Oι μύθοι για τον ήλιο και την προστασία από αυτόν είναι πολύ διαδεδομένοι. Οι περισσότεροι άνθρωποι πιστεύουν, για παράδειγμα, πως η σκιά και η συννεφιά προστατεύουν αποτελεσματικά από τον ήλιο ή ότι εφόσον φορούν αντηλιακό ή βρίσκονται μέσα στο νερό δεν είναι δυνατό να καούν.

Η αλήθεια όμως είναι τελείως διαφορετική, μας ενημερώνει ο Δρ. Μάρκος Μιχελάκης, Δερματολόγος-Αφροδισιολόγος, εξειδικευμένος στην Αισθητική Δερματολογία-Δερματοχειρουργική, που ξεδιαλύνει μερικούς από τους πιο συνηθισμένους μύθους για την ηλιοπροστασία.

Μύθος: Το κοκκίνισμα είναι απαραίτητο για να μαυρίσει το δέρμα.

Η αλήθεια: Το κοκκίνισμα είναι η πρώτη συνέπεια από την υπερβολική έκθεση στην UV και όχι προϋπόθεση μαυρίσματος. Επιπλέον, το μαύρισμα είναι ένδειξη βλάβης του δέρματος από τον ήλιο (όπως μαυρίζει το κρέας όταν το ψήνουμε στον φούρνο).

Μύθος: Ο ήλιος «καίει» μόνο από τις 12 ως τις 3 το μεσημέρι.

Η αλήθεια: Η υπεριώδης ακτινοβολία Α (UVA) η οποία ευθύνεται για τη φωτογήρανση (ρυτίδες, κηλίδες κ.λπ.) είναι σταθερή καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας. Αυτή που παρουσιάζει διακύμανση είναι η υπεριώδης ακτινοβολία Β (UVB) η οποία συνδέεται με το κακoήθες μελάνωμα (είναι η πιο επιθετική μορφή καρκίνου του δέρματος) και έχει τη μέγιστη έντασή της το μεσημέρι και νωρίς το απόγευμα. Ωστόσο, το δέρμα χρειάζεται προστασία και από τις δύο, γι’ αυτό συστήνεται αποφυγή της έκθεσης στον ήλιο το μεσημέρι.

Μύθος: Όταν βρίσκεται κάποιος μέσα στο νερό, δεν καίγεται.

Η αλήθεια: Πολλοί νομίζουν ότι είναι ασφαλείς μέσα στο νερό, επειδή αισθάνονται δροσερά και δεν αντιλαμβάνονται τις επιδράσεις της UV στο δέρμα τους. Η αλήθεια όμως είναι ότι το έγκαυμα θα το αντιληφθούν 2-6 ώρες αργότερα (συνήθως το βράδυ) όταν θα δουν ξαφνικά το δέρμα τους να κοκκινίζει και θα το νιώθουν ζεστό. Αυτό οφείλεται στο ότι χρειάζεται χρόνος έως ότου ενεργοποιηθούν οι αισθητήριοι μηχανισμοί του δέρματος, που μας «ενημερώνουν» για τη δερματική βλάβη του εγκαύματος.

Μύθος: Το αντηλιακό δεν είναι απαραίτητο στη σκιά.

Η αλήθεια: Η ηλιακή ακτινοβολία αντανακλάται από το νερό, την άμμο, τα τζάμια και όλες τις λείες επιφάνειες, ενώ τα δέντρα και οι ομπρέλες δεν απορροφούν τελείως την ηλιακή ακτινοβολία. Ούτε τα σύννεφα την απορροφούν, αφού τα διαπερνά σε ποσοστό πάνω από 80%. Άρα, όποιος βρίσκεται σε υπαίθριους χώρους το καλοκαίρι, πρέπει να φορά αντηλιακό.

Μύθος: Τα καλύτερα αντηλιακά είναι όσα έχουν SPF 50.

