ΤΕΑ και Εποπτεία: Πρωτοβουλίες και διευκρινίσεις για να μην χαθεί το αναπτυξιακό momentum

του Βάιου Κρόκου

Την ανάγκη διευθέτησης κρίσιμων ζητημάτων γύρω από την εποπτεία για να απαλειφθούν στρεβλώσεις και καθυστερήσεις, ώστε να συνεχιστεί το αναπτυξιακό «momentum» του 2^ου πυλώνα ασφάλισης επεσήμαναν κατά τις ομιλίες τους οι συμμετέχοντες στο Panel V με θέμα «Νέο θεσμικό πλαίσιο λειτουργίας των Ι.Ε.ΣΠ.-Τ.Ε.Α. και ανάγκη οργανωτικής ενίσχυσης του μηχανισμού εποπτείας του 2ου πυλώνα» και συντονιστές της συζήτησης τον κ. Χρήστο Τριαντόπουλο, Γενικό Γραμματέα Οικονομικής Πολιτικής του Υπουργείου Οικονομικών και τον κ. Χρήστο Νούνη, πρόεδρο της ΕΛ.Ε.ΤΕΑ.

Μεταξύ άλλων, αναδείχθηκαν τα «αγκάθια» που παρατηρούνται από το γεγονός ότι η Εποπτεία παραμένει κατακερματισμένη σε διαφορετικές Αρχές, την ώρα, μάλιστα, που παρατηρείται υποστελέχωση σε αυτές, με ότι συνεπάγεται αυτό στην ταχύτητα λήψης αποφάσεων, ιδιαίτερα κατά την ίδρυση ενός Ταμείου.

Την ίδια ώρα, περαιτέρω διευκρινίσεις απαιτούνται σε κρίσιμα ζητήματα και διατάξεις αναφορικά με τα Ταμεία Υποχρεωτικής Επαγγελματικής Ασφάλισης, τα χαρακτηριστικά των μικρών ΤΕΑ, τα «πολυεργοδοτικά» ταμεία και την συσχέτιση του 1^ου και 2^ου πυλώνα, με αφορμή τις πρωτοβουλίες της κυβέρνησης για το νέο επικουρικό κεφαλαιοποιητικό ταμείο.

«Η IORP II, η πρόσφατη οδηγία από την Ε.Ε που ορίζει τους κανόνες για τον 2^ο πυλώνα ασφάλισης ενσωματώθηκε στην ελληνική νομοθεσία την άνοιξη του 2020. Είμαστε σε διαδικασία επεξεργασίας των κανονιστικών κειμένων /υπουργικών αποφάσεων και αναμένεται να ολοκληρωθούν μέσα στο 9μηνο του 2021. Ήδη έχει εκδοθεί η πρώτη υπουργική απόφαση αναφορικά με την χρηματοοικονομική κατάσταση των Ταμείων. Η Εποπτεία αποτελεί ένα πλέγμα ενεργειών: από την ίδρυση, των τρόπων παροχής μέχρι και την εκκαθάριση. Το πλαίσιο των 3 αρχών ίσως χρειάζεται μια αναδιάρθρωση και πάνω σε αυτό υπάρχουν σκέψεις και ενέργειες για την καλύτερη απόδοση και αποτελεσματικότητα. Σαν Υπουργείο έχουμε εντοπίσει διάφορες καθυστερήσεις όσον αφορά την ίδρυση ενός Ταμείου, θέλουμε να επιταχύνουμε τις διαδικασίες, χωρίς ωστόσο να κάνουμε «εκπτώσεις». Δε μπορούμε να φτάσουμε άμεσα από το 0 ως το 100», σημείωσε η Δρ Παυλίνα Καρασιώτου, Γενική Γραμματέα Κοινωνικών Ασφαλίσεων του Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων.

