Το φάσμα της ανεργίας

Ιδιαίτερα “καυτό” εξελίσσεται το φετινό καλοκαίρι στην Ελλάδα, όσον αφορά στις κοινωνικές αντιδράσεις στα μέτρα λιτότητας, τα οποία (καθ’ υπόδειξιν των ξένων δανειστών-κηδεμόνων της) λαμβάνει η κυβέρνηση της χώρας. Το πρόσφατο κύμα μεταρρυθμίσεων στο πεδίο των εργασιακών σχέσεων ξεσήκωσε νέες έντονες αντιδράσεις, καθώς οι πρόνοιές του ήταν επαχθέστερες του αναμενομένου, χαρακτηρίσθηκαν μάλιστα αυστηρότερες από αυτές που επιβάλλει το Μνημόνιο που οι διεθνείς δανειστές επέβαλαν στην κυβέρνηση.

Αντιπροσωπευτικοί φορείς των εργαζομένων προανήγγειλαν ήδη κινήσεις στο νομικό πεδίο, οι οποίες μπορούν να φθάσουν έως το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, καθώς -σύμφωνα με την άποψη νομικών συμβούλων τους- διατάξεις του συγκεκριμένου Προεδρικού Διατάγματος (ΠΔ) είναι αντίθετες προς νόμους ή ακόμη και το Σύνταγμα του κράτους. Πέραν των νομικών ενεργειών, όμως, είναι βέβαιο ότι οι απεργιακές και άλλες κινητοποιήσεις των εργαζομένων του ιδιωτικού και του δημόσιου τομέα θα είναι στη διάρκεια του Ιουλίου.

Ενδιαφέρον στοιχείο της κατάστασης, που ακολούθησε την εξαγγελία των μέτρων αναδιάρθρωσης της ελλαδικής αγοράς εργασίας, είναι η σύμπλευση -όσον αφορά στις διαμαρτυρίες εναντίον τους- εργατοϋπαλληλικών και εργοδοτικών φορέων, με τους τελευταίους να επισημαίνουν ότι φθηνότεροι (ή ευκολότερα απολυόμενοι) εργαζόμενοι είναι ταυτόχρονα και πτωχότεροι καταναλωτές. Εύλογο είναι, λοιπόν, ότι -σε μια χώρα η οποία στερείται εξαγωγικού προσανατολισμού και δυνατοτήτων- η αποδυνάμωση της εσωτερικής κατανάλωσης δεν μπορεί παρά να να οδηγήσει στο να βαθύνει και να διαρκέσει ακόμη περισσότερο η ήδη υφιστάμενη οικονομική ύφεση.

Σε όλα αυτά θα προσπαθήσει να απαντήσει, μετά το τέλος του καλοκαιριού, ο πρωθυπουργός, προφανώς με την κατ’ έθιμον ομιλία του περί της οικονομίας, στη διάρκεια της Διεθνούς Έκθεσης Θεσσαλονίκης. Είναι σαφές (δεν έχει και άλλη επιλογή) ότι εκεί θα προσπαθήσει να στείλει μηνύματα προς τα έξω, ότι το πρόγραμμα λιτότητας αποδίδει, η Ελλάδα δεν κινδυνεύει να πτωχεύσει, οπότε η αγορά της οφείλει να τύχει της προσοχής των διεθνών επενδυτών. Οπωσδήποτε, όμως, θα θελήσει να στείλει μηνύματα και προς το εσωτερικό της χώρας, στο πλήθος των ανασφαλών και δυσαρεστημένων πολιτών, τους οποίους θα προσπαθήσει να κατευνάσει συνδέοντας την τρέχουσα οδυνηρή λιτότητα και την ουσιαστική κατάργηση του κοινωνικού κράτους με τις καλύτερες μέρες που θα έλθουν στο μέλλον, όταν οι σημερινές θυσίες μεταφρασθούν σε βελτιωμένη παραγωγικότητα και ανταγωνιστικότητα για τη χώρα.