Η αλήθεια: Οι διαφορές στην προστασία που παρέχουν τα αντηλιακά δεν είναι τόσο μεγάλες όσο νομίζουμε. Ένα καλό αντηλιακό με δείκτη προστασίας (SPF) 15 δεσμεύει το 93% της υπεριώδους ακτινοβολίας (UV) του ήλιου, ένα με SPF 30 το 97% και ένα με SPF 50 το 98%. Αυτά όμως ισχύουν με δύο προϋποθέσεις: α) θα χρησιμοποιείται επαρκής ποσότητα και β) δεν θα κάθεται κάποιος με τις ώρες στον ήλιο. Ο γενικός κανόνας είναι πως όποιος μαυρίζει από τον ήλιο έχει υποστεί δερματικές βλάβες, επομένως το μαύρισμα πρέπει να πάψει να αποτελεί στόχο των θερινών διακοπών.

Μύθος: Αντηλιακό χρειάζονται μόνο τα εκτεθειμένα σημεία του σώματος.

Η αλήθεια: Αυτό ισχύει μόνο όταν φοράει κάποιος ρούχα από ύφασμα με ειδικά αντηλιακά φίλτρα. Τα κοινά ρούχα απορροφούν την UV όσο και ένα αντηλιακό με SPF κάτω από 10, δηλαδή αφήνουν μεγάλο μέρος της να περνάει στο δέρμα. Πιο απορροφητικά είναι τα σκούρα υφάσματα με σφιχτή πλέξη (όταν τα σηκώνετε ψηλά στο φως και τα κοιτάτε, δεν «φεγγίζουν» καθόλου) αλλά για μεγαλύτερη σιγουριά να απλώνετε αντηλιακό σε όλο το σώμα σας, ειδικά αν είστε υψηλού κινδύνου για ηλιακό έγκαυμα (λευκό δέρμα που εύκολα καίγεται ή δύσκολα μαυρίζει, με γαλάζια μάτια και/ή ξανθά ή κόκκινα μαλλιά).

Μύθος: Τα αδιάβροχα αντηλιακά αντέχουν όλη τη μέρα.

Η αλήθεια: Δεν υπάρχουν εντελώς αδιάβροχα (waterproof) αντηλιακά. Υπάρχουν αντηλιακά που είναι ανθεκτικά στο νερό (water-resistant) και τα οποία καθυστερούν να φύγουν από το δέρμα κατά την εφίδρωση ή το κολύμπι. Και πάλι, όμως, χρειάζονται ανανέωση. Ο γενικός κανόνας για τα απλά αντηλιακά είναι πως πρέπει να χρησιμοποιούνται μισή ώρα πριν βγούμε από το σπίτι και από κει και πέρα να επαναλαμβάνεται η επάλειψη κάθε δύο ώρες, εκτός κι αν κάποιος κολυμπήσει ή ιδρώσει πάρα πολύ, οπότε πρέπει να γίνει νωρίτερα. Η επανάληψη της εφαρμογής στα water-resistant αντηλιακά μπορεί να γίνεται κάθε 3-4 ώρες, εκτός κι αν κάποιος κολυμπήσει ή ιδρώσει πολύ οπότε θέλουν συντομότερα.

Ανησυχία προκαλούν τα δύο νέα κρούσματα ελονοσίας με ενδείξεις εγχώριας μετάδοσης που κατέγραψαν τα κλιμάκια του ΚΕΕΛΠΝΟ στον οικισμό Αγίου Βασιλείου του Δήμου Λαγκαδά, ανεβάζοντας το συνολικό αριθμό κρουσμάτων με ενδείξεις εγχώριας μετάδοσης σε 4 από τις αρχές του έτους.

Στους ασθενείς χορηγήθηκε άμεσα η κατάλληλη φαρμακευτική αγωγή και πλέον είναι καλά στην υγεία τους.

Μιλώντας στο ΑΠΕ, η αντιπεριφερειάρχης Δημόσιας Υγείας και Αλληλεγγύης της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας, Γερακίνα Μπισμπινά, ανέφερε σχετικά: “Άμεσα έχουν ληφθεί, όλα τα ενδεδειγμένα μέτρα, με εντατικοποίηση κυρίως του τρέχοντος προγράμματος καταπολέμησης των κουνουπιών, σε συνδυασμό με πρόσθετες δράσεις τόσο των εναέριων, όσο και των επίγειων μέσων ψεκασμών”. Σύμφωνα με την κα Μπισμπινά, οι τοπικές κοινωνίες ενημερώθηκαν άμεσα για τα μέτρα προφύλαξης έναντι της νόσου, από σπίτι σε σπίτι, ενώ πραγματοποιήθηκε και λήψη αίματος για τις προβλεπόμενες αιματολογικές εξετάσεις.