«Για την ώρα, εντοπίζουμε τα προβλήματα ή τις αλλαγές που φέρνει το θεσμικό πλαίσιο στην Εποπτεία. Ήδη έχουμε εξασφαλίσει την προέγκριση έργου τεχνικής βοήθειας από την Ε.Ε (θα ξεκινήσει στις αρχές του καλοκαιριού). Στόχος να αξιολογηθεί το υφιστάμενο πλαίσιο στη χώρα ώστε να είμαστε σύμφωνοι με τις βέλτιστες πρακτικές», τόνισε.

Σύμφωνα με την ίδια, δεν θα υπάρξει κανένας αιφνιδιασμός όσον αφορά τις πρωτοβουλίες που θα πάρει η Πολιτεία, σε συνάρτηση και με τον 1^ο πυλώνα. Επεσήμανε πως πράγματι υπάρχουν σοβαρές καθυστερήσεις και απαιτούνται γρήγορες διαδικασίες βραχυχρόνια για την ίδρυση των ΤΕΑ, χωρίς όμως να γίνονται εκπτώσεις στα στάνταρ των απαιτήσεων.

«Μακροπρόθεσμα, πράγματι υπάρχουν “συμπληρωματικότητες” στους 2 πρώτους πυλώνες ασφάλισης που χρίζουν διευθέτησης αναφορικά με την λειτουργία και την εποπτεία», τόνισε.

«Με το νέο θεσμικό πλαίσιο επιδιώκεται ο εκσυγχρονισμός και η ανάδειξη ολοκληρωμένων ρυθμίσεων στο πλαίσιο των ευρωπαϊκών προτύπων. Το νέο πλαίσιο θεμελιώνει την επαγγελματική διαχείριση των ΙΕΣΠ -ΤΕΑ μέσω συγκεκριμένων αρχών εταιρικής διακυβέρνησης και εποπτικών απαιτήσεων με σκοπό την φύλαξη των συμφερόντων των μελών και των δικαιούχων. Όπως τόνισε, η αναλογιστική εποπτεία θα στηρίζεται στην εν λόγω κοινοτική οδηγία. Θα στηρίζεται επίσης και στην δευτερογενή νομοθεσία που προκύπτει ένα σύγχρονο πλαίσιο προληπτικής εποπτείας», είπε από την πλευρά της κα. Σταματία Σπανοπούλου, Εκτελεστικό Μέλος Συμβουλίου της Εθνικής Αναλογιστικής Αρχής

Η Εθνική Αναλογιστική Αρχή θα παρέχει, σε κάθε περίπτωση, την απαραίτητη υποστήριξη στις ανάγκες και τις εργασίες του Υπουργείου.

Συγκεκριμένα, στον καθορισμό των λεπτομερειών σχετικά με τις τεχνικές προβλέψεις, τις αποδεκτές μεθόδους αποτίμησης, τα μέγιστα χρησιμοποιούμενα επιτόκια και τις λοιπές κοινές παραδοχές, ακόμα και για παραδοχές που χρησιμοποιούνται στις σχετικές προβολές σε συνταξιοδοτικές παροχές χωρίς εγγυήσεις όπου απαιτείται σύνεση.

Όπως τόνισε επίσης: «Η επόμενη υπουργική απόφαση που θα ακολουθήσει αφορά τον επικαιροποιημένο τρόπο υπολογισμού του απαιτούμενο περιθωρίου φερεγγυότητας και την κάλυψη τους για περιουσιακά στοιχεία ελεύθερα υποχρεώσεων προκειμένου τα ΤΕΑ να διατηρούν την φερεγγυότητα τους στις περιπτώσεις αποκλίσεων μεταξύ του αναμενόμενου και του πραγματικού ύψους διευθέτησης των υποχρεώσεων λόγω των αντιθέτων διακυμάνσεων στις τεχνικές προβλέψεις για τα περιουσιακά στοιχεία και τις δαπάνες. Θα ακολουθήσει επίσης υπουργική απόφαση με την οποία θα καθορίζονται οι λεπτομέρειες σχετικά με την διαχείριση των κινδύνων. Αναφορικά με την διαχείριση κινδύνων, πρέπει να ορίζονται οι στρατηγικές, οι διαδικασίες και οι απαραίτητες αρχές και πολιτικές. Ενδεικτικά, για τον αναλογιστικό κίνδυνο, για τον επενδυτικό, για τον κίνδυνο ρευστότητας και για τον λειτουργικό. Τέλος σε ερχόμενη υπουργική απόφαση θα καθορίζονται οι ενιαίοι κανόνες για την δομή και το περιεχόμενη της αναλογιστικής έκθεσης»

