Του Αιμίλιου Νεγκή, διευθυντή σύνταξης virus.com.gr & Pharma Health Business magazine
Καυτά ερωτήματα έχουν ανακύψει για το «σκάνδαλο» της Novartis μετά τη δικογραφία που κατατέθηκε στη Βουλή. Ο ορυμαγδός των στοιχείων, των καταθέσεων και των αλληλοκατηγοριών μεταξύ ΣΥΡΙΖΑ και ΝΔ έχουν θολώσει την κατάσταση. Γι’ αυτό, σήμερα, θα προσπαθήσουμε να ξεδιαλύνουμε την υπόθεση, με βάση όσα έχουν γίνει γνωστά και – όπως πάντα – με κοινή λογική…
Πριν όμως αναλύσω ορισμένες πτυχές της πολύκροτης υπόθεσης, οφείλω να ομολογήσω ότι μου έχει κάνει εντύπωση η στάση της ίδιας της Novartis. Δηλαδή, ενώ οι καταθέσεις των προστατευόμενων μαρτύρων κάνουν λόγο για δωροδοκία πολιτικών, η Novartis στην επίσημη ανακοίνωσή της περιορίστηκε να δηλώσει ότι απλώς «συνεργάζεται με τις αρχές»…
Εύλογα λοιπόν αναρωτιέται κάποιος: Αν επρόκειτο για αβάσιμες καταγγελίες και μυθεύματα, δηλαδή ουδέποτε κάποιο στέλεχος της εταιρείας είχε δωροδοκήσει κυβερνητικούς αξιωματούχους, τότε η εταιρεία δεν έπρεπε να βγει δημοσίως και να διαψεύσει αυτούς τους ανυπόστατους ισχυρισμούς;
Εκτός και αν η δωροδοκία έγινε εν αγνοία της εταιρείας και με πρωτοβουλία κάποιου ή κάποιων υπαλλήλων της εταιρείας. Όμως, αυτό δεν μπορεί να έχει συμβεί. Τα ποσά των μιζών, που αναφέρονται (περίπου 50 εκατ. ευρώ) είναι τόσο μεγάλα, ώστε είναι φύσει αδύνατον να δόθηκαν σε πολιτικούς, χωρίς τη γνώση των κεντρικών της εταιρείας.
Για να έχετε μία τάξη μεγέθους, ο μέσος, ετήσιος τζίρος της Novartis στην Ελλάδα τα τελευταία 10 χρόνια είναι περίπου 350 εκατ. ευρώ. Είναι προφανές ότι δεν είναι δυνατόν ένας ή περισσότεροι υπάλληλοι της εταιρείας να έδωσαν το 1/7 του ετήσιου τζίρου και μάλιστα σε βαλίτσες με μετρητά χωρίς της γνώση των έξω.
Βέβαια, δεν αποκλείεται η αμυντική στάση που τηρεί η Novartis να οφείλεται στο ότι θέλει να αποφύγει να εμπλακεί ενεργά στα κομματικά παιχνίδια της εγχώριας πολιτικής αρένας. Ας μην ξεχνάμε, δε, ότι έχει ανοιχτό μέτωπο και με τις αμερικανικές αρχές, στις οποίες – σε αντίθεση με τις δικές μας – δεν μπορεί να κάνει επίσκεψη ο κ. Τζανακόπουλος…
Φυσικά, ακόμη και αν πράγματι η Novartis έδωσε μίζες, με στόχο προφανώς να επηρεάσει προς όφελός της τις αποφάσεις της εκάστοτε κυβέρνησης, αυτό δεν σημαίνει ότι όλα τα χρήματα ή μέρος τους κατέληξαν πράγματι στους πολιτικούς. Διότι μπορεί να τα έφαγαν όλα ή μέρος τους οι μεσάζοντες…
Επίσης, δεν αρκούν οι ισχυρισμοί των μαρτύρων. Πρέπει να τεκμηριώνεται ότι η Novartis επωφελήθηκε ή «προστατεύτηκε» από αποφάσεις των εκάστοτε συναρμοδίων υπουργών. Μέχρι σήμερα, δεν έχουμε δει με ποιον τρόπο συνέβη αυτό.
