Η πρόταση για ένα νέο σύστημα συντάξεων

Μιλτιάδης Νεκτάριος, Καθηγητής Ιδιωτικής Ασφάλισης, Πανεπιστήμιο Πειραιώς

Αναδημοσίευση άρθρου του από το περιοδικό Insurance World

Με μια κατεστραμμένη οικονομία και την ανεργία σε πρωτοφανή επίπεδα, ο κύριος στόχος μιας ασφαλιστικής μεταρρύθμισης πρέπει να είναι η εξυπηρέτηση των συμφερόντων των εργαζόμενων γενεών.

Επειδή τα συστήματα συντάξεων αποτελούν τους κύριους μηχανισμούς αποταμίευσης στις σύγχρονες κοινωνίες, μια ασφαλιστική μεταρρύθμιση θα πρέπει: α) να εμπνεύσει εμπιστοσύνη στις γενιές των εργαζομένων, β) να προστατεύσει τις απερχόμενες γενιές στο πλαίσιο του εφικτού και γ) να συμβάλει στην αύξηση της απασχόλησης και της συσσώρευσης κεφαλαίου στην οικονομία. Ο στόχος είναι, λοιπόν, ένα νέο σύστημα συντάξεων για τις νέες γενιές. Αυτή ήταν και η βασική φιλοσοφία της πρότασης της Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων, το καλοκαίρι του 2015, για την ασφαλιστική μεταρρύθμιση.

Η προτεινόμενη συνολική μεταρρύθμιση έχει δύο βασικούς άξονες: Ο πρώτος στοχεύει στη δημιουργία ενός νέου συστήματος συντάξεων για τις νέες γενιές που έχουν υπαχθεί στην ασφάλιση μετά το 1992. Η δεύτερη δέσμη προτάσεων στοχεύει στη διαχείριση των προβλημάτων της μεταβατικής περιόδου, δηλαδή στην αποτελεσματική στήριξη των απερχόμενων γενεών που δεν θα ενταχθούν στο νέο σύστημα.

Βασική φιλοσοφία και δομή του νέου συστήματος συντάξεων

Η δημιουργία ενός νέου συστήματος συντάξεων για τη μετά τα μνημόνια Ελλάδα αποτελεί αδήριτη ανάγκη και δεν μπορεί πλέον να περιοριστεί στα γνωστά πλαίσια του παρελθόντος. Επειδή στο μέλλον ένα μεγάλο μέρος της συνταξιοδοτικής προστασίας του πληθυσμού θα βασίζεται σε ιδιωτικά μέσα, χρειάζεται η εκπόνηση και η υλοποίηση ενός νέου και σύγχρονου «υποδείγματος αποταμίευσης» για τη χώρα και τις νεότερες γενιές.

Η Ελλάδα έχει την ευκαιρία, εκμεταλλευόμενη τη διεθνή εμπειρία των ασφαλιστικών μεταρρυθμίσεων, να προχωρήσει στην πλήρη αναδόμηση του συστήματος συντάξεων και να δημιουργήσει ένα νέο σύστημα συντάξεων, το οποίο:

• Θα καθορίζει το νέο ισοζύγιο στη διαχείριση των κινδύνων μεταξύ του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα. Ο στόχος της Πολιτείας θα είναι να προσφέρει στους πολίτες ένα δομημένο πλαίσιο μακροχρόνιας αποταμίευσης, το οποίο θα καταλήγει τελικά να προσφέρει στον μέσο πολίτη ένα συνολικό ποσοστό αναπλήρωσης 75%. Σε αντίθεση με το παρελθόν, το κράτος δεν θα αναλάβει το σύνολο της συνταξιοδοτικής προστασίας του πληθυσμού, αλλά θα εξασφαλίζει ένα ποσοστό αναπλήρωσης που θα ανέρχεται στο 55% περίπου, όπως ακριβώς συμβαίνει σε όλες τις αναπτυγμένες οικονομίες. Οι πολίτες θα πρέπει να φροντίζουν μέσω των προαιρετικών προγραμμάτων των Ταμείων Επαγγελματικής Ασφάλισης να συμπληρώνουν το επίπεδο προστασίας που τους προσφέρει το κράτος.
• Θα θέτει ως γενική αρχή την ίση μεταχείριση όλων των πολιτών διαχρονικά, όσον αφορά τα υποχρεωτικά κρατικά συστήματα κύριας και επικουρικής ασφάλισης. Αυτό συνεπάγεται ότι όλοι οι πολίτες υπάγονται σε ένα και μοναδικό Ταμείο Κύριων Συντάξεων, το ΙΚΑ/ΕΦΚΑ, καθώς και σε ένα και μοναδικό Ταμείο Επικουρικών Συντάξεων. Η διαφοροποίηση της συνταξιοδοτικής προστασίας θα είναι δυνατή στο επίπεδο των προαιρετικών Ταμείων Επαγγελματικής Ασφάλισης, τα οποία συγκροτούν οι εργαζόμενοι σε συνεργασία με τους εργοδότες.
• Θα παρέχει επαρκή προστασία σε όλους τους ασφαλισμένους με τη συνδυασμένη εφαρμογή όλων των διαθέσιμων υποχρεωτικών και προαιρετικών προγραμμάτων ασφάλισης. Διεθνώς, το ποσοστό αναπλήρωσης 75% θεωρείται ότι εξασφαλίζει επαρκές εισόδημα κατά την τρίτη ηλικία.
• Θα είναι βιώσιμο μακροχρόνια, χωρίς να επιβαρύνει τον κρατικό προϋπολογισμό και το δημόσιο χρέος.
• Δεν θα έχει αρνητικές επιπτώσεις στην απασχόληση και θα συμβάλλει σημαντικά στη διαδικασία συσσώρευσης κεφαλαίου.

