Insurance World Το Πληρέστερο Ασφαλιστικό Portal. Ό,τι συμβαίνει στον ασφαλιστικό κόσμο γράφεται εδώ!
Οι διαρθρωτικές αλλαγές που έχουν ήδη προωθηθεί αλλά κυρίως αυτές που δρομολογούνται στο Ασφαλιστικό, καθώς και οι χαμηλές συντάξεις που δίνονται σε μεγάλη μερίδα συνταξιούχων, αναμένεται να οδηγήσουν ακόμη περισσότερο κόσμο στην ιδιωτική ασφάλιση, εξέλιξη που κάνει τις μεγάλες ασφαλιστικές εταιρείες αλλά και τις τράπεζες να… τρίβουν τα χέρια τους.
Οι συντάξεις και τα συνταξιοδοτικά προγράμματα αποτελούν ένα θέμα που δεν ξεφεύγει ποτέ από την επικαιρότητα, τόσο για τους συνταξιούχους όσο και για τους εργαζόμενους. Η αύξηση του προσδόκιμου ζωής, το χαμηλό πλέον ύψος των επιτοκίων, η δυσμενής αναλογία εργαζομένων-ασφαλισμένων προς συνταξιούχους και τελικά η συνολική χρηματοοικονομική εικόνα των ταμείων δημιουργούν δικαίως ανησυχία για το αύριο.
Το γεγονός άλλωστε ότι τα τελευταία χρόνια -με εξαίρεση το 2008 ελέω διεθνούς κρίσης- ο ιδιωτικός κλάδος ασφαλίσεων ζωής κινείται με διψήφιους ρυθμούς ανάπτυξης, επιβεβαιώνει την τάση που υπάρχει στην Ελλάδα για συμπληρωματικές συντάξεις εκτός από αυτήν της κοινωνικής ασφάλισης.
Μετά από την περίοδο 1999-2002 κατά την οποία η ετήσια παραγωγή ασφαλίστρων Ζωής κυμαινόταν μεταξύ 1,29-1,31 δισ. ευρώ ετησίως, τα τελευταία χρόνια το ενδιαφέρον του κόσμου για ασφάλειες Ζωής έχει αυξηθεί σημαντικά. Είναι χαρακτηριστικό ότι τα ασφάλιστρα στον κλάδο Ζωής ξεπερνούν πλέον τα 2,5 δισ. ευρώ ετησίως.
Ο κλάδος ασφαλειών Ζωής συγκέντρωσε πέρσι το 66% της παραγωγής ασφαλίστρων με 1,65 δισ. ευρώ. Ήδη στους εγχώριους κλάδους των συντάξεων και της υγείας έχουν πάρει θέση όλοι σχεδόν οι πολυεθνικοί ασφαλιστικοί όμιλοι, όπως οι ολλανδικές ING και Εureko (Interamerican),Alico, AIG Life και AIGGreece και η ιταλική Generali.
οι γαλλικές ΑΧΑ (πρώην Αlpha Aσφαλιστική ), Groupama (πρώην Φοίνιξ- Μetrolife) και CNP (Marfin Ασφαλιστική), οι γερμανικές Allianz και Εrgo (Victoria), οι αμερικανικές
οι γαλλικές ΑΧΑ (πρώην Αlpha Aσφαλιστική ), Groupama (πρώην Φοίνιξ- Μetrolife) και CNP (Marfin Ασφαλιστική), οι γερμανικές Allianz και Εrgo (Victoria), οι αμερικανικές
Αυτοί οι όμιλοι μαζί με τις άλλες ασφαλιστικές εταιρείες των μεγάλων τραπεζών όπως π.χ. η Εθνική Ασφαλιστική (Εθνική Τράπεζα), η ΕFG Eurolife (Eurobank), η ΑΤΕ Ασφαλιστική (Αγροτική Τράπεζα), η Ευρωπαϊκή Πίστη (30% του μετοχικού κεφαλαίου ανήκει στην Τράπεζα Πειραιώς), αλλά και ορισμένους ισχυρούς εγχώριους παίκτες της αγοράς όπως είναι π.χ. ο όμιλος Ασπίς (Ασπίς Πρόνοια και CommercialValue) και η International Life θα διεκδικήσουν μερίδιο από την μεγάλη πίτα που θα δημιουργηθεί στο άμεσο μέλλον. Άλλωστε τα κατά κεφαλήν ασφάλιστρα στην ευρύτερη κατηγορία Ζωής ανέρχονται μόλις σε λίγα περισσότερα από 200 ευρώ, γεγονός που αφήνει μεγάλα περιθώρια ανάπτυξης στον κλάδο.
Η ανασφάλεια άλλωστε, από την οποία διακατέχονται οι Έλληνες για μείωση των παροχών της κοινωνικής ασφάλισης στο μέλλον, εκτιμάται ότι θα τους στρέψει προς την ιδιωτική ασφάλιση.
Σύμφωνα με κορυφαία στελέχη της αγοράς, ο τομέας της ιδιωτικής ασφάλισης έχει μεγάλα περιθώρια ανάπτυξης, ενώ οι εταιρείες μπορούν να συμβάλουν στην επίλυση του συνταξιοδοτικού μέσα από τον τρίτο, αλλά και το δεύτερο πυλώνα ασφάλισης, δηλαδή τα επαγγελματικά συνταξιοδοτικά ταμεία που καλύπτουν κλάδους ή επιχειρήσεις.
