Οι προοπτικές του συστήματος Κοινωνικής Ασφάλισης

Insurance Money Conference 2009 – InterContinental, 25 Νοεμβρίου

Πάνελ Ι: Το σύστημα κοινωνικής ασφάλισης, οι προοπτικές του, και ο δυναμικός ρόλος της ιδιωτικής ασφάλισης στην παροχή εγγυημένων συνταξιοδοτικών προγραμμάτων 

Στη θεματική ενότητα συζητήθηκε εκτενώς η κατάσταση  που επικρατεί στο σύστημα κοινωνικής ασφάλισης. Παράλληλα αναλύθηκαν οι δυνατότητες της ιδιωτικής ασφάλισης να στηρίξει ως ασφαλιστική δικλείδα, τους πολίτες ώστε να διασφαλίσουν ότι στο τέλος της εργασιακής τους ζωής θα εισπράττουν ένα βέβαιο εισόδημα που θα συμπληρώνει την -κοινωνική- σύνταξή τους.
 
Ομιλητές ήταν ο κ. Bram Boon, Διευθύνων Σύμβουλος, ING Ελλάδος, ο κ. Τριαντάφυλλος Λυσιμάχου, Γενικός Διευθυντής Ασφαλιστικών Εργασιών, Όμιλος Πειραιώς, ο κ. Τάσσος Παγώνης, Γενικός Διευθυντής, Εθνική Ασφαλιστική, ο κ. Δημοσθένης Μαμμωνάς, πρώην Γενικός Γραμματέας Κοινωνικών Ασφαλίσεων και ο κ. Νίκος Χαλκιόπουλος,  Αναλογιστής, Γενικός Διευθυντής Χαρτοφυλακίου Ευρωπαϊκή Πίστη. 

Όπως ανέφερε ο κ. Μαμωνάς, «τα ελλείμματα διογκώνονται και υπάρχει η ανάγκη της άμεσης παρέμβασης. Είναι ενδεικτικό, ότι μέχρι τώρα δεν υπήρχαν μητρώα και ο ΑΜΚΑ ολοκληρώθηκε εφέτος, τόνισε ο κ. Μαμωνάς.
 
Επίσης, κάποιοι δεν ήθελαν να γίνουν αναλογιστικές μελέτες». Υπήρξαν -πρόσθεσε -, ταμεία που έκλεισαν λόγω της αλόγιστης πολιτικής, περνώντας με τη συνταγματική εγγύηση της σύνταξης, το βάρος σε κάποιο άλλο ταμείο.
 
«Η σημερινή γενιά, δυστυχώς έχει λεηλατήσει το κεφάλαιο των επόμενων γενεών» τόνισε ο κ. Μαμωνάς. «Το προηγούμενο διάστημα επικεντρώσαμε τις ενέργειές μας σε κάποιους άξονες, όπως η ενοποίηση των ταμείων, κάτι εντελώς απαραίτητο, καθώς μέχρι τότε, η εποπτεία ήταν εντελώς αδύνατη. Επίσης, υπάρχει λογιστική τακτοποίηση στα ταμεία και πάμε προς την κατεύθυνση εφαρμογής των Διεθνών Λογιστικών Προτύπων». 

Όσο και αν βελτιώνεται η κατάσταση όμως, χρειάζονται νέες νοοτροπίες και είναι αναπόφευκτο να πάμε σε μια πιο ριζική αναμόρφωση του συστήματος με περισσότερο κεφαλαιουχικό χαρακτήρα και λογική, όπου το κράτος θα περιορίζεται στο να παρέχει μια ελάχιστη σύνταξη. Τα προηγούμενα χρόνια υπήρχαν μεγάλες αντιδράσεις για κάτι τέτοιο, σήμερα όμως φαίνεται ότι η κατάσταση έχει αλλάξει, κατέληξε ο κ. Μαμωνάς.

Από την πλευρά του ο κ. Λυσιμάχου αναρωτήθηκε με τι κίνητρα θα γίνει η αναμόρφωση του συστήματος. «Θα πρέπει κατ’ αρχήν να κάνουμε την αυτοκριτική μας ως εταιρίες.
 