Παρακάτω, περιγράφονται συνοπτικά οι βασικοί άξονες του προτεινόμενου νέου συστήματος συντάξεων:

Κύριες συντάξεις: Προσαρμογή του ιταλικού/σουηδικού μοντέλου

• Ένα ταμείο ασφάλισης για όλο τον πληθυσμό: ΙΚΑ-ΕΦΚΑ.
• Το νέο σύστημα των κύριων συντάξεων είναι διανεμητικό με καθορισμένες εισφορές (Pay-As-You-Go Notional Defined Contributions). Βασίζεται στη λειτουργία Ατομικών Λογαριασμών Νοητής Κεφαλαιοποίησης (Individual Notional Accounts). Δηλαδή οι κύριες συντάξεις είναι πλήρως αναλογικές.
• Οι ασφαλιστικές εισφορές ανέρχονται στο 10% (αντί του σημερινού 20%) του εισοδήματος των μισθωτών, των αυτοαπασχολουμένων, των αγροτών και των δημοσίων υπαλλήλων. Εισπράττονται από τις οικονομικές υπηρεσίες του κράτους.
• Οι ασφαλιστικές εισφορές πιστώνονται κάθε χρόνο στους ατομικούς λογαριασμούς και κεφαλαιοποιούνται με τη μέση αύξηση του ΑΕΠ. Το συσσωρευόμενο κεφάλαιο είναι νοητό και δεν υπάρχουν αποθεματικά.
• Κάθε χρόνο, όλοι οι ασφαλισμένοι λαμβάνουν επίσημη ενημέρωση για το ποσό του συσσωρευμένου ασφαλιστικού κεφαλαίου.
• Ο κρατικός προϋπολογισμός θα αναλάβει την καταβολή των αναλογουσών εισφορών για τους ανέργους, τη στρατιωτική θητεία, την ανατροφή τέκνων κ.λπ.
• Το ποσοστό αναπλήρωσης ανέρχεται στο 27-30% για μια πλήρη εργατική ζωή.
• Το νέο σύστημα συντάξεων θα διαθέτει αυτόματους σταθεροποιητές (μοντέλα Ιταλίας ή Σουηδίας), ούτως ώστε η απαιτούμενη κρατική χρηματοδότηση να είναι μηδενική. 