Φόβοι επανεμφάνισης της νόσου

Στην Ελλάδα η ελονοσία εκριζώθηκε το 1974, μετά από εντατικό και επίπονο πρόγραμμα καταπολέμησης (1946–1960). Έκτοτε, καταγράφονται στην Ελλάδα ετησίως περίπου 20-50 περιστατικά που σχετίζονται -στη μεγάλη τους πλειονότητα- με ταξίδι ή παραμονή σε ενδημική για την ελονοσία χώρα (εισαγόμενα περιστατικά). Παρ’ όλα αυτά, από το 2009 έως το 2013 καταγράφονταν ετησίως κρούσματα ελονοσίας με ενδείξεις εγχώριας μετάδοσης σε διάφορες περιοχές της χώρας: επτά (7) κρούσματα το 2009, τέσσερα (4) το 2010, 42 κρούσματα το 2011, 20 το 2012 και τρία (3) το 2013. Το 2014 δεν καταγράφηκε εγχώρια μετάδοση της νόσου σε καμία περιοχή της χώρας, αλλά το 2015 καταγράφηκαν εκ νέου έξι (6) κρούσματα εγχώριας μετάδοσης.

Μέχρι και τις 3/8/2016 – δηλαδή χωρίς τα πρόσφατα στοιχεία – το ΚΕΕΛΠΝΟ είχε καταγράψει συνολικά 55 κρούσματα ελονοσίας εκ των οποίων τα 53 είχαν χαρακτηριστεί εισαγόμενα (δηλαδή προσβλήθηκαν σε χώρα του εξωτερικού). Από τα 53, τα 42 αφορούσαν σε μετανάστες από ενδημικές χώρες (35 από χώρες της Ινδικής χερσονήσου και 7 από χώρες της Αφρικής), ενώ τα υπόλοιπα 11 αφορούσαν σε ταξιδιώτες που επέστρεψαν από χώρα της Αφρικής. Από τα 42 κρούσματα ελονοσίας που αφορούσαν σε μετανάστες από ενδημικές χώρες, τα 7 καταγράφηκαν σε Κέντρα Φιλοξενίας μεταναστών-προσφύγων σε νησιά του Βορείου Αιγαίου.

Με βάση τα επιδημιολογικά δεδομένα, οι ειδικοί εκτιμούν ότι το ενδεχόμενο επανεγκατάστασης της νόσου είναι υπαρκτό σε ορισμένες περιοχές, όπου συνδυάζεται η παρουσία των κατάλληλων διαβιβαστών (Aνωφελών κουνουπιών) με την παρουσία ασθενών που προέρχονται από ενδημικές για την ελονοσία χώρες. Στο πλαίσιο αυτό, το ΚΕΕΛΠΝΟ εφαρμόζει από το καλοκαίρι του 2015 το Σχέδιο Δράσης “Μερόπη” για την Αντιμετώπιση της Ελονοσίας, το οποίο μετά από αρχική εκτίμηση κινδύνου κατατάσσει τις περιοχές της χώρας σε 4 επίπεδα επικινδυνότητας.

Οι επιστήμονες υπογραμμίζουν, πάντως, την επιτακτική ανάγκη χάραξης εθνικής στρατηγικής για τη συνολική αντιμετώπιση του συγκεκριμένου προβλήματος Δημόσιας Υγείας. “Η επανεγκατάσταση ή όχι της ελονοσίας στη χώρα εξαρτάται από τη διατήρηση υψηλού επιπέδου υπηρεσιών υγείας, δημόσιας υγείας και περιβαλλοντικής υγείας, ώστε να συνεχίσουν να λαμβάνονται όλα τα ενδεικνυόμενα μέτρα, όπως ολοκληρωμένα προγράμματα καταπολέμησης κουνουπιών, ενημέρωση του κοινού και ευαισθητοποίηση των ιατρών. Επιπρόσθετα, καθοριστικοί παράγοντες για την πρόληψη της επανεγκατάστασης της ελονοσίας αποτελούν η ελεύθερη πρόσβαση όλων των ασθενών στις υπηρεσίες υγείας (συμπεριλαμβανομένων μεταναστών χωρίς νομιμοποιητικά έγγραφα), για την έγκαιρη διάγνωση και αντιμετώπισή τους, καθώς και η εξασφάλιση ικανοποιητικών συνθηκών διαβίωσης των μεταναστών” αναφέρουν χαρακτηριστικά.