Εκτιμούν δε ότι η μέχρι σήμερα δομή του 2ου και 3ου πυλώνα της ασφάλισης είτε μέσα από τα επικουρικά, είτε από τα επαγγελματικά ταμεία δεν προσφέρει πραγματικές συμπληρωματικές συντάξεις και παροχές. Στην ουσία τα επικουρικά ταμεία αποτελούν προέκταση της κύριας ασφάλισης. Μάλιστα οι προτεινόμενες αλλαγές ενοποιήσεων στα επικουρικά ταμεία και ο τρόπος υπολογισμού των συντάξεων στην ουσία αποδυναμώνουν αυτά τα ταμεία που στην πλειοψηφία τους είναι ελλειμματικά.
Εξάλλου η πλειοψηφία αυτών των ταμείων καλύπτει κυρίως μισθωτούς και μόνο το 5% των αυτοαπασχολούμενων. Με αυτά τα δεδομένα εκτιμάται ότι ο κλάδος της ιδιωτικής ασφάλισης μπορεί να παίξει ουσιαστικό ρόλο εφόσον αναμορφωθεί το υφιστάμενο νομοθετικό πλαίσιο.
Χαμηλές συντάξεις
Παράλληλα να σημειωθεί ότι η πλειοψηφία των Ελλήνων δεν είναι ικανοποιημένη από τις συντάξεις που δίνονται στη χώρα μας και γι’ αυτό το λόγο στρέφεται στην ιδιωτική ασφάλιση. Δεν είναι τυχαίο ότι το τελευταίο Βαρόμετρο Ευρωπαϊκών Συντάξεων της Aon Consulting (του 2007) κατατάσσει την Ελλάδα στην 22η θέση από πλευράς συντάξεων στο σύνολο των 25 χωρών της Ευρώπης Σύμφωνα με το βαρόμετρο, η πρόωρη συνταξιοδότηση και ποιο συγκεκριμένα, το γεγονός ότι ένα 55% των Ευρωπαίων μεταξύ 55-64 ετών σταματά να εργάζεται και βγαίνει σε σύνταξη επιδεινώνει το πρόβλημα της βιωσιμότητας των ασφαλιστικών συστημάτων σε ολόκληρη την Ευρώπη.
Έντονη είναι ωστόσο η τάση ενίσχυσης των ιδιωτικών συντάξεων σημειώνει άνοδο πανευρωπαϊκά. Δεν είναι συμπτωματικό ότι οι χώρες που έχουν τις καλύτερες κατατάξεις στο Βαρόμετρο του 2007 είναι αυτές που έχουν υψηλό όριο ηλικίας συνταξιοδότησης όπως η Δανία, η Ολλανδία και η Σουηδία και αντίστοιχα υψηλά ποσοστά ιδιωτικών προγραμμάτων σύνταξης.
Δύο φαίνεται να είναι τα μεγάλα αγκάθια για την Ελλάδα σύμφωνα με το Βαρόμετρο 2007: αφενός το κόστος του ασφαλιστικού συστήματος που το κάνει μη ανεκτό πλέον για την ελληνική οικονομία και, αφετέρου η περιορισμένη έκταση των ιδιωτικών συντάξεων.
Παράλληλα το Βαρόμετρο έδινε σήμα κινδύνου για τις χώρες εκείνες που ενώ έχουν ανεπαρκή ασφαλιστικά συστήματα, εντούτοις διατηρούν χαμηλά όρια συνταξιοδότησης που δυσχεραίνουν περαιτέρω την κατάσταση. Προφανώς και απαιτούνται άμεσα παρεμβάσεις στο κοινωνικο-ασφαλιστικό μας σύστημα, προκειμένου να εξασφαλιστεί η βιωσιμότητά του. Σε αυτό το πλαίσιο ο ρόλος των ιδιωτικών συντάξεων μπορεί να λειτουργήσει ευεργετικά τόσο για την οικονομία όσο και για τους ασφαλισμένους.
Θα πρέπει να επισημανθεί ότι στις άλλες ευρωπαϊκές χώρες, μεγάλα τμήματα του συνολικού αριθμού των συνταξιούχων καλύπτονται ταυτοχρόνως, παράλληλα και σωρευτικά με δημόσιες συντάξεις αλλά και με συντάξεις προερχόμενες και από τους λοιπούς δυο πυλώνες, με αποτέλεσμα το εισόδημα από συντάξεις του 2ου και του 3ου πυλώνα να προσεγγίζει, ως τάση, το αντίστοιχο εισόδημα που προέρχεται από τις δημόσιες συντάξεις.
Αντίθετα στην Ελλάδα το εισόδημα από συντάξεις των Ελλήνων συνταξιούχων προέρχεται κατά 98,5% από τις δημόσιες συντάξεις, ενώ από συντάξεις του 2ου και 3ου πυλώνα προέρχεται μόλις το 1,5% του αντίστοιχου συνολικού εισοδήματος.