Υπάρχει μόνο ένα συμβάν. Μέσα στο δεκαπενταύγουστο του 2011, ένα φάρμακο της Novartis με την ονομασία Gilenya ήταν το μοναδικό μετά από περίπου 2 χρόνια που έλαβε κατ’ εξαίρεση τιμή και κυκλοφόρησε στη χώρα μας. Η απόφαση ελήφθη επί υπουργίας Α. Λοβέρδου, αλλά μπορεί να χαρακτηριστεί εύλογη, αφού ήταν το πρώτο χάπι για τη σκλήρυνση κατά πλάκας.
Το πρόσωπο κλειδί
Πρόσωπο κλειδί για τις μίζες στους πολιτικούς – σύμφωνα με τους άγνωστους μάρτυρες – είναι ο τότε αντιπρόεδρος της Novartis κ. Κώστας Φρουζής. Για παράδειγμα, είναι εκείνος που φέρεται ότι μετέφερε βαλίτσα γεμάτη με χρήματα στο μέγαρο Μαξίμου για να δοθούν στον Αντώνη Σαμαρά.
Στον κ. Φρουζή ακούγεται ότι δεν έχει ασκηθεί δίωξη, αλλά του έχει απαγορευτεί η έξοδος από τη χώρα. Επίσης – όπως έχει αποκαλύψει ο ίδιος – δεν έχει κληθεί να καταθέσει ενώπιον των δικαστικών αρχών.
Πώς είναι δυνατόν όμως να μην έχει ασκηθεί δίωξη για δωροδοκία στον κ. Φρουζή; Πώς επίσης είναι δυνατόν σε μία τόσο μεγάλη δικαστική έρευνα να μην έχει κληθεί να καταθέσει ο φερόμενος ως μεταφορέας των βαλιτσών με τις μίζες;
Αξίζει να αναφερθεί πάντως ότι ο κ. Φρουζής απομακρύνθηκε αιφνιδιαστικά και υπό περίεργες συνθήκες από τη Novartis το 2015, αρκετούς μήνες δηλαδή πριν ξεσπάσει το σκάνδαλο. Παράλληλα, αποπέμφθηκαν και δύο στενοί του συνεργάτες. Φήμες που κυκλοφορούν ευρέως στη φαρμακευτική αγορά αναφέρουν ότι βασικός λόγος ήταν η κακοδιαχείριση σε ορισμένους λογαριασμούς.
Μάλιστα, όταν ξέσπασε το σκάνδαλο και επί μήνες, κυκλοφορούσε η φήμη ότι ο κ. Φρουζής ή κάποιος από τους δύο συνεργάτες του μπορεί να είναι ανάμεσα στους πληροφοριοδότες της υπόθεσης, στην οποία έχει εμπλακεί η Αμερικανική Δικαιοσύνη.
Ο ίδιος σε χθεσινή ανάρτησή του στα social media αρνείται τα πάντα και λέει ότι «οι στημένοι ψευδομάρτυρες και οι άθλιοι συνεργάτες τους θα λογοδοτήσουν στη Δικαιοσύνη». Ζητεί ακόμη να δοθεί το σύνολο της δικογραφίας στη δημοσιότητα.
Εδώ αξίζει να σημειωθεί ότι δεν είναι ανήκουστο ο κ. Φρουζής να έχει επισκεφθεί το μέγαρο Μαξίμου. Εκτός από αντιπρόεδρος της Novartis, διετέλεσε και πρόεδρος του Συνδέσμου των φαρμακοβιομηχάνων (ΣΦΕΕ) και αρκετές φορές υπήρξε επιθετικός εναντίον των κυβερνήσεων της περιόδου 2010-2015, καθώς με το Μνημόνιο επιβλήθηκαν άδικα και οριζόντια μέτρα στο χώρο του φαρμάκου. Μέτρα τα οποία όμως ήταν επιβεβλημένα καθώς η φαρμακευτική δαπάνη είχε διογκωθεί αδικαιολόγητα την περίοδο 2000-2009.