Νέο ταμείο επικουρικών συντάξεων

• Το ένα και μοναδικό νέο ταμείο των επικουρικών συντάξεων θα είναι πλήρως κεφαλαιοποιημένο.
• Εισφορές 6% για όλους τους ασφαλισμένους (μισθωτούς, αυτοαπασχολουμένους, αγρότες και δημοσίους υπαλλήλους).
• Οι επικουρικές συντάξεις είναι του τύπου «καθορισμένων εισφορών». Κάθε ασφαλισμένος διαθέτει ατομικό λογαριασμό, στον οποίο συσσωρεύεται το ασφαλιστικό κεφάλαιο, για την εξέλιξη του οποίου ενημερώνεται ετησίως.
• Το νέο σύστημα επικουρικών συντάξεων θα εκκινήσει εκ του μηδενός, με την έννοια ότι η υπαγωγή στην ασφάλιση και η έναρξη της κεφαλαιοποίησης θα ξεκινήσουν με τη θέσπιση και τη λειτουργία του επικουρικού ταμείου και θα καλύπτει όλους τους εργαζομένους.
• Το ποσοστό αναπλήρωσης για έναν πλήρη εργασιακό βίο, και με απόδοση των επενδύσεων των αποθεματικών στο 3%, θα ανέρχεται στο 26%.
• Τα συσσωρευμένα αποθεματικά την πρώτη δεκαετία θα προσεγγίσουν τα 50 δισ. ευρώ και μέχρι το 2060 θα έχουν ανέλθει στα 450 δισ. ευρώ (περίπου το 55% του ΑΕΠ).
• Η διαδικασία των επενδύσεων των αποθεματικών είναι καίριας σημασίας για την επίτευξη των στόχων. Ανατίθεται υποχρεωτικά στην ΑΕΔΑΚ Ασφαλιστικών Οργανισμών.
• Διαδικασία Contracting-out: Όσοι επιλέξουν να μην ενταχθούν στο παραπάνω επικουρικό ταμείο θα πρέπει να συμμετέχουν υποχρεωτικά σε Ταμείο Επαγγελματικής Ασφάλισης (ΤΕΑ), το οποίο θα προσφέρει τουλάχιστον ισοδύναμη κάλυψη με αυτήν του υποχρεωτικού επικουρικού ταμείου. Θα υπάρχει η ευχέρεια στους πολίτες να επιστρέψουν, αν το επιθυμούν, στο δημόσιο σύστημα, μεταφέροντας και τα αναλογούντα αποθεματικά. Ένα τέτοιο πλαίσιο θα δημιουργήσει συνθήκες ανταγωνισμού μεταξύ του δημόσιου και των ιδιωτικών ταμείων, με βάση την ποιότητα των υπηρεσιών και την απόδοση των επενδύσεων των αντίστοιχων φορέων.

Ταμεία Επαγγελματικής Ασφάλισης (ΤΕΑ)

• Οργανώνονται προαιρετικά και χρηματοδοτούνται από τους ενδιαφερόμενους εργαζομένους και εργοδότες (περιλαμβανόμενου και του Δημοσίου, ως εργοδότη), με βάση τον Ν. 3029/2002.
• Ένα ποσοστό εισφορών 4-5% (με χρηματοδότηση από τον εργοδότη και τον εργαζόμενο) θα οδηγήσει σε ένα ποσοστό αναπλήρωσης περίπου 20%.
• Ο κύριος σκοπός τους είναι η κλαδική διαφοροποίηση των εργαζομένων ως προς τις συνταξιοδοτικές παροχές.
• Δεν υπάγονται στην κοινωνική ασφάλιση για συντάξεις.
• Υπάγονται στη χρηματοοικονομική εποπτεία του κράτους καθώς και στην ευρωπαϊκή ασφαλιστική νομοθεσία για την εποπτεία των ταμείων συντάξεων.
• Τα Ταμεία Εφάπαξ μετατρέπονται υποχρεωτικά σε ΤΕΑ.
• Επειδή στην Ελλάδα μεγάλος αριθμός εργαζομένων ανήκει σε μικρομεσαίες επιχειρήσεις ή είναι αυτοαπασχολούμενοι, πρέπει να τους δοθεί η δυνατότητα να συμμετέχουν σε Ανοιχτά Ταμεία Επαγγελματικής Ασφάλισης, ώστε να συμπληρώνουν με δικά τους μέσα το επίπεδο προστασίας που προσφέρει η Πολιτεία. Τα απαιτούμενα Ανοιχτά Ταμεία δεν θα υπερβαίνουν τα πέντε (5) και θα υπάρχουν αυστηρές προδιαγραφές για τους φορείς που θα μπορούν να συστήνουν και να λειτουργούν τέτοια ταμεία.

Γενική εφαρμογή συστήματος ΕΚΑΣ

Στόχος του συστήματος ΕΚΑΣ είναι η μείωση του ποσοστού φτώχειας μεταξύ των μελών των απερχόμενων γενεών. Η χώρα διαθέτει μια επαρκέστατη υποδομή για τη λειτουργία του συστήματος αυτού, το οποίο θα χρηματοδοτείται μόνο από τον κρατικό προϋπολογισμό, τελείως ανεξάρτητα από ασφαλιστικές εισφορές.