Αντίθετα στην Ελλάδα το εισόδημα από συντάξεις των Ελλήνων συνταξιούχων προέρχεται κατά 98,5% από τις δημόσιες συντάξεις, ενώ από συντάξεις του 2ου και 3ου πυλώνα προέρχεται μόλις το 1,5% του αντίστοιχου συνολικού εισοδήματος.
Τα συνταξιοδοτικά προγράμματα
Τα προϊόντα που προσφέρουν οι ασφαλιστικές εταιρείες και οι τράπεζες είναι είτε εφάπαξ ασφαλίστρου, είτε μηναίου ασφαλίστρου (περιοδικών καταβολών), είτε unit linked εγγυημένου κεφαλαίου που συνδυάζεται με επενδύσεις.
Ουσιαστικά, με ένα ιδιωτικό συνταξιοδοτικό πρόγραμμα, ο ασφαλισμένος μπορεί να καλύψει τη διαφορά μεταξύ της κρατικής σύνταξης και των εισοδημάτων που θα επιθυμούσε να έχει όταν δεν θα εργάζεται πλέον.
Σε ένα τέτοιο πρόγραμμα δεν υπάρχουν ανώτατα όρια συνταξιοδότησης ή περιορισμοί στο βαθμό αναπλήρωσης. Επιπλέον, δεν υπάρχουν περιορισμοί στην επιλογή της ηλικίας, κατά την οποία θα ξεκινήσει η ιδιωτική του σύνταξη.
Τα ιδιωτικά ασφαλιστικά προγράμματα λειτουργούν με βάση το κεφαλαιοποιητικό σύστημα και αυτό σημαίνει ότι η αποταμίευση του κάθε εργαζόμενου δημιουργεί ένα κεφάλαιο, ένα ατομικό απόθεμα, το οποίο θα αξιοποιείται με τον τρόπο που εκείνος θα επιλέξει μέχρι τελικά να το χρησιμοποιήσει για την συνταξιοδότησή του.
Το κεφάλαιο που συσσωρεύεται ανήκει αποκλειστικά στον ίδιο, σε αντίθεση με το αναδιανεμητικό σύστημα της Κοινωνικής Ασφάλισης, όπου οι εισφορές χρησιμοποιούνται άμεσα για την καταβολή συντάξεων σε τρίτους.
Η ασφαλιστική εταιρεία διαχειρίζεται τα καταβαλλόμενα ασφάλιστρα κατά το δοκούν και απλά εγγυάται μια ελάχιστη ετήσια απόδοση η οποία μπορεί να φτάσει έως και το 3,35%. Στις περιπτώσεις των προϊόντων εφ’ άπαξ καταβολής, οι ασφαλισμένοι μπορούν να καρπωθούν υψηλότερες αποδόσεις μέσω ομολόγων.
Τα συνταξιοδοτικά προγράμματα περιοδικών καταβολών απευθύνονται κυρίως σε άτομα που, έστω και με κάποια δυσκολία, πιστεύουν ότι θα είναι σε θέση να αποταμιεύουν, π.χ., 50 ευρώ το μήνα και να μην βασίζονται σ’ αυτά για τις άμεσες ανάγκες τους. Συχνά λοιπόν, αποκτούν τέτοια προγράμματα, άτομα που είτε έχουν ασταθέστατο εισόδημα (σύντομα σταματούν να καταβάλλουν τις εισφορές τους), είτε άτομα που σε δύο ή τρία χρόνια θα χρειαστούν τα χρήματα αυτά, προκειμένου να καλύψουν μια άμεση ανάγκη τους.
Και στις δύο αυτές περιπτώσεις, το πιθανότερο σενάριο είναι η ρευστοποίηση του συμβολαίου πολύ πριν τη λήξη του, με όρους που στις περισσότερες των περιπτώσεων αποβαίνουν σε βάρος του πελάτη-ασφαλισμένου.
Αξίζει να σημειωθεί πάντως ότι η αναβολή σύναψης ενός συνταξιοδοτικού προγράμματος κοστίζει πολύ. Όσο νωρίτερα ξεκινά ένα τέτοιο πρόγραμμα, τόσο υψηλότερες αποδόσεις και κεφάλαιο εξασφαλίζετε για την σύνταξή σας ή τόσα λιγότερα χρήματα πληρώνετε για να εξασφαλίσετε το κεφάλαιο που θα χρειαστείτε, έτσι ώστε να συμπληρώσετε τη σύνταξή σας και να διατηρήσετε το καλό βιοτικό σας επίπεδο και στην περίοδο της συνταξιοδότησης. Συστήνονται δε περισσότερο τα προγράμματα εφ’ άπαξ καταβολών (π.χ. 15.000 ευρώ στο 35ο έτος της ηλικίας) εφόσον υπάρχουν βέβαια τα χρήματα.
Αναφορικά τέλος με τα unit linked προϊόντα, δεν υπάρχει ελάχιστη εγγυημένη απόδοση, ενώ τα κεφάλαια του ασφαλισμένου τοποθετούνται σύμφωνα με τις επιθυμίες του. Η επιλογή αυτή ενέχει μεγάλο ρίσκο, ωστόσο οι παράγοντες της αγοράς επισημαίνουν ότι οι μετοχές σε βάθος χρόνου έχουν αποδειχθεί ότι προσφέρουν τις υψηλότερες αποδόσεις από τις περισσότερες μορφές επένδυσης.
