Insurance World Το Πληρέστερο Ασφαλιστικό Portal. Ό,τι συμβαίνει στον ασφαλιστικό κόσμο γράφεται εδώ!
Την ανάπτυξη του παρόντος κειμένου ανέλαβε η ομάδα Ψυχολόγων του Ινστιτούτου Prolepsis, Μαρία Μήτσα, Χρύσα Γρηγοροπούλου και Ντίνα Ζώτα και τα μέλη της Επιστημονικής Ομάδας του Ινστιτούτου, Αναστασία Πανταζοπούλου, Ιατρός Δημόσιας Υγείας & ειδικός Ιατρός Εργασίας και Αφροδίτη Βελουδάκη, Ειδικός σε θέματα επικοινωνίας της υγείας, υπό την εποπτεία της Δρ. Αθηνάς Λινού, Καθηγήτριας Επιδημιολογίας και Προέδρου του Ινστιτούτου Prolepsis.
Μετράμε πλέον σχεδόν δύο χρόνια από τη στιγμή που βρεθήκαμε αντιμέτωποι με την πανδημία του κορωνοϊού, η οποία μετέβαλλε κάπως απότομα την καθημερινότητα όλων μας και διατάραξε τις υπάρχουσες κοινωνικές σταθερές. Οι σημερινοί έφηβοι και νέοι, όντας σε μία αρκετά σημαντική και εύθραυστη ηλικία, φάνηκαν ιδιαίτερα ευάλωτοι όχι μόνο απέναντι στον ίδιο τον ιό αλλά και στις ψυχοκοινωνικές διαστάσεις της πανδημίας. Το κλείσιμο του σχολείου και του πανεπιστημίου, η μεταφορά της εκπαιδευτικής διαδικασίας σε ένα ψηφιακό περιβάλλον, η απώλεια της δια ζώσης επαφής με φίλους και συνομήλικους, η απώλεια εργασίας και η αίσθηση ανασφάλειας για την επαγγελματική αποκατάσταση, η παρατεταμένη παραμονή στο σπίτι και η ύπαρξη μιας γενικότερης κατάστασης κρίσης επέφεραν μεταξύ άλλων συναισθήματα άγχους, κατάθλιψης, μοναξιάς και ανασφάλειας για το μέλλον. Το κινητό αποτελεί πλέον για πολλούς εφήβους και νέους κυριολεκτικά «προέκταση του χεριού τους», με τις σχέσεις να δομούνται σε ένα ψηφιακό περιβάλλον και την ταυτότητα να χτίζεται στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Νέοι και ψυχική υγεία κατά την COVID-19 εποχή
Η εφηβεία και η πρώτη νεαρή ηλικία (18-25 ετών) περιλαμβάνουν σημαντικά και πολλαπλά ορόσημα, όπως είναι η δημιουργία φιλικών και ρομαντικών σχέσεων, η σχολική αποφοίτηση, οι εισαγωγικές εξετάσεις, η μετάβαση στη φοιτητική ζωή ή η απόκτηση δουλειάς. Πιο συγκεκριμένα, η εφηβεία, ως αναπτυξιακό στάδιο, αποτελεί την εποχή κατά την οποία τα παιδιά προσπαθούν να ανεξαρτητοποιηθούν από τους γονείς, να κοινωνικοποιηθούν με συνομηλίκους και να διαμορφώσουν την ταυτότητά τους. Γενικότερα, είναι η περίοδος μετάβασης από την παιδική ηλικία στην ενήλικη ζωή. Παράλληλα, τα πρώτα χρόνια της ενήλικης ζωής μετά την εφηβεία, ή αλλιώς η αναδυόμενη ενηλικίωση, συνδέονται με σημαντικές αλλαγές, όπως την ολοκλήρωση των σπουδώνκαι την απόκτηση εργασιακής εμπειρίας. Οι διαδικασίες αυτές κατά την περίοδο της πανδημίας δεν σταμάτησαν πλήρως. Ωστόσο, ανατράπηκαν και επαναπροσδιορίστηκαν, γεγονός που έχει σημαντικό αντίκτυπο σε επίπεδο ψυχικής υγείας.