Θέματα χρηματοδότησης

Το άθροισμα των εισφορών για κύριες και επικουρικές συντάξεις θα είναι 16%. Ενδεικτικά, αναφέρεται ότι ένα ποσοστό 10% για τις κύριες συντάξεις θα οδηγούσε σε ένα ποσοστό αναπλήρωσης περίπου 27-30% (σε 35-40 χρόνια απασχόλησης και με έναν μέσο ετήσιο ρυθμό ανάπτυξης του ΑΕΠ 2%). Ενώ ένα ποσοστό εισφορών 6% για τις επικουρικές συντάξεις θα οδηγούσε σε ένα ποσοστό αναπλήρωσης 26% (για 35 χρόνια, με ένα μέσο ετήσιο ποσοστό απόδοσης των επενδύσεων 3%). Δηλαδή, με βάση τα παραπάνω, το δημόσιο σύστημα θα εξασφαλίσει ένα συνολικό ποσοστό αναπλήρωσης 55%, και οι πολίτες θα πρέπει με δικά τους μέσα να φροντίσουν για την εξασφάλιση ενός επιπλέον ποσοστού αναπλήρωσης 20%. Η πρόσθετη δυνατότητα αποταμίευσης των εργαζομένων θα γίνει δυνατή λόγω της σημαντικής μείωσης των ασφαλιστικών εισφορών. 

Τα προτεινόμενα χαμηλότερα ποσοστά ασφαλιστικών εισφορών, σε σχέση με τα υφιστάμενα, θα συμβάλουν στην αύξηση της απασχόλησης, ενώ η προτεινόμενη κεφαλαιοποίηση των επικουρικών συντάξεων θα δημιουργήσει σταδιακά μεγάλους όγκους αποθεματικών. Με βάση την αναλογιστική ανάλυση της περιόδου 2017-2060, εκτιμήθηκε ότι η προτεινόμενη χρηματοδότηση των επικουρικών συντάξεων θα δημιουργήσει αποθεματικά τουλάχιστον 50 δισ. ευρώ στην πρώτη δεκαετία λειτουργίας του συστήματος. Οι πόροι αυτοί θα είναι πολύτιμοι για τη χρηματοδότηση της ανάπτυξης της χώρας και τη δημιουργία των εκατοντάδων χιλιάδων θέσεων εργασίας που πρέπει να δημιουργηθούν για την απορρόφηση της ανεργίας.

Τέλος, πρέπει να υπογραμμιστεί ότι το προτεινόμενο νέο σύστημα συντάξεων δεν θα έχει καμία κρατική χρηματοδότηση, γιατί στη δομή του προβλέπονται αυτόματοι σταθεροποιητές (υπάρχουν τα εναλλακτικά μοντέλα της Ιταλίας και της Σουηδίας), για την αντιμετώπιση των αρνητικών οικονομικών και δημογραφικών εξελίξεων.

Το πρόγραμμα ενεργειών για τη μεταβατική περίοδο

Η διαχείριση του προβλήματος των απερχόμενων γενεών κατά τη μεταβατική περίοδο μέχρι το 2045 είναι μεγίστης σημασίας για τη χώρα. Οι απερχόμενες γενιές, δηλαδή οι σημερινοί συνταξιούχοι καθώς και όσοι έχουν ασφαλιστεί πριν το 1992, έχουν υποστεί μια πλήρη διάψευση των σχεδιασμών και των προσδοκιών τους για μια επαρκή σύνταξη κατά την τρίτη ηλικία της ζωής τους. Επίσης, δεν πρέπει να παραγνωρίζεται το γεγονός ότι αυτές είναι οι γενιές του Μεγάλου Πολέμου και του Εμφυλίου. Οφείλει, λοιπόν, η κοινωνία να τους δώσει την απαιτούμενη προστασία, στο πλαίσιο των υφιστάμενων δυνατοτήτων της οικονομίας, και να άρει τη διάχυτη αβεβαιότητα που έχει επιβληθεί στις ζωές τους.

Η εγγύηση πρέπει να καλύπτει τους συνταξιούχους με ηλικία άνω των 65 ετών και να αφορά στο επίπεδο των συνταξιοδοτικών παροχών που θα λάβουν με βάση τον Ν. 4387/2016, χωρίς τις προβλέψεις για «προσωπικές διαφορές». Ταυτόχρονα, πρέπει να θεσπιστεί μια «ρήτρα ανάπτυξης», η οποία θα προβλέπει ότι όταν ανακάμψει η οικονομία, τότε ένα μέρος του επιπλέον εισοδήματος θα κατευθυνθεί προς τους συνταξιούχους.