Οι συνήθεις «παγίδες»
Ο μεγαλύτερος κίνδυνος που διατρέχει ο υποψήφιος πελάτης ενός συνταξιοδοτικού προγράμματος είναι να μην καταλάβει την ουσία του προϊόντος που του προσφέρεται. Μερικές λοιπόν παγίδες στις οποίες ενδεχομένως μπορεί να υποπέσει είναι οι ακόλουθες:
· Πρώτον, να πιστέψει ότι με χαμηλό ύψος ετήσιων καταβολών, τελικά θα καταφέρει να απολαύσει μια υψηλή πρόσθετη σύνταξη
· Δεύτερον, να πιστέψει ότι το ελάχιστο ποσό που η ασφαλιστική εταιρεία υπόσχεται να του καταβάλει ως μηνιαία σύνταξη (π.χ. 600 ευρώ το μήνα) θα έχει την ίδια πραγματική αξία, με όση έχουν τα 600 ευρώ σήμερα
· Τρίτον, να βασίσει το ύψος της σύνταξής του σε πολύ υψηλές αποδόσεις που νομίζει ότι θα επιτύχει η ασφαλιστική εταιρία, διαχειριζόμενη τα χρήματά του
· Τέταρτον, να μην κατανοήσει την έννοια και το μέγεθος της δέσμευσης των κεφαλαίων του
Σε γενικές γραμμές θα πρέπει να γνωρίζει ότι στα κλασικού τύπου συνταξιοδοτικά προγράμματα που αποτελούν και τη συνηθέστερη περίπτωση, οι εκάστοτε καταβολές του πελάτη επενδύονται σε ένα φάσμα επενδύσεων, που συνήθως περιλαμβάνει μετοχές, ομόλογα, καταθέσεις, ακίνητα, αμοιβαία κεφάλαια, repos, κ.λπ
Σε γενικές γραμμές θα πρέπει να γνωρίζει ότι στα κλασικού τύπου συνταξιοδοτικά προγράμματα που αποτελούν και τη συνηθέστερη περίπτωση, οι εκάστοτε καταβολές του πελάτη επενδύονται σε ένα φάσμα επενδύσεων, που συνήθως περιλαμβάνει μετοχές, ομόλογα, καταθέσεις, ακίνητα, αμοιβαία κεφάλαια, repos, κ.λπ
Η ασφαλιστική εταιρεία εγγυάται κάθε χρόνο μια ελάχιστη απόδοση που συνήθως κυμαίνεται από 2,75%-3,35% και το 90% της όποιας υπεραπόδοσης ενδεχομένως προκύψει.
Τι σημαίνει αυτό; Ότι αν η απόδοση του χαρτοφυλακίου τον πρώτο χρόνο είναι αρνητική (π.χ. -2%), τότε ο πελάτης θα καρπωθεί το ελάχιστο 3,35% που του εγγυάται κάθε χρόνο η ασφαλιστική.
Αν τώρα το δεύτερο χρόνο, η απόδοση του χαρτοφυλακίου είναι 10%, τότε ο πελάτης θα πάρει το ελάχιστο 3,35% συν το 90% της υπεραπόδοσης (δηλαδή του 10%-3,35%), οπότε θα καρπωθεί 3,35%+6,075%= 9,335%.
Σημειώνεται τέλος ότι τα Συνταξιοδοτικά Προγράμματα έχουν φοροαπαλλαγή. Σύμφωνα με τον νόμο 3091/2002 το ανώτερο ποσό απαλλαγής από το εισόδημα είναι 440 ευρώ και αφορά ασφάλιστρα ζωής ύψους 1.100 ευρώ το πολύ (40%). Για τις συνταξιοδοτικές παροχές, η φοροαπαλλαγή ανέρχεται στο 100%, αρκεί ο συνταξιοδοτούμενος να είναι το ίδιο πρόσωπο με αυτό που κατέβαλε τα ασφάλιστρα.