Οι καταθέσεις
Χθες, έγινε γνωστό ότι οι εμπλεκόμενοι πολιτικοί, όπως οι κ.κ. Σαμαράς και Βενιζέλος, ζήτησαν και θα λάβουν πλήρες αντίγραφο της ογκωδέστατης δικογραφίας. Έτσι, από χθες άρχισαν να διαρρέουν στον Τύπο λεπτομέρειες των επίμαχων καταθέσεων και όσο περνούν οι μέρες έχουμε να δούμε πολλά…
Η μέχρι σήμερα διαρροή πληροφοριών από τις καταθέσεις προκαλούν περισσότερα ερωτήματα. Ενώ λοιπόν η δικαστική έρευνα ξεκίνησε από τα τέλη του 2016, οι καταθέσεις δόθηκαν τμηματικά από τον Νοέμβριο του 2017 μέχρι και την Κυριακή 4 Φεβρουαρίου 2018. Δηλαδή, την ημέρα πραγματοποίησης του συλλαλητηρίου!
Συνεπώς, εύλογα, η αντιπολίτευση κατηγορεί την κυβέρνηση για στημένο παιχνίδι, με στόχο να αλλάξει την ατζέντα από το Μακεδονικό.
Εξάλλου, εντύπωση προκαλεί και το γεγονός ότι ενώ η τελευταία κατάθεση (η οποία θεωρητικά είναι απόρρητη) δόθηκε την Κυριακή, σε φιλοκυβερνητική εφημερίδα υπήρχε πρωτοσέλιδο για “βαλίτσες με μίζες σε 5 υπουργούς”. Πώς είναι δυνατόν η εφημερίδα να είχε ρεπορτάζ, ενώ ο μάρτυρας δεν είχε ακόμη δώσει την κατά τα άλλα απόρρητη κατάθεση;
Ακόμη, φαίνεται ότι βάση για τις κατηγορίες κατά των πολιτικών είναι μόνο οι καταθέσεις των μαρτύρων και δεν υπάρχουν άλλα στοιχεία ή ευρήματα από τις έρευνες. Θυμίζω εδώ ότι κλιμάκιο της οικονομικής αστυνομίας και εισαγγελέων είχαν κάνει αιφνιδιαστική έφοδο πέρσι τον Ιανουάριο στα γραφεία της εταιρείας στη Μεταμόρφωση Αττικής, σηκώνοντας υπολογιστές και φακέλους.
Παράλληλα, είχαν διαρρεύσει πληροφορίες στον Τύπο για κλιμάκιο Ελλήνων δικαστικών που ταξίδεψαν στις ΗΠΑ, προφανώς για να λάβουν στοιχεία και δεδομένα. Όπως φαίνεται όμως μέχρι τον Νοέμβριο του 2017, που εμφανίστηκαν οι μάρτυρες, δεν υπήρχε κανένα στοιχείο για εμπλοκή πολιτικών προσώπων.
Και όμως, όλους αυτούς τους μήνες, αρκετά φιλοκυβερνητικά μέσα συντηρούσαν το θέμα, κάνοντας λόγο για εμπλοκή πολιτικών προσώπων. Επίσης, υπουργοί όπως o Σταύρος Κοντονής κάθε τρεις και λίγο έλεγαν ότι η υπόθεση είναι μεγαλύτερο σκάνδαλο ακόμη και από τη Siemens. Για να μην αναφερθώ στον Παύλο Πολάκη, ο οποίος κάθε εβδομάδα έριχνε και από μια μπαλωθιά για ΚΕΕΛΠΝΟ και για Novartis, εναντίον πρωτίστως του Άδωνη Γεωργιάδη.
