του Νίκου Σακελλαρίου
Η ιδιωτική ασφάλιση είναι ένας κλάδος με ουσιαστικό ρόλο και καθοριστική συμβολή στην οικονομική ανάπτυξη, αλλά και στην ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής. Ο χαμηλός βαθμός ικανοποίησης των πολιτών από τις παροχές της κοινωνικής ασφάλισης και του δημόσιου συστήματος υγείας, καθώς και ο κίνδυνος των υψηλών δαπανών υγείας, με τις οποίες έρχονται αντιμέτωποι οι πολίτες σε περίπτωση ασθένειας, ωθούν ολοένα και μεγαλύτερο ποσοστό του πληθυσμού στη σύναψη ιδιωτικών ασφαλιστηρίων συμβολαίων υγείας.
Η ιδιωτική ασφάλιση υγείας σε κάποιες χώρες μπορεί να υποκαθιστά εξ ολοκλήρου την υποχρεωτική κοινωνική ασφάλιση, ενώ σε άλλες μπορεί να έχει πρόσθετο ή συμπληρωματικό χαρακτήρα. Μπορεί επίσης να έχει διάφορες μορφές κάλυψης ιατρικών αγαθών και υπηρεσιών, ανάλογα με τον τρόπο υπολογισμού των ασφαλίστρων, τις παρεχόμενες καλύψεις, τον τύπο των συμβολαίων (ατομικά ή ομαδικά) και τον σκοπό των εταιρειών, δηλαδή κερδοσκοπικού ή μη χαρακτήρα.
Στην Ελλάδα, κυριαρχεί η πανομοιότυπη ιδιωτική ασφάλιση (11,5%), η οποία εξασφαλίζει γρηγορότερη πρόσβαση στις ιδιωτικές υγειονομικές υπηρεσίες, καθώς το χρονικό κόστος αναμονής στο δημόσιο σύστημα υγειονομικής περίθαλψης είναι υψηλό.
Δείκτης τιμών υγείας
Η ύπαρξη ενός ακριβούς και αντιπροσωπευτικού δείκτη τιμών στον τομέα της υγείας είναι βασική προϋπόθεση για τη χάραξη στοχευµένων πολιτικών υγείας και για τη λήψη εποικοδομητικών αποφάσεων για κάθε κοινωνία.
O δείκτης τιμών υγείας είναι ένα στατιστικό εργαλείο το οποίο μετρά τις μεταβολές του επιπέδου των τιμών των αγαθών και υπηρεσιών του κλάδου της υγείας. Για την κατάρτιση του δείκτη και τη σωστή αποτύπωση της εξέλιξης των τιμών, η Ελληνική Στατιστική Αρχή διεξάγει τις Έρευνες Οικογενειακών Προϋπολογισμών (ΕΟΠ), με τις οποίες καταγράφονται οι καταναλωτικές συνήθειες των Ελλήνων.
Κατά τη διεξαγωγή της ΕΟΠ, και βάσει του ερωτηματολογίου, ζητείται να δηλωθεί το συνολικό χρηματικό ποσό που δαπανήθηκε σε διάφορα είδη προϊόντων και υπηρεσιών.
Οι συντελεστές στάθμισης αναφέρονται στην, κατά μέσο όρο, διάρθρωση της μηνιαίας καταναλωτικής δαπάνης του συνόλου των ιδιωτικών νοικοκυριών της χώρας, όπως προέκυψε από την ΕΟΠ. Ωστόσο, αυτό που πρέπει να ειπωθεί είναι ότι ο δείκτης τιμών υγείας αντανακλά µόνο την εξέλιξη των τιμών και όχι της δαπάνης των νοικοκυριών για ένα συγκεκριμένο σύνολο αγαθών και υπηρεσιών υγείας.