Γιατί οι Έλληνες αποφεύγουν τα συνταξιοδοτικά προγράμματα
- Το κόστος είναι πολύ υψηλό: 41%
- Είναι περιττό έξοδο – καλύπτω την ανάγκη με την κοινωνική ασφάλιση:37%
- Δεν έχω διερευνήσει το θέμα λόγω έλλειψης ενημέρωσης:15%
- Τα θεωρώ χαμένα χρήματα:15%
- Έλλειψη εμπιστοσύνης προς τις ιδιωτικές εταιρείες:14%
- Οι συγκεκριμένες καλύψεις δεν με αφορούν:13%
- Εμπιστεύομαι περισσότερο το κράτος, παρότι ξέρω ότι οι παροχές που δίνει είναι χαμηλές:12%
- Καλύπτω την ανάγκη με ομαδικό συμβόλαιο / προσωπική αποταμίευση: 11%
- Αισθάνομαι ανασφάλεια για την πληρωμή των ασφαλίστρων στο μέλλον: 9%
- Δεν είναι ξεκάθαρο το τοπίο των ασφαλιστικών εταιρειών: 7%
- Λόγω προηγούμενης κακής εμπειρίας: 4%
- Δεν γνωρίζω ανθρώπους που έχουν ήδη πάρει σύνταξη από ιδιωτική ασφάλιση: 4%
Τι ασφάλειες έχουν οι ΈλληνεςΚανένα πρόγραμμα: 73,8% - Έστω ένα πρόγραμμα: 26,1%
- Συνταξιοδοτικό πρόγραμμα: 16,6%
- Ασφάλεια υγείας: 16,6%
- Ασφάλεια ζωής: 11,0%
- Ασφάλεια σε περίπτωση ανικανότητας: 8,3%
Το προφίλ της ασφαλιστικής αγοράς (2006)· Αριθμός επιχειρήσεων (ζωής, ζημιών, μικτές ασφάλίσης): 90
· Συμμετοχή ασφαλίστρων επί του ΑΕΠ: 1,76%
· Κατά κεφαλήν Ασφάλιστρα (ασφαλίσεων ζωής και ζημιών): 389,52 ευρώ
Λόγοι απόκτησης Συνταξιοδοτικού Προγράμματος
(πηγή: Interamerican)
Τρέχοντα έξοδα
Οι βασικές καθημερινές ή μηνιαίες δαπάνες της ζωής σας θα συνεχίσουν να υφίστανται και στη διάρκεια των συντάξιμων ετών, όπως λειτουργικά έξοδα σπιτιού (ηλεκτρικό ρεύμα, τηλέφωνο, ύδρευση, συντήρηση), οικογενειακές υποχρεώσεις, προσωπικά έξοδα κ.ά..
Πληθωρισμός
Υπάρχει η πιθανότητα η σύνταξη από τον Κοινωνικό Φορέα να μην αυξάνεται με τον ίδιο ρυθμό με τον οποίο πιθανώς θα κινείται ο πληθωρισμός. Αυτό μπορεί να απαξιώσει σταδιακά τη σύνταξή σας, μειώνοντας την αγοραστική της δύναμη. Μια κατάλληλα υπολογισμένη συμπληρωματική σύνταξη μπορεί να μειώσει την επίδραση του πληθωρισμού και να σας βοηθήσει στη διατήρηση του επιπέδου της ζωής σας σε μεγαλύτερο βάθος χρόνου.
Δαπάνες Υγείας
Θα πρέπει από σήμερα να αναλογιστείτε πιθανές αυξημένες δαπάνες υγείας που θα αντιμετωπίσετε στο μέλλον. Είναι καλό να έχετε υπόψη, ότι κατά μέσο όρο οι δαπάνες για την υγεία είναι από 2,5 έως 5 φορές μεγαλύτερες στην τρίτη ηλικία, συγκριτικά με την περίοδο που εργάζεστε.
Αλλαγή τρόπου ζωής
Αλλαγές στην οικογενειακή σας κατάσταση όπως ένας γάμος, ένα διαζύγιο, η ευθύνη για παιδιά ή για υπερήλικες γονείς, συνήθως συνεπάγονται επιπλέον έξοδα. Καλό είναι να εκτιμήσετε κάθε ενδεχόμενο.
Χόμπι, ταξίδια
Μπορεί όταν θα βρίσκεστε στην τρίτη ηλικία να θελήσετε να ανακαινίσετε την κατοικία σας, να αλλάξετε το αυτοκίνητό σας, να μετακομίσετε σε δικό σας αγρόκτημα στην επαρχία ή ακόμη να ταξιδέψετε στο εξωτερικό. Η πραγματοποίηση αυτών των επιθυμιών επίσης κοστίζει και πρέπει να προβλέψετε πώς θα τις χρηματοδοτήσετε.
Έκτακτες υποχρεώσεις
Δεν είναι εύκολη υπόθεση να δανειστείτε χρήματα από τράπεζα σε προχωρημένη ηλικία και γι’ αυτό το λόγο θα πρέπει να έχετε πάντα ένα κεφάλαιο έκτακτης ανάγκης.
Αποταμιευτικά
Με τα προγράμματα αυτά οι ασφαλισμένοι μπορούν να επιλέγουν το ποσό του εισοδήματος που χρειάζονται για να συμπληρώσουν τις κύριες συντάξεις τους στις ηλικίες που το επιθυμούν. Μπορούν να καθορίζουν το ασφάλιστρο που τους ταιριάζει και τον αριθμό καταβολών επιλέγοντας από μία εφάπαξ καταβολή έως και τακτικές καταβολές ασφαλίστρου ίσες με τη διάρκεια του προγράμματος. Τα προγράμματα αυτά προσφέρουν εγγύηση κεφαλαίου, εγγυημένη απόδοση και επιπλέον αποδόσεις από τις επενδύσεις.
Επενδυτικά
Τα αποταμιευτικά-επενδυτικά προϊόντα συνδυάζουν τη συστηματική αποταμίευση με την παράλληλη επένδυση σε αμοιβαία κεφάλαια, ομόλογα και άλλα επενδυτικά προϊόντα. Έχουν συγκεκριμένη χρονική διάρκεια – άνω των 10 ετών – και μέρος των καταβολών επενδύεται στα εσωτερικά μεταβλητά κεφάλαια που διαχειρίζονται οι ασφαλιστικές. Υπάρχει ακόμη η δυνατότητα ρύθμισης της αποταμίευσης στα μέτρα του κάθε ασφαλιζόμενου επιλέγοντας το ύψος του ασφαλίστρου, τη διάρκεια ισχύος (υπάρχει ελάχιστη διάρκεια 10 ετών) και τον τρόπο καταβολής (μηνιαίο, τριμηνιαίο, εξαμηνιαίο, ετήσιο).