Ιδιαίτερα ευεργετικές είναι οι διακοπές για τους καρδιοπαθείς, αλλά και για τους ανθρώπους που αντιμετωπίζουν υψηλό κίνδυνο για εμφάνιση στεφανιαίας νόσου, καθώς, σύμφωνα με μελέτες, όσοι λαμβάνουν τακτικά άδειες για να απολαύσουν μερικές μέρες ξεκούρασης και ξεγνοιασιάς έχουν λιγότερες πιθανότητες καρδιακών προβλημάτων. Αιτία είναι η μείωση του στρες, ενός από τους κύριους παράγοντες πρόκλησης καρδιοπαθειών.

Συχνά όμως η ύπαρξη καρδιακής νόσου λειτουργεί ανασταλτικά στη λήψη της απόφασης για απομάκρυνση από το οικείο περιβάλλον και τον θεράποντα ιατρό. Οι ειδικοί ωστόσο τονίζουν ότι τα ταξίδια, ακόμα και τα μακρινά σε εξωτικούς προορισμούς, δεν είναι απαγορευτικά αρκεί να λαμβάνονται εκ των προτέρων τα κατάλληλα προληπτικά μέτρα. Με τον τρόπο αυτό το ταξίδι πραγματικά θα είναι ασφαλές και εν τέλει απολαυστικό, χωρίς δυσάρεστες εκπλήξεις, τόσο για τους ίδιους τους ασθενείς όσο και για τους συνοδούς τους.

Το βασικότερο μέτρο για τους ανθρώπους που υποφέρουν από καρδιακά προβλήματα είναι βέβαια να μην ξεχάσουν να πάρουν μαζί τους τα φάρμακα που έχουν συνταγογραφηθεί για την αντιμετώπιση της υπάρχουσας καρδιακής νόσου, όπως επίσης και μια λίστα με όλα τα φάρμακα που λαμβάνουν. Αρκετοί νοιώθουν μεγαλύτερη ασφάλεια να έχουν κοντά τους και τις ίδιες τις συνταγές -ιδιαίτερα όταν απαιτείται η προσκόμισή τους στο φαρμακοποιό για την προμήθεια των φαρμάκων- έτσι ώστε, σε περίπτωση απώλειάς τους να μπορούν να τα αγοράσουν απ’ οπουδήποτε.

Επειδή όμως ένα φάρμακο που συνταγογραφείται σε μια χώρα μπορεί να μην υπάρχει σε μια άλλη ή να έχει άλλη ονομασία, οι ασθενείς που μεταβαίνουν σε χώρα του εξωτερικού, ή επισκέπτονται την Ελλάδα θα πρέπει να ζητήσουν από τον γιατρό τους τη λεγόμενη «διασυνοριακή ιατρική συνταγή», αναφέρει ο κ. Φώτιος Ν. Πατσουράκος, Καρδιολόγος-Αρχίατρος ε.α., Επιστημονικός Διευθυντής Ιδιωτικού Πολυιατρείου Ηλιούπολης.

Προληπτικά, οι πάσχοντες πρέπει να έχουν πάντα μαζί τους τον τηλεφωνικό αριθμό του θεράποντος καρδιολόγου και για περιπτώσεις ανάγκης ενός καρδιολόγου ή θεραπευτηρίου στην περιοχή που θα περάσουν τις διακοπές τους. «Η βεβαιότητα της ασφαλιστικής κάλυψης στον τόπο προορισμού και ο εκ των προτέρων υπολογισμός των εξόδων που μπορεί να προκύψουν σε περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης, εξασφαλίζει μεγαλύτερη ηρεμία στον ασθενή», σημειώνει ο κ. Πατσουράκος.