Στο πλαίσιο της νομικής προσέγγισης του θέματος στο πάνελ μίλησε η κα Πατρίνα Παπαρρηγοπούλου, Καθηγήτρια Νομικής Σχολής του ΕΚΠΑ και Δικηγόρος η οποία υπενθύμισε η ενσωμάτωση της Οδηγίας έγινε στην χώρα αργά, 4 χρόνια μετά από την έκδοση στην Ε.Ε

«Γεννάται ένα κενό, και προβληματίζει το γεγονός πως θα υιοθετηθεί επαρκώς στα ελληνικά δεδομένα και όχι ως μια απλή «μετάφραση» της», τόνισε.

Περαιτέρω, σημείωσε πως κομίζει νέα πράγματα τα οποία ξεκαθαρίζουν, για παράδειγμα, τις διασυνοριακές δραστηριότητες, ενώ συμπληρώνονται διατάξεις στην εταιρική διακυβέρνηση (εξωτερικές αναθέσεις – outsourcing κ.α). Εισάγει λεπτομερείς διατάξεις που αφορούν τις υποχρεώσεις των ΤΕΑ σχετικά με την παροχή πληροφοριών στα μέλη τους. Διαμορφώνεται ένα πλαίσιο εξαιρετικά ασφαλές για τους ασφαλισμένους στα ΤΕΑ, βάσει της καλής διακυβέρνησης και εποπτεία

Σύμφωνα με την ίδια, ωστόσο, υπάρχουν κάποια ζητήματα στα οποία ο Έλληνας νομοθέτης πρέπει να επιλύσει:

Ειδικότερα, έχουν μείνει εκτός οδηγίας τα ταμεία υποχρεωτικής (δια νόμου, που αντικαθιστούν την δημόσια ασφάλιση) επαγγελματικής ασφάλισης. Παράλληλα, απαιτούνται ρυθμίσεις για την διακυβέρνηση, τις επενδύσεις κλπ

«Ο κατακερματισμός της εποπτείας εμποδίζει την αποτελεσματικότητα. Με μια ενιαία αρχή θα είχαμε μια σφαιρική προσέγγιση. Τέλος, θα έπρεπε να διευκρινιστεί το νομικό καθεστώς για τα μικρά επαγγελματικά ταμεία: Ποια είναι, τι εφαρμόζουν και τι όχι από την IORP II», τόνισε.

Αναφερόμενη στο νέο επικουρικό κεφαλαιοποιητικό ταμείο που προωθεί η κυβέρνηση, σημείωσε πως μπορεί να είναι ίδια η Εποπτεία με αυτή των επαγγελματικών ταμείων. Δεν υπάρχουν διαφοροποιήσεις και κάλλιστα θα μπορούσε να είναι κοινή.

«Το νέο επικουρικό ταμείo θα μπορούσε να προσλάβει χαρακτηριστικά των ΤΕΑ ως προς την καλή διακυβέρνηση ή την διάκριση βασικών λειτουργιών – στοιχεία που αποτελούν μια βάση για τον νομοθέτη», επεσήμανε.