Πιο συγκεκριμένα, η ψυχική υγεία των νέων επιβαρύνθηκε σημαντικά την περίοδο της πανδημίας. Σε πολλές χώρες, η συχνότητα εμφάνισης προβλημάτων ψυχικής υγείας σε νέους ηλικίας 15-24 ετών φαίνεται να διπλασιάστηκε. Οι περισσότεροι έφηβοι και νέοι παρουσίαζαν σημάδια άγχους, κατάθλιψης, στρες και απαισιοδοξίας. Σε σχετική έρευνα στην Ελλάδα, οι περισσότεροι από τους νέους συμμετέχοντες έβλεπαν την κατάσταση αρκετά αρνητικά. Διεθνή δεδομένα δείχνουν επίσης ότι οι νέοι ήρθαν ιδιαιτέρως αντιμέτωποι με τη μοναξιά κατά την περίοδο της πανδημίας. Χρειάζεται να σημειωθεί ότι ο αντίκτυπος στην ψυχική υγεία είναι πιο έντονος για εφήβους και νέους με προϋπάρχουσες συναισθηματικές δυσκολίες, ή δυσκολίες στην κοινωνικοποίηση, όπως και για παιδιά από οικογένειες με οικονομικές δυσκολίες.
Σχέσεις γονέων και εφήβων/νέων κατά τη διάρκεια της πανδημίας
Η πανδημία, αλλά και τα αλλεπάλληλα lockdown, επηρέασαν σημαντικά τις οικογένειες και τις σχέσεις των μελών μεταξύ τους, τόσο θετικά όσο και αρνητικά. Η εμφάνιση της πανδημίας και οι αλλαγές που επέφερε ωφέλησαν τις σχέσεις των μελών σε ορισμένες οικογένειες, ενισχύοντας το δέσιμο μεταξύ γονέων και παιδιών και μειώνοντας τις συγκρούσεις. Για πολλές οικογένειες ο αυξημένος χρόνος που πέρασαν μαζί ήταν ποιοτικός, καθώς έδωσε τη δυνατότητα για ευχάριστες και δημιουργικές δραστηριότητες και εποικοδομητική επικοινωνία. Σε αυτό συνέβαλε και το γεγονός ότι πολλοί έφηβοι και νέοι έγιναν λιγότερο ευερέθιστοι στην καθημερινότητα, καθώς μειώθηκαν πολλοί από τους παράγοντες που τους προκαλούσαν στρες.
Ωστόσο, σε πολλές περιπτώσεις οι εντάσεις και συγκρούσεις στο οικογενειακό πλαίσιο ήταν αναπόφευκτες, ως αποτέλεσμα του παρατεταμένου εγκλεισμού. Η προσαρμογή των οικογενειών στις συνθήκες της πανδημίας διέφερε σημαντικά ανάλογα και με την κοινωνικοοικονομική κατάσταση. Για παράδειγμα, η συμβίωση μιας οικογένειας σε ένα μικρό σπίτι με λίγα δωμάτια μπορεί να προκαλέσει μεγαλύτερες εντάσεις και πίεση σε σχέση με μια οικογένεια, όπου ο καθένας διαθέτει τον προσωπικό του χώρο και μπορεί να απομονωθεί. Στο πλαίσιο αυτό, οι γονείς αντιμετώπισαν πολλαπλούς στρεσογόνους παράγοντες, όπως είναι οι οικονομικές ανησυχίες, η αντιμετώπιση και ανατροφή των παιδιών σε αυτήν την πρωτόγνωρη κατάσταση, η διατήρηση της υγείας όλων των μελών της οικογένειας, οι εργασιακές και εκπαιδευτικές μεταβολές. Όλες αυτές οι αλλαγές είχαν ως αποτέλεσμα έντονα συναισθήματα άγχους και αύξησαν τις συγκρούσεις, ιδιαίτερα στις σχέσεις μητέρας-παιδιού.