Το είδος και η βαρύτητα της καρδιοπάθειας συχνά προσδιορίζει και το ασφαλέστερο μεταφορικό μέσο με το οποίο μπορεί να ταξιδέψει ο ασθενής. Το ταξίδι με το αεροπλάνο είναι στην πλειοψηφία των περιπτώσεων το καταλληλότερο. Η πολύωρη όμως ακινησία αυξάνει τον κίνδυνο για θρόμβωση των κάτω άκρων, τόσο σε υγιείς ανθρώπους, όσο και σε άτομα με καρδιολογικά προβλήματα, οπότε η ολιγόλεπτη κίνηση σε υπερατλαντικά ταξίδια ανά μία ώρα είναι επιβεβλημένη. Προστατευτικά λειτουργεί η κατανάλωση νερού, η αποφυγή της καφεΐνης και του αλκοόλ, η εκτέλεση ειδικών ασκήσεων και η χρήση ειδικών ελαστικών καλτσών. Τα άτομα με υποκείμενα νοσήματα που αυξάνουν την πιθανότητα φλεβοθρόμβωσης και όσοι λαμβάνουν αντιπηκτικά, θα πρέπει να συμβουλεύονται τον θεράποντα ιατρό τους πριν ταξιδέψουν.

Οι πτήσεις αντενδείκνυνται μόνο σε περιπτώσεις:

• μη ελεγχόμενης αρρυθμίας
• μη ελεγχόμενης υπέρτασης
• πρόσφατου εμφράγματος του μυοκαρδίου
• ασταθούς στηθάγχης ή στηθάγχης κατά την ανάπαυση
• πρόσφατης αορτοστεφανιαίας παράκαμψης, και
• μη αντιρροπούμενης καρδιακής ανεπάρκειας

Οι φέροντες μονοπολικούς βηματοδότες και μόνιμα εμφυτευμένους καρδιακούς απινιδωτές καλό είναι να έχουν ιατρική βεβαίωση και την ταυτότητα του βηματοδότη ή απινιδωτή, καθώς υπάρχει ο κίνδυνος να επηρεαστούν από τα ηλεκτρονικά συστήματα του αεροδρομίου και του αεροσκάφους. Αντίθετα, οι ασθενείς με διπολικούς βηματοδότες δεν διατρέχουν κανέναν σχετικό κίνδυνο.

Επειδή οι νόσοι της καρδιάς καθιστούν απαραίτητη τη γρήγορη μεταφορά του ασθενή σε νοσοκομείο σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης, η επιλογή του κατάλληλου μεταφορικού μέσου πρέπει να γίνεται κατόπιν συζήτησης με τον καρδιολόγο. Σε κάθε περίπτωση καλό είναι οι ασθενείς να ταξιδεύουν με πρόσφατες καρδιολογικές εξετάσεις, όπως για παράδειγμα ένα πρόσφατο ηλεκτροκαρδιογράφημα, προκειμένου να υπάρχει τρόπος σύγκρισης, εάν αυτό απαιτηθεί.

Για τους ταξιδιώτες σε εξωτικούς προορισμούς, πρωταρχικό μέλημα προτού αναχωρήσουν είναι η προστασία τους από διάφορες ασθένειες, την οποία παρέχουν οι εμβολιασμοί. Ούτε σ’ αυτή την περίπτωση υπάρχει λόγος ανησυχίας καθώς είναι σχεδόν απίθανο η ανοσοποίηση του οργανισμού να επηρεάσει την καρδιά.

Οι πραγματικές διακοπές όμως ξεκινούν από τη στιγμή άφιξης στον τελικό προορισμό. Τι πρέπει να προσέξουν από τότε κι έπειτα οι άνθρωποι με καρδιακές νόσους;

