Οι προκλήσεις για τους ασφαλιστές τα δύο επόμενα χρόνια

Η κρίση χρέους στην ευρωζώνη, η οικονομική ύφεση σε συνδυασμό με το περιβάλλον χαμηλών επιτοκίων και τις αλλαγές σε εποπτικό επίπεδο, αποτελούν τις βασικές προκλήσεις που θα αντιμετωπίσει η ασφαλιστική βιομηχανία τα δύο προσεχή χρόνια, όπως αυτές περιγράφονται στην πρόσφατη έκθεση της EIOPA για την χρηματοοικονομική σταθερότητα του ασφαλιστικού κλάδου το 2011. 

Η κρίση χρέους και η απουσία μιας σταθεράς και αποτελεσματικής πολιτικής απάντησης, αποτελούν σύμφωνα με την EIOPA τη βασική πηγή ανησυχίας που μπορεί να αποσταθεροποιήσει τη χρηματοοικονομική σταθερότητα τόσο των ασφαλιστικών εταιρειών όσο και των Επαγγελματικών Ταμείων τους επόμενους μήνες. 

Οι παράγοντες αυτοί επηρεάζουν την εμπιστοσύνη των καταναλωτών και αποτυπώνονται στην πτώση της ζήτησης για τα προϊόντα ζωής, ενώ οι αυξημένες φυσικές καταστροφές που συντελέστηκαν τόσο κατά τη διάρκεια του 2010 όσο και κατά το 2011, επηρέασαν σημαντικά τη ρευστότητα τόσο του ασφαλιστικού όσο και του αντασφαλιστικού κλάδου. 

Η EIOPA επισημαίνει τον κίνδυνο μαζικής φυγής των επενδυτικών κεφαλαίων από τον ασφαλιστικό κλάδο, ενόψει ενός καταστροφικού γεγονότος, ενώ ο έντονος ανταγωνισμός από τις τράπεζες, θέτει σε κίνδυνο την εμπιστοσύνη των ιδιωτών και μπορεί να οδηγήσει σε σημαντικές απώλειες για τον κλάδο ζωής. 

Η EIOPA, καταλήγει ότι απέναντι σε αυτή τη γενικευμένη αβεβαιότητα μόνο μια πειστική πολιτική απάντηση για το μέλλον της ευρωζώνης μπορεί να απομακρύνει τους κινδύνους και ότι χωρίς σαφή πολιτική, οι κίνδυνοι για τον ασφαλιστικό κλάδο δεν μπορούν να υπολογιστούν. 

Οι εξελίξεις θα έχουν βασικό αντίκτυπο στην κεφαλαιακή επάρκεια του κλάδου, η οποία διατηρήθηκε σε υψηλά επίπεδα το 2010, φθάνοντας το 309% έναντι 300% το 2009. Η κρίση αναμένεται να επηρεάσει κατά κύριο λόγο τις πιο αδύναμες εταιρείες του κλάδου, αλλά και εκείνες που έχουν έκθεση σε ευάλωτα περιουσιακά στοιχεία. 

Ο κίνδυνος των χαμηλώνε επιτοκίων εξετάστηκε στο πλαίσιο των stress test που υλοποίησε η EIOPA το 2011. Τα αποτελέσματα του stress test κατέδειξαν ότι ένα 5% – 10% των ευρωπαϊκών εταιρειών που συμμετείχαν στην άσκηση, θα αντιμετώπιζε σοβαρά προβλήματα, καθώς το ελάχιστα εγγυητικό κεφάλαιο υποχώρησε κάτω από το κρίσιμο επίπεδο του 100%. Αντίστοιχα ένας ικανός αριθμός εταιρειών θα έβλεπε τη σοβαρή επιδείνωση της κεφαλαικής του επάρκειας με το επίπεδο φερεγγυότητας να υποχωρεί οριακά πάνω από το ελάχιστο επίπεδο του 100%, καθιστώντας τες εξαιρετικά ευαίσθητες σε άλλους παράγοντες. Η ανακεφαλαιοποίση αυτών των εταιρειών θα απαιτούσε πρόσθετα κεφάλαια ύψους από 2 έως και 6 δις ευρώ, ανάλογα με το ευνοικό ή το δυσμενές σενάριο. 

Η EIOPA παρακολουθεί στενά το επενδυτικό χαρτοφυλάκιο των ασφαλιστικών εταιρειών, κυρίως σε ότι αφορά την έκθεση σε κρατικά ομόλογα και μετοχές του τραπεζικού τομέα και όπως διαπιστώνει η σύνθεση των επενδύσεων εμφανίζει υψηλή εξάρτηση σε τίτλους σταθερού εισοδήματος και λιγότερο σε μετοχές.  

Σύμφωνα με τα στοιχεία που έχει συγκεντρώσει η EIOPA, ο ασφαλιστικός κλάδος εμφανίζει διασπορά των τοποθετήσεων σε κρατικά ομόλογα σε χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, της Ελβετίας, της Ιαπωνίας και των Ηνωμένων Πολιτειών, που αντιπροσωπεύουν το ένα τέταρτο περίπου των συνολικών του επενδύσεων.