Το πρόγραμμα για τη στήριξη των γενεών αυτών έχει μελετηθεί διεξοδικά και έχει ποσοτικοποιηθεί με βάση την αναλογιστική ανάλυση της περιόδου 2017-2060, η οποία ολοκληρώθηκε στο Πανεπιστήμιο Πειραιώς. Το πρόγραμμα υλοποίησης των δράσεων της μεταβατικής περιόδου έχει σχεδιαστεί για να ολοκληρωθεί σε 6 μήνες. Το πρόγραμμα της μεταβατικής περιόδου περιέχει τρεις δράσεις:

• Συγχώνευση όλων των υφιστάμενων ταμείων κύριων και επικουρικών συντάξεων στο ΙΚΑ-ΕΦΚΑ.
• Ομογενοποίηση των ρυθμίσεων υπολογισμού των εισφορών και των παροχών για τους ασφαλισμένους όλων των συγχωνευόμενων ταμείων.
• Εκπόνηση ειδικού προγράμματος εξεύρεσης συμπληρωματικών πόρων για την υποστήριξη των απερχόμενων γενεών, για την περίοδο 2016-2045.

Συγχωνεύσεις ταμείων στο ΙΚΑ/ΕΦΚΑ

Στο νέο πλαίσιο που έχει διαμορφωθεί μετά τα μνημόνια, δεν υπάρχει λόγος διατήρησης των υφιστάμενων ταμείων, κύριων και επικουρικών. Με όσα έχουν συμβεί στη χώρα, όλα τα ταμεία είναι ουσιαστικά αφερέγγυα και η αυτονόητη επιλογή είναι η άμεση συγχώνευσή τους στο ΙΚΑ/ΕΦΚΑ, με στόχο τη διοικητική ενοποίηση του συστήματος κοινωνικής ασφάλισης. Η πρόταση αυτή έγινε από την Επιτροπή Εμπειρογνωμόνων του 2015, υιοθετήθηκε από την κυβέρνηση και εντάχθηκε στον Ν. 4387/2016, χωρίς όμως να περιλάβει και τα επικουρικά ταμεία.

Η συγχώνευση και για τα υφιστάμενα ταμεία επικουρικής ασφάλισης επιβάλλεται, γιατί και αυτά λειτουργούν με το διανεμητικό σύστημα, κατά παγκόσμια αποκλειστικότητα, όχι μόνο επειδή δεν έχουν καθόλου αποθεματικά, αλλά και γιατί έτσι προβλέπει η πρόσφατη νομοθεσία (άρθρο 39 του Ν. 4052/2012). Επομένως, το κεφάλαιο της επικουρικής ασφάλισης όπως λειτουργεί μέχρι σήμερα, με το διανεμητικό σύστημα, πρέπει να κλείσει και να αρχίσει μια νέα περίοδος, με ένα και μοναδικό νέο ταμείο επικουρικής ασφάλισης, με πλήρη κεφαλαιοποίηση, στο πλαίσιο του νέου προτεινόμενου συστήματος συντάξεων.

Η κατάργηση των υφιστάμενων επικουρικών ταμείων θα πρέπει να συνδυαστεί με τη δυνατότητα μετατροπής σε Ταμεία Επαγγελματικής Ασφάλισης για όσους κλάδους εργαζομένων το επιθυμούν, με πλήρη και άμεση κατάργηση των κοινωνικών πόρων.

Ομογενοποίηση εισφορών και παροχών

Η επόμενη αυτονόητη ενέργεια είναι η ταχύτατη θέσπιση και εφαρμογή ενός ενιαίου τρόπου υπολογισμού των εισφορών και των παροχών για τους νέους συνταξιούχους όλων των ταμείων, καθώς και ενός ενιαίου τρόπου αναπροσαρμογής των συντάξεων για τους υφιστάμενους συνταξιούχους όλων των ταμείων, με στόχο τη λειτουργική ενοποίηση του συστήματος κοινωνικής ασφάλισης. Μια τέτοια ρύθμιση θα έχει θεαματικά αποτελέσματα στην απλοποίηση των διαδικασιών, στην καταπολέμηση της γραφειοκρατίας και στην ταχύτατη υλοποίηση των συγχωνεύσεων. Οι ρυθμίσεις αυτές θα καλύπτουν την περίοδο μέχρι το έτος 2045, οπότε ολοκληρώνεται η διάρκεια του μεταβατικού προγράμματος. Η εργασία αυτή έχει σε μεγάλο βαθμό ολοκληρωθεί, στο πλαίσιο της Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων του καλοκαιριού του 2015.