«Όσοι πάσχουν από μυοκαρδιοπάθεια ή καρδιακή ανεπάρκεια και έχουν επιλέξει ορεινό προορισμό για τις διακοπές τους, ιδιαίτερα τοποθεσίες σε μεγάλο υψόμετρο, θα πρέπει να προσέχουν να υπάρχει ισορροπία στην πρόσληψη υγρών και νατρίου, ενώ όσοι υποφέρουν από στεφανιαία νόσο ενδέχεται να είναι πιο συμπτωματικοί εξαιτίας του υποξικού και υποβαρούς περιβάλλοντος, εξαιτίας δηλαδή του μειωμένου οξυγόνου και της χαμηλής βαρομετρικής πίεσης που επικρατούν στα μεγάλα υψόμετρα», προειδοποιεί ο κ. Πατσουράκος. «Από τα 1500 μ. και πάνω η αντοχή του ανθρώπου στη φυσική άσκηση ελαττώνεται και αυξάνεται ο ρυθμός της αναπνοής. Τα άτομα με καρδιολογικά προβλήματα είναι πιο επιρρεπή στην εμφάνιση συμπτωμάτων που σχετίζονται με την ταχεία άνοδο σε υψόμετρο άνω των 2700 μ., τα οποία περιλαμβάνουν από πονοκέφαλο και κόπωση μέχρι πνευμονικό και εγκεφαλικό οίδημα. Επειδή δεν υπάρχει τρόπος προφύλαξης, καλό είναι να είναι ενημερωμένοι για την πιθανότητα εμφάνισης αυτών των συμπτωμάτων, ώστε να είναι σε θέση να τα αναγνωρίσουν αμέσως και να μεταβούν ή μεταφερθούν σε χαμηλότερο υψόμετρο».

Επίσης, το κρύο που επικρατεί σ’ αυτά τα μέρη, κυρίως κατά τις βραδινές ώρες, είναι επικίνδυνο για τους καρδιοπαθείς, καθώς, όπως και οι ηλικιωμένοι και τα παιδιά, έχουν αργό μεταβολισμό, χάνουν ευκολότερα τη θερμοκρασία του σώματός τους και αδυνατούν να την επανακτήσουν γρήγορα. Γι’ αυτό είναι απαραίτητο να είναι καλά ντυμένοι και να μην εκθέτουν τον εαυτό τους σε θερμοκρασίες κάτω των 10°C.

Προσεκτικοί θα πρέπει να είναι και οι ταξιδιώτες σε μέρη με υψηλή θερμοκρασία, καθώς είναι πιο ευάλωτοι στην εμφάνιση ή επιδείνωση κάποιων ασθενειών. Τα άτομα με υποκείμενη καρδιοπάθεια διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο θερμοπληξίας και αυτό γιατί ενδεχομένως η καρδιά να μην δύναται να αυξήσει τους παλμούς της προκειμένου να διατηρήσει την αρτηριακή πίεση σε φυσιολογικά επίπεδα, με αποτέλεσμα να επηρεάζεται το θερμορυθμιστικό σύστημα και να ανεβαίνει η θερμοκρασία του σώματος. Επίσης, όσοι λαμβάνουν διουρητικά είναι επιρρεπείς στη θερμοπληξία, αλλά και όσοι παίρνουν φάρμακα για την αντιμετώπιση της ταχυκαρδίας ή των αρρυθμιών (β-αναστολείς), διότι δυσκολεύονται να ρυθμίσουν τη θερμοκρασία του σώματος εξαιτίας της  επιβράδυνσης του καρδιακού ρυθμού που έχει ως αποτέλεσμα την ανικανότητα του σώματος να μειώσει τη θερμοκρασία.

Γενικά, οι ταξιδιώτες με καρδιολογικά προβλήματα θα πρέπει να είναι πιο προσεκτικοί από το γενικό πληθυσμό σε ότι αφορά τις συνθήκες υγιεινής και να μην ξεφεύγουν από το διατροφικό τους πρόγραμμα.

«Παρότι η ύπαρξη καρδιοπάθειας δεν πρέπει να αποτελεί εμπόδιο στο σχεδιασμό και πραγματοποίηση των επιθυμιών για ξεκούραση και εξερεύνηση νέων τόπων, η προσαρμογή ορισμένων συνθηκών ίσως να εξασφάλιζε μεγαλύτερη ασφάλεια. Εάν για παράδειγμα το τροπικό δάσος του Αμαζονίου είναι το ταξίδι των ονείρων σας, επιλέξτε ως βάση του ταξιδιού σας κάποια πόλη και κάντε μικρές εξορμήσεις, ενημερώνοντας προηγουμένως τον γιατρό σας για το επικείμενο ταξίδι, προκειμένου να λάβετε τις κατάλληλες για την περίπτωσή σας οδηγίες και συμβουλές, ώστε να απολαύσετε τις διακοπές σας χωρίς απρόοπτα», καταλήγει ο κ. Πατσουράκος.