Σε κάτι τέτοιο αναφέρθηκε και ο υπουργός Άμυνας, Ευάγγελος Βενιζέλος, ο οποίος μίλησε περί της ανάγκης εκπόνησης “ολοκληρωμένου εθνικού σχεδίου ανασυγκρότησης, που να αφορά το μοντέλο ανάπτυξης, τη συγκρότηση και λειτουργία του κράτους, τη σχέση κράτους και οικονομίας, το νέο πολιτικό σύστημα, την κοινωνία των πολιτών και τις δικές της ευθύνες.” Είναι προφανές, ότι η κυβέρνηση του Γιώργου Παπανδρέου, παρά το νεαρό της ηλικίας της και την ανοχή που αρχικά της παρασχέθηκε από τη μεγαλύτερη μερίδα της ελλαδικής κοινωνίας και τον Τύπο της, αισθάνεται πλέον και αυτή ανασφάλεια από τους κραδασμούς που προκαλούν τα εξαιρετικά αντιδημοφιλή μέτρα της, τα οποία -πλέον όλων των άλλων- διαψεύδουν με βάναυσο τρόπο την “καρδιά” των προεκλογικών εξαγγελιών και υποσχέσεων του πρωθυπουργού. Οι κραδασμοί αυτοί, λοιπόν, κάπως πρέπει να απορροφηθούν και ο τρόπος αυτός δεν μπορεί παρά να είναι η προσφορά ελπίδας…

Ανατροπές στις εργασιακές σχέσεις

Στο επίκαιρο ζήτημα, λοιπόν, των σαρωτικών αλλαγών στις εργασιακές σχέσεις, τα μέτρα που λαμβάνει η κυβέρνηση χαρακτηρίζονται αυστηρότερα των κατευθύνσεων του Μνημονίου, όσον αφορά στη διευκόλυνση των απολύσεων εργαζομένων, τόσο με την αύξηση του επιτρεπόμενου ποσοστού στις ομαδικές απολύσεις όσο και με τη δραστική μείωση του ποσού των αποζημιώσεων. 

Ως προς τις ομαδικές απολύσεις, μάλιστα, οι αλλαγές είχε αφεθεί να εννοηθεί ότι θα αφορούν σε επιχειρήσεις που απασχολούν προσωπικό άνω των εκατόν πενήντα ατόμων, αλλά αυτές -σύμφωνα με το ΠΔ του Υπουργείου Εργασίας- θα ισχύουν και σε επιχειρήσεις που απασχολούν από είκοσι και πλέον άτομα. Ενώ, με τον δραστικό περιορισμό στον απαιτούμενο χρόνο προειδοποίησης, οι αποζημιώσεις που θα καταβάλλονται -ακόμη και σε εργαζόμενους με πολλά χρόνια υπηρεσίας στον ίδιο εργοδότη- θα περικοπούν στο ήμισυ του μέχρι σήμερα ισχύοντος.

Είναι κατανοητό, λοιπόν, ότι χιλιάδες σχετικώς “υψηλόμισθοι” (λόγω προϋπηρεσίας) εργαζόμενοι θα είναι πλέον εύκολο να βρεθούν χωρίς δουλειά, όντας μάλιστα σε ηλικία τέτοια που περιορίζει ασφυκτικά τις εργασιακές ευκαιρίες και επιλογές τους, με αποτέλεσμα την πρόκληση σοβαρού κοινωνικού προβλήματος. Την ίδια ώρα στην αγορά εργασίας θα εισέρχονται οι νομίμως ανασφάλιστοι νέοι, οι οποίοι θα αμείβονται με μισθό χαμηλότερο του μέχρι σήμερα ελάχιστου ορίου της Εθνικής Γενικής Συλλογικής Σύμβασης.