Συμπληρωματικοί πόροι για τις απερχόμενες γενιές

Το κρίσιμο θέμα για τη χώρα, για την περίοδο μέχρι το 2045, είναι η εξεύρεση συμπληρωματικών πόρων για την εξασφάλιση ενός ανεκτού επίπεδου διαβίωσης στις απερχόμενες γενιές, δηλαδή για όλους τους πολίτες που είναι σήμερα άνω των 50 ετών. Όλοι αυτοί έχουν υποστεί μεγάλη μείωση στις υπεσχημένες παροχές, και το κράτος θα πρέπει να εγγυηθεί τουλάχιστον το επίπεδο των τρεχουσών μειωμένων παροχών που προβλέπονται από τον Ν. 4387/2016. Οι απαιτούμενοι συμπληρωματικοί πόροι για την περίοδο 2017-2045 έχουν εκτιμηθεί με βάση τη σχετική αναλογιστική μελέτη που έγινε στο Πανεπιστήμιο Πειραιώς.

Η χρηματοδότηση των συντάξεων στη διάρκεια της μεταβατικής περιόδου μπορεί να προέρχεται από τις εξής πηγές:

• Από τους μισθωτούς: Οι τρέχουσες ασφαλιστικές εισφορές του διανεμητικού τμήματος (κύριες συντάξεις) του νέου συστήματος συντάξεων μειώνονται σταδιακά από το σημερινό ποσοστό 20% στο προτεινόμενο 10%, σε μια πενταετία. Το ποσοστό του 6% για τις επικουρικές συντάξεις θα εισφέρεται στο νέο ταμείο επικουρικής ασφάλισης και θα κεφαλαιοποιείται.
• Από τους ελεύθερους επαγγελματίες και τους αγρότες: Προτείνεται το «πάγωμα» των εισφορών στο σημερινό επίπεδο και η σταδιακή μετάβαση στο τελικό ποσοστό του 10% στο τέλος της πενταετίας. Οι εισφορές τους για την επικουρική ασφάλιση κατατίθενται στο νέο ταμείο επικουρικής ασφάλισης.
• Πρόωρες συντάξεις: Χρειάζεται μια ευρύτερη πολιτική συναίνεση για την εξοικονόμηση πόρων από το υφιστάμενο σύστημα, με την παρέμβαση στις πρόωρες συντάξεις (απορροφούν ένα ποσό περίπου 6 δισ. ευρώ ετησίως και αφορούν 500.000 άτομα με ηλικίες κάτω των 65 ετών).
• Πρόσθετες ασφαλιστικές εισφορές: Θα προκύψουν από τη βελτίωση της απασχόλησης και της οικονομικής ανάπτυξης (που αναμένεται να προκληθούν και λόγω της προτεινόμενης ασφαλιστικής μεταρρύθμισης). Για παράδειγμα, στο εξαιρετικά αισιόδοξο σενάριο της έντονης οικονομικής ανάπτυξης για μια δεκαετία (αναπτυξιακό σοκ), και υποθέτοντας μια ετήσια αύξηση των ασφαλισμένων κατά 100.000, τα επιπλέον έσοδα του ασφαλιστικού συστήματος θα μπορούσαν να ανέλθουν σε 800 εκατ. ευρώ στο τέλος της πρώτης πενταετίας και να σταθεροποιηθούν σε ετήσιες εισροές της τάξης του 1.7 δισ. ευρώ στο τέλος της πρώτης δεκαετίας.
• Συμπληρωματική κρατική χρηματοδότηση: Ο στόχος του εν λόγω σχεδιασμού είναι η απαιτούμενη κρατική χρηματοδότηση να μην υπερβεί τα όρια που προβλέπονται στο 3^ο Μνημόνιο, και τα οποία έχουν ήδη συμφωνηθεί και ενσωματωθεί στη νομοθετική ρύθμιση του Ν. 4387/2016. Επίσης, αναφέρθηκε παραπάνω ότι ο σχεδιασμός που αφορά στη μεταβατική περίοδο έχει λάβει υπόψη την προϋπόθεση ότι οι συντάξεις πλέον θα υπολογίζονται με βάση τον Ν. 4387/2016, χωρίς τις «προσωπικές διαφορές».
• Χρήση κατάλληλων χρηματοοικονομικών εργαλείων για «εσωτερικό δανεισμό», στο πλαίσιο του συστήματος συντάξεων, μετά την πρώτη δεκαετία λειτουργίας του νέου συστήματος.
• Ρήτρα ανάπτυξης: Θέσπιση ρύθμισης που θα προβλέπει τη διανομή στους συνταξιούχους μέρους του πρόσθετου εθνικού εισοδήματος που θα προκύψει από την ανάπτυξη της οικονομίας, εάν και εφόσον συμβεί αυτό.

