Μελέτη ICAP: Οι επιδόσεις της ασφάλισης και άλλων κλάδων στην απασχόληση

ΔΗΛΩΣΗ Ν. Κωνσταντέλλου, Προέδρου και Διευθύνοντος Συμβούλου του ομίλου εταιρειών ICAP: «Η αγορά εργασίας επηρεάστηκε σε μεγάλο βαθμό από την εφαρμογή ειδικών κανόνων λειτουργίας στις επιχειρήσεις και από την εφαρμογή έκτακτων μέτρων από την Πολιτεία, με σκοπό την προστασία της δημόσιας υγείας και τον περιορισμό της νόσου Covid – 19 που εμφανίστηκε και στη χώρα μας από το Μάρτιο του 2020.

Οι επιπτώσεις της πανδημίας είναι ιδιαίτερα αρνητικές και η χώρα κινήθηκε σε τροχιά βαθιάς ύφεσης το 2020, καθώς το ΑΕΠ μειώθηκε κατά 8,2%. Περαιτέρω μείωση κατεγράφη και το α΄ τρίμηνο του 2021 με ρυθμό -2,3% έναντι του αντίστοιχου τριμήνου του 2020.

Σίγουρα η μείωση της οικονομικής δραστηριότητας πλήττει την απασχόληση, έστω και σε βραχύ χρονικό ορίζοντα. Η ανοδική πορεία που ακολούθησε την περίοδο 2014-2019 αντιστράφηκε το 2020, καθώς σημειώθηκε μείωση της μέσης ετήσιας απασχόλησης κατά 1%. Η πτωτική αυτή τάση συνεχίστηκε και τους πρώτους τρεις μήνες του 2021, ο δε αριθμός των απασχολουμένων συρρικνώθηκε κατά 5,6% το Μάρτιο του 2021 σε σχέση με τον αντίστοιχο μήνα του 2020.

Ωστόσο, παρά τη δύσκολη οικονομική συγκυρία, ο ετήσιος δείκτης ανεργίας συρρικνώθηκε κατά μία ποσοστιαία μονάδα και διαμορφώθηκε σε 16,3% το 2020 από 17,3% το 2019. Από την άλλη πλευρά όμως, θα πρέπει να ληφθεί υπόψιν η αύξηση του οικονομικά μη ενεργού πληθυσμού της χώρας το 2020, μέρος της οποίας καλύφθηκε από τη ροή ανέργων προς το συγκεκριμένο τμήμα του πληθυσμού, λόγω του ότι αρκετά άτομα που αναζητούσαν εργασία δήλωσαν ότι δεν είναι άμεσα διαθέσιμα να εργαστούν και επομένως κατατάσσονται στους οικονομικά μη ενεργούς.

Σύμφωνα με την τελευταία έρευνα Εργατικού Δυναμικού της ΕΛ.ΣΤΑΤ., το Μάρτιο του 2021 το ποσοστό ανεργίας διαμορφώθηκε στο 16,3% έναντι 16,1% τον περσινό Μάρτιο.

Σε τι επίπεδα θα διαμορφωθεί τελικά η ανεργία το 2021 θα εξαρτηθεί από τους προσεχείς μήνες, καθώς η επιστροφή στην “κανονικότητα” και η ομαλοποίηση της αγοράς ξεκινά από το Μάιο του 2021 με τη σταδιακή άρση των περιοριστικών μέτρων. Σημαντικό ρόλο στην εξέλιξη της απασχόλησης στη χώρα μας θα διαδραματίσει η πορεία των κλάδων που συνεισφέρουν σημαντικά σε αυτήν, όπως είναι ο τουρισμός.

Το δεύτερο εξάμηνο του 2021 αναμένεται να είναι περίοδος ουσιαστικής “επανεκκίνησης” της ελληνικής οικονομίας και σταδιακή επαναφορά της σε θετικούς ρυθμούς μεταβολής. Κύριοι παράγοντες που αναμένεται να συμβάλλουν προς την κατεύθυνση αυτή είναι αφενός η βελτίωση του γενικότερου οικονομικού περιβάλλοντος και αφετέρου η χρηματοδότηση από τους πόρους του Ευρωπαϊκού Ταμείου Ανάκαμψης».

Απασχόληση / Εργατικό Δυναμικό.