Ιδιαιτερότητες και χαρακτηριστικά της αγοράς υγείας
Οι ιδιαιτερότητες της αγοράς υγείας (ασυμμετρία πληροφόρησης μεταξύ γιατρού και ασθενή) και η μεγάλη προσφορά (περισσότεροι κατά κεφαλήν γιατροί μεταξύ των χωρών του ΟΟΣΑ) οδηγούν στην υπερκατανάλωση υπηρεσιών υγείας στην Ελλάδα και, συνεπώς, στην ανάπτυξη φαινομένων προκλητής ζήτησης. Το φαινόμενο της προκλητής ζήτησης, στον βαθμό που υφίσταται, αυξάνει το κόστος των ιατρικών υπηρεσιών, καθώς ο όγκος κατανάλωσης των ιατρικών υπηρεσιών είναι υψηλότερος.
Σε αυτό το σημείο, ωστόσο, θα πρέπει να τονιστεί ότι ακόμη και στην ιδανική περίπτωση, για παράδειγμα σε περιπτώσεις ιδιωτικής ασφάλισης, που δεν παρατηρούνται φαινόμενα προκλητής ζήτησης, ο όγκος κατανάλωσης αποτελεί απαραίτητο εργαλείο για την αποτύπωση της εξέλιξης του κόστους. Δηλαδή, για τη σωστή αποτύπωση της εξέλιξης του κόστους ιδιωτικής ασφάλισης υγείας δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί ο δείκτης τιμών υγείας της ΕΛΣΤΑΤ, καθώς ο εν λόγω δείκτης αποτυπώνει μόνο την εξέλιξη των τιμών, χωρίς να περιλαμβάνει τον όγκο κατανάλωσης ιατρικών υπηρεσιών, που είναι απαραίτητο μέγεθος για τον υπολογισμό του κόστους των ιατρικών υπηρεσιών.
Συνεπώς, είτε υπάρχει υπερκατανάλωση, λόγω φαινομένου προκλητής ζήτησης, είτε δεν υπάρχει υπερκατανάλωση, επειδή η αγορά υγείας είναι πλήρως αποτελεσματική, ο όγκος κατανάλωσης ιατρικών υπηρεσιών πρέπει να περιλαμβάνεται στον υπολογισμό του κόστους, γεγονός που δεν ισχύει στον δείκτη τιμών υγείας της ΕΛΣΤΑΤ, γι’ αυτό και πρέπει να θεωρηθεί πλήρως ακατάλληλος ως αντιπροσωπευτικός δείκτης κόστους.
Η ηλεκτρονική συνταγογράφηση και οι ιατρικές παραπομπές έχουν περιορίσει σε σημαντικό βαθμό την «τεχνητή ζήτηση», ωστόσο δεν αποκλείεται να υφίστανται ακόμα τέτοια φαινόμενα. Στο πλαίσιο της ιδιωτικής ασφάλισης, τα φαινόμενα προκλητής ζήτησης έχουν εξαλειφθεί, καθώς γίνονται διαρκείς έλεγχοι για μη απαιτούμενες και μη σχετιζόμενες πράξεις και εξετάσεις, οι οποίες και δεν αποζημιώνονται.
Η εξέλιξη τιμών των νέων τεχνολογιών που περιλαμβάνονται στα ΚΕΝ, και βάσει των οποίων καλούνται να αποζημιώσουν οι ιδιωτικές ασφαλιστικές, δεν αποτυπώνεται στον δείκτη τιμών υγείας της ΕΛΣΤΑΤ.
Προτάσεις
Για τη σωστή αποτύπωση και παρακολούθηση του κόστους ιδιωτικής ασφάλισης υγείας απαιτείται ιδιαίτερη προσοχή στην καταναλισκόμενη ποσότητα προϊόντων και υπηρεσιών υγείας και, δευτερευόντως, στην εξέλιξη των τιμών. Ένας δείκτης τιμών δεν επαρκεί γενικά για να αποτυπώνει την εξέλιξη του οικονομικού βάρους που επωμίζεται ο καταναλωτής, αλλά και οι ασφαλιστικές εταιρείες, μέσω των αποζημιώσεων που καταβάλλουν, αν δεν παρακολουθούν συγχρόνως τη συχνότητα κατανάλωσης (όγκο εργασιών).