Τέλος, υπάρχει το σημαντικό θέμα της τρέχουσας εξαιρετικά υψηλής επιβάρυνσης των συνταξιούχων, λόγω των ιατρικών δαπανών που τους βαρύνουν με βάση τις υφιστάμενες ρυθμίσεις για την ασφάλιση υγείας. Λαμβάνοντας υπόψη την παραπάνω ανάλυση, θεωρείται δίκαιο να ανακουφιστούν οι απερχόμενες γενιές των συνταξιούχων από τις «ιδιωτικές δαπάνες» (out-of-pocket-payments) στον τομέα της υγείας. Αυτό συνεπάγεται έναν εκ βάθρων εκσυγχρονισμό του Εθνικού Συστήματος Υγείας (ΕΣΥ) της χώρας.

Στο Πανεπιστήμιο Πειραιώς, έχει ετοιμαστεί ένα πλήρες πρόγραμμα για την ταχεία και αποτελεσματική αναβάθμιση του ΕΣΥ, χωρίς πρόσθετη κρατική χρηματοδότηση. Η υλοποίηση ενός τέτοιου προγράμματος εκσυγχρονισμού θα επιτρέψει την πλήρη απαλλαγή των συνταξιούχων από τις επιβαρύνσεις των «ιδιωτικών δαπανών υγείας».

ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΤΗΣ ΠΡΟΤΑΣΗΣ

Πέντε κρίσιμα αποτελέσματα της πρότασης

Τα αποτελέσματα της προτεινόμενης ασφαλιστικής μεταρρύθμισης θα είναι σημαντικά και θα έχουν μακροπρόθεσμες θετικές επιπτώσεις στην κοινωνική οργάνωση και την οικονομική ανάπτυξη της χώρας. Τα κυριότερα οφέλη από τη θέσπιση και λειτουργία του νέου συστήματος συντάξεων της χώρας θα είναι τα παρακάτω:

Ασφαλιστική προστασία του πληθυσμού

• Σήμερα, με το υφιστάμενο σύστημα συντάξεων, οι εργαζόμενοι, αφού πληρώσουν εισφορές 27%, αναμένουν ένα ποσοστό αναπλήρωσης 56% μετά το 2050, υπό την προϋπόθεση ότι το κράτος θα συνεχίζει να χρηματοδοτεί τις συντάξεις με τουλάχιστον 5% του ΑΕΠ στο διηνεκές.
• Με το νέο σύστημα, ο μέσος πολίτης θα έχει πλήρη βεβαιότητα ότι μετά από 35 χρόνια εργασίας θα έχει ένα ποσοστό αναπλήρωσης 55% από το κρατικό σύστημα συντάξεων, με συνολικές εισφορές 16% και μηδενική κρατική χρηματοδότηση.
• Αυτό συνεπάγεται ότι θα μπορεί να αποταμιεύει τουλάχιστον ένα επιπλέον 4-5% ποσοστό του εισοδήματός του σε ένα Ταμείο Επαγγελματικής Ασφάλισης, με αποτέλεσμα την εξασφάλιση ενός συνολικού ποσοστού αναπλήρωσης 75%.
• Τα παραπάνω προδιαγράφουν ένα νέο ισοζύγιο στον επιμερισμό των κινδύνων μεταξύ του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα, με την εισαγωγή περισσότερων πυλώνων στο σύστημα συντάξεων, με ευεργετικές συνέπειες για τους πολίτες. Η εισαγωγή των κεφαλαιοποιητικών στοιχείων θα εναρμονίσει τη χώρα με τα αντίστοιχα συστήματα διαχείρισης κινδύνων διεθνώς.

Κρατική χρηματοδότηση

• Το νέο σύστημα συντάξεων θα χρηματοδοτείται από τους εργαζόμενους και τους εργοδότες, με μηδενική συμμετοχή του κρατικού προϋπολογισμού (σήμερα: 10% του ΑΕΠ. Το 2060 και μετά: πάνω από 5% του ΑΕΠ).
• Στην προτεινόμενη μεταρρύθμιση, η κρατική χρηματοδότηση είναι αναγκαία στη Μεταβατική Περίοδο 2016-2045, για τη στήριξη των απερχόμενων γενεών. Το επίπεδο των απαιτούμενων δαπανών δεν θα υπερβαίνει αυτό που απαιτείται από το υφιστάμενο σύστημα.
• Κρατική χρηματοδότηση θα χρειαστεί για την καταβολή των προνοιακών παροχών του ΕΚΑΣ.