•Εξελίξεις το 2020

Η κα Ελένη Δεμερτζή αναφέρει ότι η ανοδική πορεία που ακολούθησε η απασχόληση την περίοδο 2014-2019 σταμάτησε το 2020. Όπως διαπιστώνεται από τα στοιχεία των τριμηνιαίων Ερευνών Εργατικού Δυναμικού της ΕΛ.ΣΤΑΤ. (Ελληνική Στατιστική Αρχή), κατά το Δ΄ τρίμηνο του 2020 η απασχόληση κατέγραψε οριακή μείωση 0,6% σε ετήσια βάση (σύγκριση με το Δ΄ τρίμηνο του 2019), ενώ σε σχέση με το αμέσως προηγούμενο τρίμηνο οι απασχολούμενοι μειώθηκαν κατά 1,2% (λόγω και της εποχικότητας στην απασχόληση – π.χ. στον τουρισμό). Ο αριθμός των απασχολουμένων στα τέλη του 2020 ανήλθε σε 3.878,5 χιλ. άτομα (διάγραμμα 1).

Ο μέσος αριθμός των απασχολουμένων μειώθηκε κατά 0,9% το 2020, έναντι αύξησης 2,2% το 2019 και 2,0% το 2018. Αναφορικά με τη σύνθεση του εργατικού δυναμικού, οι απασχολούμενοι το Δ΄ τρίμηνο του 2020 αντιστοιχούν στο 42,7% του πληθυσμού εργάσιμης ηλικίας (πίνακας 1). Στα τέλη του 2020 από το σύνολο των απασχολούμενων οι άνδρες κάλυψαν το 57,6%, ενώ οι γυναίκες το 42,4% (2019:57,9% άνδρες, 42,1% γυναίκες). Επίσης, οι μισθωτοί καλύπτουν το 67,9% του συνόλου των απασχολουμένων, οι αυτοαπασχολούμενοι γενικά το 29,4% ενώ το υπόλοιπο αφορά μέλη οικογενειακών επιχειρήσεων (ως βοηθητικό προσωπικό). Όσον αφορά τις μεταβολές με βάση το φύλο των απασχολουμένων, παρατηρείται ότι στους άνδρες σημειώθηκε μείωση της απασχόλησης μετά το Α΄ τρίμηνο του 2020 και μέχρι τέλους του έτους, ενώ στις γυναίκες σημειώθηκε μείωση το Β΄ και Γ΄ τρίμηνο, ενώ θετική ήταν η μεταβολή το Α΄ και Δ΄ τρίμηνο του 2020.

Αναφορικά με τα τρία προηγούμενα έτη (2017-2019) οι μεταβολές ήταν σταθερά θετικές και στα δύο φύλα. Επίσης, από την έρευνα της ΕΛ.ΣΤΑΤ. προκύπτει ότι η μερική απασχόληση κάλυψε το 7,8% της συνολικής το Δ΄ τρίμηνο του 2020, έναντι 9,5% το Δ΄ τρίμηνο του 2019 και 9,2% το 2018. (διάγραμμα 4). Επιπλέον, εάν εστιάσουμε μόνο στις νέες προσλήψεις (βάσει στοιχείων του πληροφοριακού συστήματος ΕΡΓΑΝΗ), προκύπτει ότι κατά το 2020 το 48,5% των νέων προσλήψεων αφορά συμβάσεις μερικής ή εκ περιτροπής απασχόληση, ενώ οι προσλήψεις μισθωτών με σχέση πλήρους απασχόλησης καλύπτουν το 51,5% του συνόλου.

Σύμφωνα με την ίδια πηγή, το ετήσιο ισοζύγιο των ροών μισθωτής απασχόλησης (προσλήψεις-αποχωρήσεις) ήταν θετικό για το 2020, με 93 χιλ. νέες θέσεις εργασίας, χαμηλότερο όμως αρκετά έναντι του αντίστοιχου ισοζυγίου του έτους 2019 κατά 34,6 χιλ. θέσεις εργασίας. Η κα Σταματίνα Παντελαίου αναφέρει ότι, το 2020 τόσο ο αριθμός των προσλήψεων όσο και των αποχωρήσεων ήταν αρκετά μειωμένοι σε σύγκριση με τα προηγούμενα χρόνια, αφενός λόγω της μειωμένης οικονομικής δραστηριότητας της χώρας και επομένως της ζήτησης για εργασία και αφετέρου λόγω των μέτρων στήριξης που έθεσε σε εφαρμογή η Ελληνική Κυβέρνηση και τα οποία προέβλεπαν τη διατήρηση των θέσεων εργασίας, προκειμένου να επωφεληθούν οι επιχειρήσεις από αυτά. Το ποσοστό των προσωρινά απασχολουμένων (ως προς το σύνολο των μισθωτών) το Γ΄ τρίμηνο του 2018 ήταν 12,7%, στο Γ’ τρίμηνο του 2019 άγγιξε το 14,0% ενώ το Γ΄ τρίμηνο του 2020 μειώθηκε στο 10,4% για να περιοριστεί σε 9,5% στα τέλη του έτους.