Η έκθεση σε μετοχές του τραπεζικού κλάδου αντιπροσωπεύουν το ένα πέμπτο περίπου των συνολικών τοποθετήσεων και το ένα τρίτο περίπου περίπου αυτών είναι σε διασφαλισμένους τίτλους, που φέρουν υψηλή βαθμολογία ΑΑΑ, ενώ  οι επενδύσεις σε τίτλους μειωμένης διασφάλισης αντιστοιχούν στο 4% του συνολικού επενδυτικού χαρτοφυλακίου.

Η έκθεση σε ακίνητα αντιπροσωπεύει το 15% του επενδυτικού χαρτοφυλακίου, συμπεριλαμβανομένων των τοποθετήσεων σε δάνεια και καλυμένες ομολογίες, που αποτελούν το μισό των επενδύσεων στην ακίνητη περιουσία.

Όπως επισημαίνει στη έκθεσή της η EIOPA το επίπεδο των μακροπρόθεσμων επιτοκίων έχει κρίσιμη σημασία για τον ασφαλιστικό κλάδο και τα ασφαλιστικά ταμεία, στο βαθμό που πρόκειται για μακροπρόθεσμους επενδυτές και οι υποχρεώσεις που αναλαμβάνουν απέναντι στους ασφαλισμένους γίνονται ακριβότερες σε ένα περιβάλλον χαμηλών επιτοκίων. Το πρόβλημα επιδεινώνεται για τις εταιρείες που έχουν αναλάβει δεσμεύσεις εγγυημένων επιτοκίων. Από την άλλη μια δραστική άνοδος των επιτοκίων θα μπορούσε επίσης να αποτελέσει παράγοντα αποσταθεροποίησης για την ασφαλιστική βιομηχανία, στο βαθμό που τα προϊόντα της θα γινόταν λιγότερο ανταγωνιστικά σε σχέση με αυτά άλλων εναλλακτικών επενδύσεων.

Παρά το δύσκολο οικονομικό περιβάλλον η βαθμολογία των ασφαλιστικών εταιρειών από τους οίκους αξιολόγησης το 2010, βελτιώθηκε σε σχέση με  το 2008 και το 2009. Ο αριθμός των εταιρειών με αρνητική αξιολόγηση μειώθηκε, ενώ κατά το 2011, η εικόνα είναι μικτή, καθώς παρατηρήθηκαν τόσο υποβαθμίσεις όσο και αναβαθμίσεις. Η πρόσφατη αξιολόγηση της Standard & Poor’s για το κρατικό χρέος στην ευρωζώνη, επηρέασε ένα μεγάλο αριθμό ασφαλιστικών εταιρειών, που τέθηκαν σε αρνητική αξιολόγηση. 

Καθοριστικής σημασίας θεωρείται σύμφωνα με την EIOPA, η κατάργηση της διάκρισης των φύλων στην τιμολόγηση των ασφαλιστικών προϊόντων. Η απόφαση τίθεται σε ισχύ από τις 21 Δεκεμβρίου του 2012 και θα επηρεάσει κυρίως τα προϊόντα ζωής και υγείας, η τιμολόγηση των οποίων βασίζεται στο φύλλο των ασφαλισμένων και ήδη η ασφαλιστική βιομηχανία προετοιμάζεται για να προσαρμοστεί στο νέο επίπεδο τιμών.

 Ο κλάδος των Επαγγελματικών Ταμείων τίθεται στο επίκεντρο της προσοχής από την EIOPA στο πλαίσιο του διευρευμένου ρόλου που αποκτούν σε αρκετές ευρωπαϊκές χώρες μέσα από την αλλαγή της νομοθεσίας που ενισχύει παρόμοια σχήματα. Όπως επισημαίνεται στην έκθεση, παρά την ανάπτυξη που εμφανίζουν τα συστήματα συγκεκριμένων παροχών στην Ευρωπαϊκή Ένωση, αυξημένοι κίνδυνοι προκύπτουν από την αβεβαιότητα των αγορών, που επηρεάζει κατά κύριο λόγο το ρόλο τους ως επενδυτικά κεφάλαια, θέτοντας εν αμφιβόλω και την εμπιστοσύνη των καταναλωτών. 

Παρά το γεγονός ότι το επίπεδο χρηματοδότησης αυξήθηκε, ανησυχία διατυπώνεται για τη διατήρηση του επιπέδου των χαμηλών επιτοκίων, που δημιουργεί προβλήματα στον κλάδο καθορισμένων παροχών και καθορισμένων εισφορών. Ο κλάδος των Επαγγελματικών Ταμείων Καθορισμένων Εισφορών (Defined Benefit) εμφάνισε βελτίωση του επιπέδου χρηματοδότησης, χωρίς ωστόσο να καταφέρει να επανακάμψει στα επίπεδα του 2007. Σε ότι αφορά τα Επαγγελματικά Ταμεία Καθορισμένων Παροχών (Defined Contribution), η EIOPA διαπιστώνει ότι προς το παρόν δεν παρατηρήθηκαν φαινόμενα αύξησης των συνεισφορών ή αντίστοιχα περικοπής των παροχών, στο βαθμό που η χρηματοοικονομική κρίση φαίνεται ότι επηρέασε κυρίως τον κλάδο των Επαγγελματικών Ταμείων Καθορισμένων Εισφορών, που είχαν υψηλή έκθεση σε μετοχές και αυξημένες υποχρεώσεις για συνταξιοδοτήσεις.