Υπάρχει καπνός;
Αναντίρρητα ναι. Και δεν αφορά μόνο τη Novartis. Όπως προαναφέραμε, την περίοδο 2000-2009 είχαμε ένα πάρτι στην υγεία και ειδικά στο χώρο του φαρμάκου. Η δημόσια φαρμακευτική δαπάνη αυξήθηκε από 1,278 δις ευρώ το 2000 σε 2,43 δις το 2004 (διακυβέρνηση Σημίτη) και την περίοδο 2005-2009 (διακυβέρνηση Καραμανλή) έφθασε σε 5,1 δις ευρώ.
Στο σημείο αυτό πρέπει αναφέρουμε ότι στα ποσά αυτά δεν περιλαμβάνουν τις δαπάνες των νοσοκομείων του ΕΣΥ για φάρμακα, που στο τέλος του 2009 είχαν αγγίξει το 1,5 δις ευρώ. Το 2009, έτος ορόσημο για το δημοσιονομικό εκτροχιασμό της χώρας, οι δημόσιες δαπάνες υγείας ήταν περίπου 14 δις ευρώ, από τα οποία περίπου τα μισά αφορούσαν φάρμακα!
Η Ελλάδα ήταν μακράν η χώρα με τη μεγαλύτερη δημόσια φαρμακευτική δαπάνηως ποσοστό επί του ΑΕΠ (2,2%), ενώ μέσος όρος στην Ε.Ε. ήταν γύρω στο 1,2%. Έτσι, το πρώτο πράγμα, που έκαναν οι δανειστές και η τρόικα είναι να επιβάλουν αυστηρά μέτρα περιορισμού της δημόσιας φαρμακευτικής δαπάνης.
Από την άλλη, βέβαια, πρέπει να επισημάνουμε ότι όλα τα προηγούμενα χρόνια οι Έλληνες απολαμβάναμε ελεύθερη πρόσβαση σε κάθε είδους φαρμακευτική θεραπεία όσο ακριβή και αν ήταν αυτή. Την ίδια ώρα, υπήρχαν χώρες, πλουσιότερες από τη δική μας, όπως π.χ. η Βρετανία, όπου η χρήση νέων ακριβών θεραπειών γινόταν μόνο κατόπιν επίπονης αξιολόγησης.
Ναι. Τη δεκαετία 2000-2009 είχαμε ένα ξέφρενο πάρτι στην Υγεία. Σκεφθείτε ότι τα στεντς πωλούνταν έναντι 4.500 ευρώ, ενώ από το 2012 αγοράζονται έναντι 140-150 ευρώ! Το ίδιο ισχύει για τα πάσης φύσεως ειδικά υλικά (ορθοπεδικά υλικά, βηματοδότες, απινιδωτές, βαλβίδες κλπ).
Έτσι, οι περικοπές στους προϋπολογισμούς των νοσοκομείων δεν ήταν άδικες, αλλά επιβεβλημένες, αφού αποκλιμακώθηκαν δραστικά οι τιμές φαρμάκων και υλικών. Τα σημερινά προβλήματα στα νοσοκομεία οφείλονται κατά κύριο λόγο στην παντελή έλλειψη εργαλείων ορθολογικής διαχείρισης και αξιολόγησης και όχι στις περικοπές…
Ευθύνες ΣΥΡΙΖΑ
Εδώ σημειώνω ότι την επίμαχη περίοδο, για την οποία την ευθύνη φέρουν πρωτίστως ΝΔ και ΠΑΣΟΚ, ο ΣΥΡΙΖΑ δεν έκανε καμία παρέμβαση για πάταξη της σπατάλης. Βέβαια, θα μου πει κάποιος ότι τότε ήταν ένα μικρό, ριζοσπαστικό, αριστερό κόμμα του 3-5% και μιλούσε ακόμη για εθνική φαρμακοβιομηχανία, οπότε ας είμαστε επιεικείς.