«Είμαστε σε αγαστή συνεργασία με την διοίκηση της ΕΛ.Ε.ΤΕΑ για όλα τα ζητήματα. Το νέο θεσμικό πλαίσιο εισάγει κάποια νέα δεδομένα: Δίνεται η δυνατότητα στα ΤΕΑ να επενδύσουν σε μέσα μακροπρόθεσμο ορίζοντα που δεν διαπραγματεύονται σε ρυθμιζόμενες αγορές, στα ΠΜΔ ή σε μηχανισμούς οργανωμένης διαπραγμάτευσης. Επίσης δίνεται η δυνατότητα να επενδύουν σε μέσα που εκδίδει ή εγγυάται η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού ταμείου στρατηγικών επενδύσεων. Στη διαδικασία λήψης επενδυτικών αποφάσεων στο επίκεντρο έρχονται επίσης με την νέα οδηγία παράγοντες που σχετίζονται με το περιβάλλον και την βιώσιμη ανάπτυξη (ESG). Η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς, σε κάθε περίπτωση, θα συνεισφέρει με νέα προσέγγιση και τεχνική υποστήριξη στο αρμόδιο Υπουργείο ώστε να διευρυνθεί η βάση επενδυτικών ορίων και άλλες λεπτομέρειες – θεματοφυλακή κ.α», τόνισε από την πλευρά της η κα Μαρία Μαργαριτσανάκη, Στέλεχος της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς

Παράλληλα, ανέδειξε το γεγονός πως η στελέχωση των υπηρεσιών παραμένει ελλιπής, πόσο μάλλον όταν η φύση της συγκεκριμένης εποπτείας είναι πολύ σημαντική και απαιτητική με ιδιαίτερα δύσκολα τεχνικά χαρακτηριστικά, τονίζοντας ότι τα Ταμεία είναι σύνθετες οντότητες που πρέπει να είναι οργανωτικά επαρκής

«Θα πρέπει να εξεταστεί εφεξής πως θα λειτουργήσει ένα πλαίσιο Εποπτείας του θεσμού για την ανάπτυξη του 2^ου πυλώνα ασφάλισης. Θα χαρούμε πολύ να συμμετέχουμε σε όποιο εγχείρημα της  Πολιτείας προς αυτή την κατεύθυνση», κατέληξε.

Πολύπλοκο, σε κάθε περίπτωση, είναι το εγχείρημα γύρω από τον 2^ο πυλώνα ασφάλισης και την Εποπτεία, σύμφωνα με τον τον κ. Γιώργο Κεντούρη, Πρόεδρο και Διευθύνοντα Σύμβουλο της AON Solutions Greece σημειώνοντας πως απαιτείται ευελιξία στην διακυβέρνηση, την προσέγγιση γύρω από τις επενδύσεις κλπ.

«Η αγορά ακούει με ενδιαφέρον αλλά και σκεπτικισμό τις δηλώσεις και τις προθέσεις για την δημιουργία ενός νέου ενιαίου εποπτικού φορέα. Παρά τις όποιες δυσλειτουργίες, έχει συσσωρευτεί αρκετή εμπειρία τα τελευταία 16 χρόνια και η AON είναι από την αρχή τις προσπάθειες, συμβάλλοντας από την πλευρά της στην ίδρυση σημαντικών ταμείων. Να αποφύγουμε το ολικό γκρέμισμα της Εποπτείας και το χτίσιμο από την αρχή, που μπορεί να επιφέρει επιπλέον πισωγυρίσματα. Αρκετές προβλέψεις δεν υλοποιήθηκαν από τον πρώτο νόμο», τόνισε.

«Το ζητούμενο είναι ο σχεδιασμός και αλληλεπίδραση 1^ου και 2^ου πυλώνα», σημείωσε, με αφορμή με τις πρωτοβουλίες της Πολιτείας.

Έδωσε πετυχημένα παραδείγματα από αγορές του εξωτερικού, όπως του Βελγίου όπου και λειτουργούν – διασυνοριακά – μεγάλα ταμεία πολυεθνικών.