Παράλληλα και λόγω της σοβαρότητας της κατάστασης, οι γονείς φαίνεται να έγιναν λιγότερο ενθαρρυντικοί αναφορικά με την ενίσχυση της αυτονομίας, ιδιαίτερα κατά τους πρώτους μήνες του lockdown, και περιόρισαν τις συναναστροφές των εφήβων με συνομηλίκους. Ιδιαίτερα στην αρχή, πολλοί ήταν οι έφηβοι που αναγνώρισαν την αναγκαιότητα αυτού του περιορισμού και μείωσαν τις δια ζώσης επαφές τους. Ως εκ τούτου, οι έφηβοι πέρασαν πολύ περισσότερο χρόνο με τους γονείς τους και λιγότερο χρόνο με τους φίλους τους. Για την κοινωνικοποίησή τους βέβαια σημαντικό ρόλο έπαιξε το διαδίκτυο και η χρήση των social media, τα οποία αντιστάθμισαν τη φυσική επαφή με φίλους και συνομηλίκους μειώνοντας το αίσθημα μοναξιάς των εφήβων.
Εκπαίδευση και τηλεκπαίδευση
Επιπλέον, το κλείσιμο των σχολείων και των πανεπιστημίων φαίνεται να επηρέασε την πλειονότητα του μαθητικού και φοιτητικού πληθυσμού. Μην ξεχνάμε, ότι το σχολείο δεν αποτελεί απλά ένα χώρο εκπαίδευσης και ανάπτυξης ακαδημαϊκών δεξιοτήτων· παρέχει σημαντικούς προστατευτικούς παράγοντες για την ψυχική υγεία, όπως είναι η κοινωνική επαφή, η φυσική δραστηριότητα, η κοινωνικοποίηση, η κοινωνική και συναισθηματική υποστήριξη και η αίσθηση του ανήκειν σε μια κοινότητα. Παρότι οι έφηβοι και οι νέοι είχαν τη δυνατότητα να διατηρήσουν την επαφή με τους συνομηλίκους τους, οι σχέσεις μεταφέρθηκαν σε ένα ψηφιακό περιβάλλον, το οποίο δύσκολα μπορεί να αντικαταστήσει την ανθρώπινη επαφή. Ακόμα, εξωσχολικές ή ομαδικές δραστηριότητες, που παρέχουν ευκαιρίες για κοινωνικοποίηση, εκτόνωση και έκφραση, χάθηκαν ή δεν μπόρεσαν να πραγματοποιηθούν για μεγάλο χρονικό διάστημα, γεγονός που δημιούργησε επιπλέον ψυχολογικό βάρος και πίεση.
Ο περιορισμός της φοιτητικής ζωής λόγω της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης αποτέλεσε έναν ακόμη επιβαρυντικό παράγοντα για την ψυχική υγεία των νέων. Το επίπεδο σπουδών ενδεχομένως υποβαθμίστηκε. Για πολλούς φοιτητές, ιδιαίτερα για τους πρωτοετείς, τα μαθήματα μετατράπηκαν σε μια απρόσωπη διαδικασία χωρίς πραγματική και ουσιαστική επαφή με τους καθηγητές και τους συμφοιτητές. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα την απώλεια κινήτρου για παρακολούθηση, συμμετοχή και συστηματική ενασχόληση με μαθήματα. Παρότι η εξ αποστάσεως εκπαίδευση μέσω του διαδικτύου φάνηκε να αύξησε τον αριθμό των συμμετεχόντων στα πανεπιστημιακά μαθήματα, δεν είναι σίγουρο ότι αυτό αντανακλά πλήρως την ουσιαστική συμμετοχή των φοιτητών. Επιπλέον, η φοιτητική ζωή κατά την περίοδο της πανδημίας συνδυάστηκε με απουσία ευκαιριών για διασκέδαση, ψυχαγωγία και κοινωνική ζωή, δημιουργώντας περαιτέρω ψυχικές και συναισθηματικές δυσκολίες στους νέους.
Ανησυχία και προβληματισμός για το μέλλον
Ως συνέπεια των παραπάνω, τα όνειρα και τα σχέδια για το μέλλον περιορίστηκαν σημαντικά, γεγονός που προκάλεσε συναισθήματα ανασφάλειας και ανησυχίας. Πολλοί ήταν εκείνοι που δυσκολεύτηκαν να οργανώσουν τα επόμενα βήματά τους, καθώς η ανασφάλειά τους για το πως θα μεταβληθούν τα επιδημιολογικά δεδομένα και οι περιορισμοί αποτέλεσαν ανασταλτικούς παράγοντες. Για πολλούς νέους η περίοδος αυτή έμοιαζε σαν να βρίσκονται «σε αναμονή» ή να είναι «κολλημένοι».
Περισσότερα στο interamerican blog