Όμως, ακόμη και την περίοδο 2010-2015, που η συγκυβέρνηση ΝΔ και ΠΑΣΟΚ υποχρεώθηκε να λάβει μέτρα, ο ΣΥΡΙΖΑ καταψήφισε ή δεν στήριξε όλες τις σημαντικές μεταρρυθμίσεις, όπως τη δημιουργία του ΕΟΠΥΥ, την ηλεκτρονική συνταγογράφηση, τη μείωση του ποσοστού κέρδους των φαρμακοποιών, τη μείωση των τιμών στα γενόσημα κ.ο.κ.
Συνεπώς, ο ΣΥΡΙΖΑ φέρει ευθύνη που τα τελευταία χρόνια δεν στήριξε τις προσπάθειες πάταξης της σπατάλης. Επίσης, την τελευταία 3ετία, δεν έχει λάβει ούτε ένα αποτελεσματικό μέτρο για τον έλεγχο της πραγματικής φαρμακευτικής δαπάνης.
Η δημόσια φαρμακευτική δαπάνη παραμένει σταθερή λόγω Μνημονίου περίπου στα 2 δις ευρώ, αλλά η πραγματική κατανάλωση ξεπερνά τα 3 δις ευρώ και οι φαρμακευτικές επιχειρήσεις καλούνται να επιστρέψουν 1 δις με διάφορες εκπτώσεις! Επίσης, περίπου 800 εκατ. βάζουν οι ίδιοι ασθενείς από τη τσέπη τους.
Μάλιστα, ενώ η κυβέρνηση έχει αποτύχει παταγωδώς να ελέγξει τις δαπάνες για φάρμακα, ο υπουργός Υγείας Α. Ξανθός τελευταία κάνει λόγο ότι έφθασε η ώρα να αυξηθεί ο κλειστός προϋπολογισμός του ΕΟΠΥΥ για φάρμακα. Ο μόνος λόγος για να αυξηθεί είναι να επιστρέφουν λιγότερα χρήματα οι φαρμακευτικές επιχειρήσεις…
50 δις λογαριασμός…
Ας κάνουμε τώρα έναν χοντρικό υπολογισμό. Την περίοδο 2000-2010, οι δημόσιες δαπάνες για την υγεία ήταν κατά μέσο όρο 10 δις ευρώ το χρόνο και συνολικά γύρω στα 100 δις ευρώ και άλλα τόσα ήταν οι ιδιωτικές. Ναι, διαχρονικά η Ελλάδα είναι πρώτη σε ιδιωτικές δαπάνες για την υγεία (45-55%), παρά το γεγονός ότι έχει εθνικό σύστημα υγείας και δημόσιο, σύστημα καθολικής ασφάλισης…
Αν λοιπόν η περιττή σπατάλη, τα φακελάκια, το μαύρο χρήμα εκτιμηθούν ότι ήταν περίπου 25%, τότε μιλάμε για περίπου 50 δις ευρώ, που κατέληξαν στις τσέπες ορισμένων φαρμακοβιομηχανιών, γιατρών, φαρμακοποιών κλπ.
Είναι πράγματι δύσκολο να πιστέψει κανείς ότι δεν ωφελήθηκαν κάποιοι πολιτικοί και δημοσιογράφοι… Δυστυχώς, για τη δημοκρατία μας είναι επίσης δύσκολο να πιστέψει ότι η δικαστική έρευνα μπορεί να τεκμηριώσει ποιοι έβαλαν το δάχτυλο στο μέλι, αμερόληπτα και ανεξάρτητα από κομματικές σκοπιμότητες.
Το μόνο βέβαιο είναι ότι η υπόθεση Novartis καταδεικνύει ότι, μαζί με το Τριώδιο, ανοίγει και η προεκλογική περίοδος. Και οι εξελίξεις με τους προστατευόμενους μάρτυρες υποδηλώνουν ότι μέχρι τις εκλογές θα αποκαλυφθούν μεγάλοι μασκαράδες. Να δούμε από ποια πλευρά…