Ο ανταγωνισμός μεταξύ μας δεν ήταν και ο καλύτερος δυνατός. Βελτιώσαμε αρκετά πράγματα στη συνέχεια, αλλά ακόμα έχουμε πολλά να κάνουμε», επισήμανε. Μάλιστα ο κ. Λυσιμάχου έθεσε το ερώτημα:  μήπως θα πρέπει να οι ασφαλιστικές να βγουν πιο ενεργά και να προβάλουν στο κοινό το θεσμό της ασφάλισης; Ακόμα και στο δεύτερο πυλώνα, πρόσθεσε, χώρες όπως η Ρουμανία είναι πιο μπροστά από εμάς.

Εξέφρασε δε την άποψη ότι η πίεση από την πλευρά των πολιτών εξαιτίας των προβλημάτων στην κοινωνική ασφάλιση, μπορεί να οδηγήσει σε καλύτερα αποτελέσματα και από την πλευρά των εταιριών.

«Από την πολιτεία δεν περιμένω πολλά πράγματα λόγω της κακής κατάστασης στην οικονομία τόσο στην Ελλάδα, όσο και διεθνώς, που και τα επόμενα χρόνια αναμένεται να παραμείνει εξαιρετικά δύσκολη», τόνισε ο κ. Λυσιμάχου.

Από τα προβλήματα που υπάρχουν στην κοινωνική ασφάλιση πάντως, προκύπτει ότι οι Έλληνες δεν μπορούν να περιμένουν επαρκή σύνταξη σε σχέση με τις αποδοχές που έχουν κατά την περίοδο της εργασίας τους, και αυτό αφορά κυρίως τα πιο υψηλά εισοδήματα. Αυτό αποτελεί κίνητρο για τις ασφαλιστικές εταιρίες να δημιουργήσουν προγράμματα που να  προσφέρουν επαρκή συνταξιοδότηση.

Πολύ σημαντικό είναι επίσης το θέμα της αξιοπιστίας στη διαχείριση και πώς θα πειστούν οι πολίτες για αυτό. «Η κυβέρνηση καθορίζει κανόνες και κίνητρα και από παλιά υπήρχε  μια επιφυλακτική αντιμετώπιση προς τις ασφαλιστικές εταιρίες ότι δήθεν δεν είναι αξιόπιστες και εδώ πρέπει να εστιάσουμε, καθώς τεχνογνωσία, μέσα και διάθεση υπάρχουν», πρόσθεσε ο κ. Λυσιμάχου.

Ο κ. Παγώνης, ανέφερε ότι οι εταιρίες θα πρέπει να αναλάβουν πρωτοβουλίες και να κάνουν κινήσεις αυτοβελτίωσης. «Το κύριο πρόβλημα του συστήματος όμως, που είναι η υπογεννητικότητα και η αύξηση του προσδόκιμου ζωής, ήταν ορατό από τα μέσα της δεκαετίας του 1980. Άλλες χώρες έλαβαν μέτρα, εμείς δεν κάναμε τίποτα και είναι σίγουρο ότι κάποια γενιά θα χρειαστεί να πληρώσει δύο φορές (για τον εαυτό της και εισφορές για συντάξεις). Όσο πιο γρήγορα το κάνουμε, τόσο λιγότερο θα είναι επαχθές» επισήμανε.
Υπάρχει όμως και ένα άλλο θέμα ανέφερε ο κ. Παγώνης: Ποιος θα διαχειριστεί τα χρήματα; Η πολιτεία έχει αποδειχθεί ότι δεν είναι αποτελεσματική. Μπορεί όμως να ορίσει τους κανόνες και να τους επιβάλλει. Μπορεί επίσης να στηρίξει τα επαγγελματικά ταμεία, αλλάζοντας το νόμο για την ανάπτυξή τους. Για παράδειγμα στην Τουρκία τα ταμεία αυτά βρίσκονται on line συνδεδεμένα και ελέγχονται από την εποπτική αρχή.

Μέχρι σήμερα πάντως κανένας δεν κατάφερε να αναβαθμίσει την κοινωνική ασφάλιση στην Ελλάδα και οι ασφαλιστικές εταιρίες δεν είναι αυτές που μπορούν να το κάνουν. Η ΕΑΕΕ έχει τοποθετηθεί επανειλημμένα στο παρελθόν για τη σωστή οργάνωση της ασφαλιστικής αγοράς. Χρειάζονται κίνητρα, ενώ πολύ σημαντικό είναι το θέμα της εποπτείας που θα δίνει στον καταναλωτή τη σιγουριά ότι θα έχει αποτελεσματική προστασία.