Η προσωρινή εργασία παρουσιάζει έντονη εποχικότητα, με σημαντική αύξησή της το δεύτερο και τρίτο τρίμηνο κάθε έτους, προφανώς λόγω αυξημένης ζήτησης από τον ευρύτερο κλάδο του τουρισμού. Ωστόσο, το 2020 λόγω των συνθηκών πανδημίας και της κατακόρυφης μείωσης της τουριστικής κίνησης μειώθηκε και το ποσοστό των προσωρινά απασχολουμένων συγκριτικά με τα προηγούμενα έτη. Εξετάζοντας τις μεταβολές της απασχόλησης ανά μορφωτικό επίπεδο, επιβεβαιώνεται ότι η οικονομική κρίση που βίωσε η χώρα τα προηγούμενα έτη έπληξε με ιδιαίτερη σφοδρότητα τους εργαζόμενους χαμηλού μορφωτικού επιπέδου. Χαρακτηριστικά αναφέρεται ότι, η μόνη κατηγορία που κατέγραψε συνεχή πτώση την περίοδο 2010-2019 (μόνο το Δ΄ τρίμηνο του 2018 παρουσίασε ελαφρά αύξηση), ήταν οι εργαζόμενοι με απολυτήριο Δημοτικού. Η συγκεκριμένη κατηγορία κατέγραψε μείωση και το 2020 και μάλιστα με έντονους ρυθμούς. Επίσης, στα τέλη του 2020 σημαντική μείωση εμφανίζει η απασχόληση στους κατόχους απολυτηρίου μέσης εκπαίδευσης καθώς και στους κατόχους απολυτηρίου Γυμνασίου.

Αντίθετα, αύξηση καταγράφεται στους κατόχους πτυχίου ανώτερης τεχνικής – επαγγελματικής εκπαίδευσης, στους πτυχιούχους ανωτάτων σχολών και κυρίως στους κατόχους διδακτορικού ή μεταπτυχιακού τίτλου σπουδών. Τέλος, αναφορικά με τις μεταβολές της απασχόλησης σε κλαδικό επίπεδο (πίνακας 6), σημαντικές μειώσεις κατά τη διάρκεια του έτους παρουσίασαν κυρίως ορισμένοι κλάδοι του Τριτογενούς τομέα καθώς και ο Πρωτογενής τομέας.

Με βάση τα δεδομένα ολόκληρου του 2020 (μέσος όρος 4 τριμήνων) εντονότερη μείωση καταγράφεται στον κλάδο “Γεωργία, Δασοκομία και Αλιεία” (κατά 41,6 χιλ. άτομα), στις “Δραστηριότητες υπηρεσιών παροχής καταλύματος και εστίασης” (κατά 38,2 χιλ. άτομα), στην “Παροχή νερού, επεξεργασία λυμάτων, διαχείριση αποβλήτων κλπ.” (-7,2 χιλ. άτομα), στις “Κατασκευές” (-6,9 χιλ. άτομα) και στη “Μεταποίηση” (-6,0 χιλ. άτομα). Σημαντική αύξηση της απασχόλησης παρουσίαζε τα προηγούμενα χρόνια ο κλάδος “Δραστηριότητες υπηρεσιών παροχής καταλύματος και εστίασης”.

Ο συγκεκριμένος κλάδος κατέγραφε από τις υψηλότερες αυξήσεις από το 2014 και μετά, γεγονός που συνδέεται και με την εντυπωσιακή άνοδο της τουριστικής κίνησης προς τη χώρα μας μέχρι και το 2019. Χαρακτηριστικό είναι ότι, το 2020 στο σύνολο της αγοράς εργασίας 11 από τους συνολικά 21 ευρύτερους κλάδους της οικονομίας παρουσίασαν μείωση της απασχόλησης το Δ’ τρίμηνο του 2020, έναντι 9 κλάδων το 2019.