«Απαιτείται ένας ξεκάθαρος σχεδιασμός για να μην χαθεί το momentum στον κλάδο επαγγελματικής ασφάλισης», τόνισε χαρακτηριστικά.

Μια σφαιρική εικόνα για το σύνολο των εποπτικών απαιτήσεων που έχει ένα ΤΕΑ έδωσε κ. Aπόστολο Δούμα, Managing Director της Prudential Informatics, στηλιτεύοντας παράλληλα σημεία της υπάρχουσας κατάστασης.

«Πρακτικά, 4 χρόνια αργότερα η Ελλάδα για να αποφύγει πρόστιμα ψήφισε τον νόμο (άνοιξη του 2020), στον οποίο υπάρχουν αναφορές για αναδρομική εφαρμογή ορισμένων διατάξεων από 1/1/19 – πράγμα μη ρεαλιστικό. Οι εκπρόσωποι της Ένωσης κατά την παρουσία τους στην αρμόδια επιτροπή της Βουλής επεσήμαναν ότι το νομοσχέδιο είναι μια «κακή μετάφραση» της ευρωπαϊκής οδηγίας με πολλές ασάφειες και παραπομπές σε μελλοντικές υπουργικές αποφάσεις. Η πρώτη υπουργική απόφαση εκδόθηκε σχεδόν ένα χρόνο μετά με την οποία προβλέπεται να εφαρμοστούν σχετικές διατάξεις την 1/1/21, κάτι που φαντάζει αδύνατο», τόνισε.

«Αγκάθι» σε όλα αυτά, σύμφωνα με τον κ. Δούμα, αποτελεί η νομική φράση «εφαρμοζόμενων αναλογικά» στις διατάξεις – που είναι αφηρημένη όπως είπε – γεγονός που θα έχει ως αποτέλεσμα ανομοιογένεια στην υλοποίηση.

Όπως τόνισε παράλληλα, τα ΤΕΑ θα πρέπει να προσαρμόσουν τα νέα λογιστικά τους συστήματα ώστε να ανταλλάσσουν στοιχεία με την πλατφόρμα του myDATA: Ωστόσο σε αυτό το σημείο παραμένει ασαφές σε ποια κατηγορία έχουν ενταθεί τα ΤΕΑ.

«Προσθέτουμε κόστος χωρίς ουσία, ενώ θα έπρεπε να προσθέτουμε ουσία χωρίς κόστος» είπε χαρακτηριστικά.

«Είναι εφικτό όμως παρά τις πολύ δύσκολες συνθήκες και τις στρεβλώσεις τα ΤΕΑ μπορούν να ανταπεξέλθουν. Ωστόσο το λειτουργικό κόστος θα αυξηθεί αισθητά και ερώτημα αποτελεί πόσα από τα υφιστάμενα ΤΕΑ μπορούν να το αντέξουν. Το αυξημένο κόστος αποτελεί αποτρεπτικό παράγοντα στην σύσταση νέων ταμείων, γεγονός που αποτελεί εμπόδιο στη βούληση της Πολιτείας – όπως ακούστηκε – για στήριξη του 2^ου πυλώνα», επεσήμανε.

«Υπάρχει λίστα αναμονής και καθυστερήσεις σε υπό ίδρυση ταμεία. Οι Αρχές πρέπει να μιλήσουν και να αφουγκραστούν τις ανάγκες και τον παλμό της αγοράς, κερδίζοντας γνώσεις και εμπειρίες στο πλαίσιο μιας καλής και γόνιμης συνεργασίας», σημείωσε.

Μιλώντας, τέλος, για τα επαγγελματικά ταμεία σημείωσε πως μπορούν να είναι «πολυεργοδοτικά» δίνοντας παραδείγματα όπως το ΤΕΑ του ΥΠΟΙΚ και το ΤΕΑ αστυνομικών – λιμενικών – πυροσβεστών.