Ο κ. Χαλκιόπουλος ανέφερε ότι η ασφαλιστική αγορά χρειάζεται μέτρα για την ενίσχυση της αξιοπιστίας της. Ήδη οι ασφαλιστικές εταιρίες αποκτούν ενεργότερο ρόλο, όπως για παράδειγμα έχουν αναλάβει το κόστος λειτουργίας της Επ.Ε.Ι.Α., που πριν ανήκε στο πρώην υπουργείο Εμπορίου.

Επίσης η εφαρμογή του Solvency II, προσπαθεί να διασφαλίσει με πιθανότητα 99,5% την επιβίωση μιας ασφαλιστικής εταιρίας. «Θα πρέπει εμείς οι ίδιοι μέσω της Ένωσης Ασφαλιστικών Εταιριών να διασφαλίσουμε την αξιοπιστία μας», τόνισε ο κ. Χαλκιόπουλος. Αν δεν υπάρχουν πάντως φορολογικά κίνητρα, δεν μπορούμε να μιλάμε για ανάπτυξη της ασφαλιστικής αγοράς. Προτάσεις υπάρχουν, υπάρχει επίσης και το παράδειγμα άλλων χωρών, όπως η Γερμανία όπου ποσό έως 40.000 ευρώ το χρόνο φοροαπαλλάσσεται.
 
«Στην Ελλάδα θα πρέπει να κάνουμε ένα σχεδιασμό τουλάχιστον 30 ετών, να αναλάβουμε δεσμεύσεις απέναντι στους πολίτες. Χρειάζονται επίσης κίνητρα συνταξιοδοτικής αποταμίευσης με συγκεκριμένες προδιαγραφές προγραμμάτων. Μπορούμε στην ΕΑΕΕ να συζητήσουμε για να βρούμε λύσεις στα πλαίσια του σχεδιασμού», πρόσθεσε ο κ. Χαλκιόπουλος.
Χρειάζονται πάντως νομοθετικές παρεμβάσεις με τεχνοκρατικό υπόβαθρο που να αντιμετωπίζουν και θέματα όπως το τεχνικό επιτόκιο και οι πίνακες θνησιμότητας.

Οι προτεραιότητες βέβαια του έλληνα στο συνταξιοδοτικό, δε βρίσκεται στις πρώτες θέσεις. Τα δίκτυα πωλήσεων έχουν αναλάβει στην κατεύθυνση αυτή, την εκπαίδευση του καταναλωτή για το τι σημαίνει να αγοράζεις σήμερα ένα τέτοιο πρόγραμμα. O κ. Bram Boon ανέφερε πόσο σημαντικό είναι να υπάρχει παραπάνω από μια «πηγή» χρηματοδότησης των συντάξιμων χρόνων: Ταμεία Ασφάλισης, Ιδιωτική Ασφάλιση, οικογένεια κτλ. 

Η αναλογία των συνταξιούχων/εργαζομένων θα διπλασιαστεί στην Ευρώπη, ενώ στην  Ελλάδα θα ανέλθει στο 61%.
Ο κ. Boon ανέφερε ότι πρέπει να με βάση τα δημογραφικά στοιχεία θα πρέπει να γίνουν σημαντικές αλλαγές στα Ασφαλιστικά Ταμεία. Θα πρέπει να υπάρχουν πάνω από ένας φορείς χρηματοδότησης των συντάξεων. 

Αναδιαμόρφωση του 1ου Πυλώνα προκειμένου να εμπλουτιστεί η αλληλεγγύη μεταξύ των γενιών και της κοινωνίας μετατρέποντάς τον σε βασικό χρηματοδότη των συντάξεων. 

Να ενεργοποιηθεί ο δεύτερος πυλώνας βελτιώνοντας το υπάρχον νομικό πλαίσιο. Με τις κινήσεις αυτές θα δημιουργηθεί ένας δεύτερος φορέας πληρωμής των συντάξεων, ενώ παράλληλα το επίπεδο της σύνταξης θα είναι πλέον θέμα προσωπικής επιλογής και δε θα βασίζεται σε κανόνες γενικής χρήσης. Επίσης η επέκταση του Τρίτου Πυλώνα, δίνοντας φορολογικά κίνητρα στους καταναλωτές.