Πηγές της ίδιας της κυβέρνησης είχαν μιλήσει (προφανώς για να προετοιμάσουν το έδαφος) για αύξηση του ποσοστού απολύσεων σε 4%, το οποίο όμως ορίσθηκε σε 5% στο σχετικό ΠΔ. Επίσης, ο αρχικός σχεδιασμός έκανε λόγο για μείωση του ποσού των αποζημιώσεων σε ποσοστό που θα αποφάσιζαν οι κοινωνικοί εταίροι. Έγινε, μάλιστα, γνωστό ότι καμία πρόταση δεν ξεπερνούσε το 20%. Παρ’ όλα αυτά, στο ΠΔ το ποσοστό ανέρχεται σε 50%!

Πέραν των εργατικων συνδικάτων, που ήταν αναμενόμενο ότι θα αντιδράσουν, κατά των κυβερνητικών μέτρων τάχθηκαν επίσης… κυβερνητικοί βουλευτές (που έχουν ψηφίσει το γνωστό Μνημόνιο), αλλά και εργοδοτικές οργανώσεις. Οι εκπρόσωποι των μικρών και μεσαίων εμπόρων και βιοτεχνών έξεφρασαν σαφέστατα την αντίθεσή τους στις αλλαγές που επέρχονται στο εργασιακό περιβάλλον, ενώ ακόμη και ο αντιπροσωπευτικός φορέας των μεγάλων βιομηχανιών και επιχειρήσεων παραδέχθηκε ότι οι δικές τους προτάσεις και προσδοκίες ήταν ηπιότερες αυτών που προώθησε η κυβέρνηση.

Εκτιμήσεις που διατυπώνονται στην αγορά είναι ότι οι εν λόγω μεταβολές επιβάλλονται προκειμένου να διευκολυνθούν κυοφορούμενες συγχωνεύσεις χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων, αλλά και το πρόγραμμα ιδιωτικοποιήσεων που επιθυμεί να εφαρμόσει η κυβέρνηση.

Βαλτωμένη η αγορά στέγης
Στο μέτωπο της αγορά στέγης, εξ άλλου, πρέπει κανείς να μιλά περί οικοδομικής αδράνειας μάλλον παρά περί οικοδομικής δραστηριότητας. Η κατάσταση στην ελλαδική κτηματαγορά, στο πρώτο εξάμηνο του 2010, χαρακτηρίζεται από “πάγωμα” στην κατασκευή νέων οικοδομών, μείωση των πωλήσεων ακινήτων σε ποσοστό περί το 50% σε σχέση με πέρυσι και, επακολούθως, από την ανεργία στην οποία έχουν περιέλθει χιλιάδες απασχολούμενοι στον κλάδο.

Σαφέστατα επιβαρυντικός παράγοντας, παράλληλα βέβαια με τη γενικότερα αρνητική ατμόσφαιρα που έχει διαμορφώσει η δημοσιονομική κρίση, είναι και ο δραστικός περιορισμός στις χορηγήσεις στεγαστικών δανείων, καθώς οι τράπεζες έχουν “κλείσει τη στρόφιγγα”, προκειμένου να προστατεύσουν τόσο τη ρευστότητά τους όσο και την ποιότητα του χαρτοφυλακίου τους.
Ενθαρρυντικός παράγοντας, από την άλλη, είναι το γεγονός ότι έχει ήδη προαναγγελθεί σημαντική αύξηση των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων (με σκοπό φυσικά την αύξηση των εσόδων του κράτους). Αναμένεται, λοιπόν, η εκδήλωση μεγαλύτερου αγοραστικού ενδιαφέροντος, στη διάρκεια του δεύτερου εξαμήνου του έτους, από άτομα που έχουν στα υπ’ όψιν την αγορά στέγης και θα επισπεύσουν την απόφασή τους, προκειμένου να προλάβουν να διενεργήσουν τις σχετικές πράξεις πριν από την αύξηση των αντικειμενικών αξιών και τη φορλογική επιβάρυνση που αυτή θα συνεπιφέρει στις κτηματικές συναλλαγές.