Η κρίση «χτύπησε» τα unit linked προϊόντα
Ο… φόβος πολλών Ελλήνων για τις αρνητικές επιπτώσεις της διεθνούς κρίσης οδήγησε αρκετούς πελάτες των ασφαλιστικών εταιρειών σε πρόωρες εξαγορές των ασφαλιστήριων ζωής τα οποία ήταν συνδεδεμένα με κάποιες επενδύσεις. Το γεγονός αυτό ωστόσο έχει προκαλέσει σοβαρά προβλήματα σε ορισμένες ασφαλιστικές οι οποίες αδυνατούν στη παρούσα φάση να ανταποκριθούν στις υποχρεώσεις τους.
Παράγοντες της αγοράς εκτιμούν ότι η μόνη διέξοδος για τις εταιρείες αυτές είναι η αύξηση του μετοχικού τους κεφαλαίου, κάτι όμως που θεωρείται αρκετά δύσκολο σε μία περίοδο κατά την οποία η ρευστότητα αποτελεί… είδος εν ανεπάρκεια. Το πιθανότερο σενάριο είναι η πραγματοποίηση κάποιων deals, ωστόσο για την ώρα οι διαπραγματεύσεις «σκοντάφτουν» στα… τιμήματα.
Σύμφωνα με τα στοιχεία της Επιτροπή Εποπτείας Ιδιωτικής Ασφάλισης (Επ.Ε.Ι.Α.), το σύνολο των καθαρών ασφαλίστρων Ζωής που συνδέονται με επενδύσεις (unit linked) στο α’ τρίμηνο του 2009 ήταν περίπου 66 εκατ. ευρώ, χαμηλότερα κατά 56% σε σχέση με το αντίστοιχο περυσινό διάστημα (150 εκατ. ευρώ). Ακόμη τα ασφάλιστρα στον κλάδο Ομαδικών Προγραμμάτων Πρόνοιας… μηδενίστηκαν, όταν το περυσινό α’ τρίμηνο ανέρχονταν σε 75,52 εκατ. ευρώ.
Η όξυνση της κρίσης δεν αποτελεί την… «πηγή του κακού» για τον εγχώριο ασφαλιστικό κλάδο, ωστόσο είναι σίγουρο ότι θα επιταχύνει τη διαδικασία «ξεσκαρταρίσματος» από τις προβληματικές εταιρείες οι οποίες ταλαιπωρούν τα τελευταία χρόνια πελάτες αλλά και συνεργάτες τους.
Σημειώνεται ότι μέχρι το τέλος του μήνα, οι εταιρείες οι οποίες αντιμετωπίζουν προβλήματα κεφαλαιακής επάρκειας, θα πρέπει να κάνουν χρήση της τελευταίας νομοθετικής ρύθμισης, βάση της οποίας υποχρεούνται να προβούν στην κάλυψη των αποθεματικών τους μέσω καταβολής τριών δόσεων. Η πρώτη καθορίζεται για φέτος στο 40% και ακολουθούν άλλες δύο (30% η κάθε μία) για την επόμενη διετία. Σε διαφορετική περίπτωση η Επ.Ε.Ι.Α. είναι υποχρεωμένη να αποφασίσει ανάκληση αδειών λειτουργίας ή δέσμευση των περιουσιακών στοιχείων των εταιρειών που δεν… συμμορφωθούν.
Συνολικά ο κλάδος, παραμένει περίπου στα ίδια επίπεδα, χάρη κυρίως στις ανατιμήσεις των ασφαλίστρων, παρά στο αυξημένο ενδιαφέρον των Ελλήνων για ασφάλιση. Ειδικότερα στο α’ τρίμηνο του 2009, η αξία των ασφαλίστρων ανήλθε σε 1,39 δισ. ευρώ από 1,35 δισ. το αντίστοιχο περυσινό διάστημα, ήτοι αυξημένα κατά 2,88%.
Ο τομέας της Ζωής εμφανίζει αυξημένα ασφάλιστρα της τάξης του 26,37% σε σχέση με πέρυσι, κυρίως λόγω των αυξήσεων που «πέρασαν» το διάστημα αυτό. Στον τομέα της Ζωής, τα μεγαλύτερα μερίδια στη συνολική πίτα κατέχουν η Εθνική (23,34% από 21,19% στο τέλος του 2008), η Interamerican (10,19% από 11,56%), η EFG Eurolife (8,74% από 10,39%), η ING (8,45% από 10,82%) και η Ασπίς Πρόνοια (7,37% από 8,21%). Μέσα σε ένα δύσκολο περιβάλλον για την προώθηση ασφαλιστικών προϊόντων συνδεδεμένων με επενδύσεις (unit linked), οι εταιρείες (που συνεργάζονται με τράπεζες) έχουν δώσει έμφαση στο bankassurance, το οποίο έχει μικρότερο επενδυτικό ρίσκο και μεγαλύτερες δυνατότητες προώθησης λόγω των περισσότερων σημείων διάθεσης.