Νέο σύστημα συντάξεων και δημόσιο χρέος

• Το προτεινόμενο σύστημα συντάξεων θα συσσωρεύσει 50 δισ. ευρώ στην πρώτη 10ετία και περίπου 450 δισ. ευρώ μέχρι το 2060. Αυτό θα έχει σημαντικές θετικές συνέπειες στο θέμα της διαπραγμάτευσης του δημόσιου χρέους της χώρας.
• Οι «αγορές» γνωρίζουν ότι μαζί με το επίσημο δημόσιο χρέος, η χώρα πρέπει να εξυπηρετήσει και το ακόμη μεγαλύτερο αφανές χρέος του υφιστάμενου συστήματος συντάξεων.
• Με το νέο σύστημα συντάξεων, η χώρα έχει την υποχρέωση κάλυψης ασφαλιστικών δαπανών μέχρι το έτος 2045, σε ποσά που έχουν ήδη συμφωνηθεί με τους πιστωτές. Μετά το έτος αυτό, η ανάγκη για κρατική χρηματοδότηση μηδενίζεται. Οπότε, το αφανές χρέος του νέου ασφαλιστικού συστήματος μετά το 2045 ουσιαστικά μηδενίζεται.
• Το καταλυτικό συμπέρασμα είναι ότι με το προτεινόμενο ασφαλιστικό σύστημα, η κυβέρνηση της χώρας αποκτά σημαντικούς βαθμούς ελευθερίας τόσο στη διαπραγμάτευση της επιμήκυνσης της διάρκειας του χρέους όσο και στην ουσιαστική εξυπηρέτηση του επίσημου χρέους. Με τις κατάλληλες ενέργειες μπορεί να γίνει μετατροπή του εξωτερικού χρέους σε εσωτερικό.

Ίση μεταχείριση των πολιτών και νέα κουλτούρα αποταμίευσης

• Αποτελεί αδήριτη ανάγκη για τη χώρα να αρχίσει να χτίζει τους νέους κοινωνικούς, πολιτικούς και οικονομικούς θεσμούς πάνω στους οποίους θα δομήσει το μέλλον της.
• Βασικό στοιχείο του νέου κοινωνικού κράτους αποτελεί η συγκρότηση των προγραμμάτων κοινωνικής ασφάλισης για παροχές συντάξεων, υγείας, μακροχρόνιας φροντίδας.
• Το προτεινόμενο σύστημα συντάξεων θα εξασφαλίσει την ίση μεταχείριση των ασφαλισμένων εντός και μεταξύ όλων των μελλοντικών γενεών εργαζομένων.
• Η δυνατότητα χρησιμοποίησης περισσότερων πυλώνων στο σύστημα συντάξεων, η πραγματικότητα των χαμηλότερων εισφορών και η λειτουργία των ατομικών λογαριασμών θα δημιουργήσουν μια νέα κουλτούρα αποταμίευσης και οικονομικού προγραμματισμού στη μέση ελληνική οικογένεια.

Οικονομική ανάπτυξη και αύξηση απασχόλησης

• Η υιοθέτηση ενός συστήματος συντάξεων με τις προτεινόμενες προδιαγραφές θα συμβάλει ευθέως στην αύξηση της απασχόλησης και της οικονομικής ανάπτυξης.
• Η μείωση των εισφορών θα αιμοδοτήσει την οικονομία και θα βελτιώσει τη δυνατότητα των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων στην εξυπηρέτηση των χρεών τους (μεγαλύτερα έσοδα από «ρυθμίσεις» στα ταμεία, το Δημόσιο, τις τράπεζες).
• Μόνο αν ξεκινήσει η ανάπτυξη θα έχουμε, ως κοινωνία, τη δυνατότητα να χρησιμοποιήσουμε ένα μέρος του νέου πλούτου που θα δημιουργηθεί για να ενισχύσουμε τις απερχόμενες γενιές.
• Η αναλογιστική ανάλυση έδειξε ότι η προτεινόμενη χρηματοδότηση των επικουρικών συντάξεων θα δημιουργήσει αποθεματικά τουλάχιστον 50 δισ. ευρώ στην πρώτη δεκαετία λειτουργίας του συστήματος.
• Οι πόροι αυτοί θα είναι πολύτιμοι για τη χρηματοδότηση της ανάπτυξης της χώρας και τη δημιουργία των εκατοντάδων χιλιάδων θέσεων εργασίας που πρέπει να δημιουργηθούν για την απορρόφηση της ανεργίας.