμογή των μέτρων πρόληψης μιας επίθεσης και αντιμετώπισης των συνεπειών αν αυτή εκδηλωθεί.
Οι ασφαλιστικές εταιρείες μπορούν να βοηθήσουν τους πελάτες τους να επιτύχουν το υψηλότερο δυνατό επίπεδο «κυβερνοανθεκτικότητας», όχι μόνο προσφέροντας πολύτιμα εργαλεία μεταβίβασης του σχετικού κινδύνου μέσω των σχετικών καλύψεων, αλλά και αξιοποιώντας την τεράστια εμπειρία τους στη διαχείριση κινδύνων, για να βοηθήσουν τους πελάτες τους μέσω ελέγχων ασφαλείας ή της χρήσης πιστοποιήσεων από τρίτα μέρη.
Τα προγράμματα κυβερνοασφάλισης προσφέρουν κάλυψη για επιχειρηματική διαταραχή, προστασία δεδομένων, κυβερνοαπάτη, κλοπή δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας. Εξαιτίας της ευρείας γκάμας και της πολυπλοκότητας των κυβερνοκινδύνων, δεν υπάρχει κάποιο τυποποιημένο ασφαλιστικό προϊόν για τις απώλειες που προκύπτουν από κυβερνοεπιθέσεις.
Οι κυβερνοκίνδυνοι δεν καλύπτονται απαραίτητα μέσω ξεχωριστών προγραμμάτων, μπορούν επίσης να περιληφθούν και σε «παραδοσιακά» συμβόλαια, ώστε να κατανοούν οι πελάτες πού είναι καλυμμένοι και πού όχι.
Όπως σχολιάζει η Insurance Europe, η κυβερνοασφάλιση συνιστά πρωτίστως μηχανισμό μεταβίβασης ρίσκου, και κάθε εταιρεία πρέπει να επιλέξει τι ρόλο διαδραματίζει η ασφάλιση στο χαρτοφυλάκιο διαχείρισης κινδύνων.
Οι τεχνολογικές και ψηφιακές εξελίξεις μεταμορφώνουν σταδιακά την ασφαλιστική βιομηχανία. Πολλές εταιρείες έχουν ήδη δρομολογήσει αλλαγές στα επιχειρησιακά τους μοντέλα και τις διαδικασίες τους, άλλες τώρα αρχίζουν. Σημειώνεται, τέλος, ότι η Insurance Europe και οι υπόλοιποι ευρωπαίοι κοινωνικοί εταίροι στον ασφαλιστικό κλάδο (Bipar, AMICE, UNI Europa Finance) υπέγραψαν στις 12 Οκτωβρίου κοινή διακήρυξη για τις κοινωνικές συνέπειες της ψηφιοποίησης, επιδιώκοντας να διαμορφώσουν το πλαίσιο του μελλοντικού δημόσιου διαλόγου για το θέμα.