Στον “αέρα” τα εταιρικά συνυαξιοδοτικά προγράμματα σε Η.Π.Α. και Μεγάλη Βρετανία
«Μαύρη τρύπα» ύψους 400 δισ. δολαρίων καλούνται να καλύψουν οι εταιρείες σε Η.Π.Α. και Μεγάλη Βρετανία από τις ζημιές που υπέστησαν τα ιδιωτικά τους συνταξιοδοτικά ταμεία κατά τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης.
Η μία μετά την άλλη, οι εταιρείες οι οποίες τα περασμένα χρόνια είχαν δημιουργήσει ιδιωτικά ταμεία με τις… ευλογίες του κράτους, αποφασίζουν πλέον να «παγώσουν» τα συνταξιοδοτικά προγράμματα που βασίζονταν κυρίως στον τελικό μισθό αλλά και τα χρόνια απασχόλησης του κάθε εργαζόμενου (DB) και να προωθήσουν τα προγράμματα καθορισμένων εισφορών (DC) ή να αλλάξουν τους όρους, αυξάνοντας π.χ. το χρονικό ορίζοντα συνταξιοδότησης.
Παράλληλα, οι
εταιρείες προσαρμόζουν τα συνταξιοδοτικά πακέτα των ταμείων τους, με βάση τη βαθμίδα, τις προσωπικές ανάγκες, αλλά και τις επιδόσεις κάθε υπαλλήλου.Ουσιαστικά οι εταιρείες επιθυμούν να αλλάξουν το σύστημα «καθορισμένων παροχών» (defined benefit), όπου το ύψος της σύνταξης είναι συνάρτηση των εισφορών, της ηλικίας συνταξιοδότησης, των αποδοχών αναφοράς και του ποσοστού αναπλήρωσης σε σύστημα «καθορισμένων εισφορών» (defined contributions) όπου η σύνταξη διαμορφώνεται με βάση τη διάρκεια της περιόδου ασφάλισης, τη διάρκεια της περιόδου συνταξιοδότησης, το ύψος συσσωρευμένων εισφορών και την απόδοση των επενδυμένων εισφορών.
Σύμφωνα με έρευνα της βρετανικής Ένωσης Αναλογιστών (σε 330 επιχειρήσεις με σχήματα αξίας άνω των 127 δισ. στερλίνων), τέσσερα από τα πέντε προγράμματα καθορισμένων παροχών (DB) «πάγωσαν» για τους νέους εργαζομένους.
Επίσης, τα προβλήματα ρευστότητας που αντιμετωπίζουν οι περισσότερες εταιρείες δεν τους επιτρέπουν να ανταποκριθούν στις υποχρεώσεις τους και σε πρώτη φάση αποφάσισαν να μη διανείμουν μέρισμα για την περυσινή χρήση. Όπως επισημαίνουν έμπειροι αναλυτές, θα δοθούν τα λιγότερα μερίσματα από το 1997.
Στην ουσία «τινάζεται στον αέρα» ο τρίτος πυλώνας σε χώρες όπως είναι η Η.Π.Α., η Μεγάλη Βρετανία, η Ολλανδία, η Ιρλανδία, η Ελβετία και ο Καναδάς, χώρες στις οποίες, οι αντιδράσεις των σωματείων απέναντι στις προθέσεις των εργοδοτών είναι ήδη μεγάλες.
Οι εργαζόμενοι βάλλουν κατά των κυβερνήσεων, οι οποίες, προκειμένου να βγάλουν από πάνω τους το βάρος της ασφάλισης, προώθησαν την ιδιωτική ασφάλιση βασιζόμενοι στο ότι οι μετοχές θα προσφέρουν εσαεί καλύτερες αποδόσεις για τα συνταξιοδοτικά ταμεία, γεγονός όμως το οποίο έχει οδηγήσει σε αδιέξοδο εκατομμύρια συνταξιούχους, ειδικότερα στις χώρες όπου η εταιρική ασφάλιση είναι διαδεδομένη.
Έμπειροι αναλυτές επισημαίνουν χαρακτηριστικά ότι την τελευταία δεκαετία τα χρηματιστήρια προσέφεραν μέση ετήσια απόδοση της τάξης του 1,2% από 16,1% την αμέσως προηγούμενη δεκαετία.
Ενδεικτικό του υψηλού ρίσκου που ενέχουν οι επενδύσεις των αποθεματικών των Ταμείων στις μετοχές, είναι το παρακάτω παράδειγμα. Εάν ένα ταμείο επένδυε εξολοκλήρου σε μετοχές, τότε στα τέλη του περασμένου Απριλίου ένας Βρετανός συνταξιούχος (που συμμετείχε στο σχήμα με το 10% του μισθού του) θα λάμβανε 7.133 στερλίνες ετησίως, όταν πριν την κρίση (Σεπτέμβριο 2007) μπορούσε να εισπράττει 12.521 στερλίνες. Εάν το σχήμα αυτό επένδυε σε τίτλους σταθερού εισοδήματος, τότε η σημερινή σύνταξη θα έφθανε τις 12.258 στερλίνες, δηλαδή στα ίδια περίπου επίπεδα από αυτά προ της κρίσης.