Τα νεόδμητα αλλά αδιάθετα διαμερίσματα εκτιμώνται περί τις 150.000, ενώ η υποχώρηση των ονομαστικών τιμών κυμαίνεται σε ποσοστό περί το 10% με 15%. Το ποσοστό αυτό, όμως, υπάρχε ανησυχία ότι μπορεί να υποχωρήσει πολύ περισσότερο, εξ αιτίας της ανάγκης αποπληρωμής δανείων που έχουν λάβει κατασκευαστές (στην περίπτωση των νεόδμητων ακινήτων) ή λόγω συναφών υποχρεώσεων που έχουν σωρευτεί σε νοικοκυριά, τα οποία επίσης θα πιεσθούν για την εξυπηρέτηση των δανειακών υποχρεώσεών τους. 

Περισσότερες πωλήσεις ακινήτων σε χαμηλότερες τιμές, λοιπόν, είναι ένα από τα πιθανά σενάρια στα οποία αναφέρονται παράγοντες της αγοράς ακινήτων, με καθοριστικό ρόλο στην εξέλιξη των πραγμάτων να παίζει η συνολική οικονομική κατάσταση της χώρας. Σε κάθε περίπτωση, εκτιμάται ότι τα ακίνητα για τα οποία θα εκδηλωθεί αγοραστικό ενδιαφέρον θα είναι κυρίως τα φθηνά, ήτοι οι παλαιότερες οικοδομές και τα σχετικά μικρότερα διαμερίσματα.

Ακόμη μεγαλύτερες μειώσεις τιμών, όμως,  παρατηρούνται στα ακριβότερα ακίνητα, αξίας από 400.000 ευρώ και άνω, για τα οποία υπάρχει υπερπροσφορά στην αγορά, συνδυαζόμενη με την αυξανόμενη πίεση και ανάγκη που αισθάνονται οι κατασκευαστές για την πώλησή τους.

Κάτι γίνεται…
Τη νότα αισιοδοξίας, μέσα στο γενικότερο ζοφερό οικονομικό περιβάλλον, ανέλαβε να δώσει ο υπουργός Οικονομικών, Γιώργος Παπακωνσταντίνου, ο οποίος -σε συνέντευξή του στο in.gr- τόνισε ότι τα μέτρα έχουν ήδη παράσχει ενδείξεις θετικής πορείας της χώρας στην κατεύθυνση επίτευξης των φιλόδοξων στόχων της, υπό την έννοια ότι -στους πρώτους πέντε μήνες του έτους- το ελληνικό κράτος έχει κατορθώσει να κάνει οικονομία σε δαπάνες, καθώς και να μειώσει τον αριθμό των απασχολουμένων στον δημόσιο τομέα με το “πάγωμα” των προσλήψεων για ολόκληρο το 2010.

Σε ερώτηση για το πόσο δίκαιο είναι να μην προσλαμβάνονται άτομα που έχουν επιτύχει σε διαγωνισμούς που είχε προκηρύξει το ΑΣΕΠ για συγκεκριμένες θέσεις, ο Γ. Παπακωνσταντίνου ζήτησε… υπομονή από τους επιτυχόντες, οι οποίοι -όπως εξήγησε- θα αρχίσουν να απορροφώνται από το 2011 σε ποσοστό ενός νέου εργαζόμενου ανά πέντε συνταξιοδοτούμενους.

Αναφορικά με την επιβολή φόρου υπεραξίας στις χρηματιστηριακές συναλλαγές, ο υπουργός Οικονομικών διευκρίνισε ότι και σε άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης ισχύουν τέτοιοι φόροι, οι οποίοι -όπως τόνισε- δεν συνιστούν τον καθοριστικότερο παράγοντα για την προσέλκυση ξένων επενδυτικών κεφαλαίων. Καθοριστικός παράγοντας, τόνισε ο υπουργός, είναι η ανταγωνιστικότητα της οικονομίας και η εμπιστοσύνη των ξένων επενδυτών στο Χρηματιστήριό μας.