Μεγάλη Βρετανία
Το μεγαλύτερο πρόβλημα εντοπίζεται αυτή τη στιγμή στη Μεγάλη Βρετανία, η οποία εμφανίζει σημαντική συρρίκνωση της οικονομικής της ανάπτυξης και αύξηση της ανεργίας. Οι πρόσφατες αποφάσεις κολοσσών του μεγέθους της BP και της Barclays να «κλείσουν» τα συνταξιοδοτικά τους προγράμματα αποτελούν μόνο την… «κορυφή του παγόβουνου».
Κατά την τελευταία δεκαετία, περισσότερες από 16.000 βρετανικές επιχειρήσεις έκλεισαν τα συνταξιοδοτικά προγράμματα τελικού μισθού, ενώ από τα 2.000 που εξακολουθούν να υφίστανται, περίπου 1 στα 6 βρίσκονται στο στάδιο του κλεισίματος.
Σε πρόσφατη έρευνα εξάλλου προέκυψε ότι το συνολικό έλλειμμα περίπου 7.800 συνταξιοδοτικών Ταμείων στον ιδιωτικό τομέα υπολογίζεται στα 219 δισ. στερλίνες (245 δισ. δολάρια περίπου), ενώ περίπου το 91% των συνταξιοδοτικών σχημάτων είναι πλέον ελλειμματικά.
Παράλληλα, έκθεση της Pension Capital Strategies έδειχνε ότι αρκετές εταιρείες του FTSE100 εμφάνιζαν υποχρεώσεις διπλάσιες από την κεφαλαιοποίησή τους σε σχέση με πέρυσι. Οι Aviva, BAE Systems, Balfour Beatty, G4S, Invensys, Lloyds Banking Group και Royal Bank of Scotland είχαν ελλείμματα στα ταμεία τους κατά 10% μεγαλύτερα από τη χρηματιστηριακή τους αξία, ενώ ανάλογη εικόνα παρουσίαζαν και άλλες μεγάλες βρετανικές εταιρείες όπως είναι π.χ. η Barclays, η British Telecom, η British Airways, η Rexam, και η National Grid.
Η.Π.Α
Στις Η.Π.Α., η θεαματική βελτίωση της εικόνας των αγορών κατά το τελευταίο δίμηνο «έκλεισε» σε σημαντικό βαθμό την «μαύρη τρύπα» των συνταξιοδοτικών προγραμμάτων που παρουσίαζαν στο ξεκίνημα της χρονιάς οι μεγαλύτερες αμερικανικές επιχειρήσεις.
Είναι χαρακτηριστικό ότι το έλλειμμα για τις 1.500 εταιρείες που περιλαμβάνονται στον αμερικανικό δείκτη S&P 1500 μειώθηκε στα τέλη του περασμένου Απριλίου σε 167 δισ. δολάρια από τα 409 δισ. που είχε εκτοξευθεί τον Δεκέμβριο του 2008.
Σύμφωνα με τελευταία στοιχεία της Mercer, το ενεργητικό των εταιρικών συνταξιοδοτικών προγραμμάτων ανερχόταν στις 30 Απριλίου σε 1,15 τρισ. δολάρια με τις υποχρεώσεις να αγγίζουν τα 1,32 τρισ. δολάρια. Η άνοδος των χρηματιστηρίων μείωσε την «ψαλίδα» κατά 158 δισ. δολάρια τον Μάρτιο και κατά 48 δισ. τον Απρίλιο.
Το Pension Benefit Guaranty Corp. (PBGC), το οποίο εγγυάται την πληρωμή ιδιωτικών συντάξεων σε 44 εκατομμύρια Αμερικανούς, αντιμετωπίζει ήδη ένα έλλειμμα της τάξης των 33,5 δισ. δολαρίων για το α’ μισό του 2009 (από 11 δισ. δολάρια που ήταν στα τέλη του περασμένου έτους). Εκπρόσωποι του PBGC επισημαίνουν ότι η Υπηρεσία αντιμετωπίζει το μεγαλύτερο έλλειμμα από την ίδρυσή της το 1974!
Το πρόβλημα εντοπίζεται κυρίως στην κάθετη πτώση των επιτοκίων (7 δισ. δολάρια το κόστος) και την «παύση» των προγραμμάτων (11 δισ. δολάρια), παρά στις απώλειες από τις επενδύσεις (3 δισ. δολάρια). Η μεγαλύτερη «απειλή» αποτελούν τα προγράμματα που πρέπει να πληρωθούν στον κλάδο της αυτοκινητοβιομηχανίας όπου το έλλειμμα προσδιορίζεται στα επίπεδα των 77 δισ. δολαρίων, εκ των οποίων τα 42 δισ. εγγυάται η PBGC. Για παράδειγμα, σύμφωνα με το Bloomberg, τα συνταξιοδοτικά ταμεία της αυτοκινητοβιομηχανίας Chrysler θα έχουν ζημίες έως και 16 δισ. δολάρια, εάν τελικά χρειαστεί να τα αναλάβει η ομοσπονδιακή υπηρεσία PBGC.
