ΣΕΣΜΑ-PWC: «Ξεκλειδώστε» τα ευρώ-κονδύλια του 2014-2020

Τα νέα καινοτόμα χρηματοδοτικά εργαλεία με τα οποία οι επιχειρήσεις θα έχουν αυξημένη πρόσβαση στα ευρωπαϊκά κονδύλια της νέας προγραμματικής περιόδου 2014-2020, παρουσίασαν από κοινού η PWC και ο ΣΕΣΜΕ.

Η αναγκαιότητα της μελέτης για την παρουσίαση των σύγχρονων εργαλείων, προκύπτει από το γεγονός ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κινείται πλέον προς τον περιορισμό / κατάργηση των κλασσικών επιδοτήσεων μέσω του ΕΣΠΑ και την ενίσχυση σύνθετων χρηματοδοτικών εργαλείων όπως τα μικρο-δάνεια, τα δάνεια επιμερισμού ρίσκου, τα κεφάλαια συν-επένδυσης, οι εγγυήσεις χαρτοφυλακίου, κλπ. Σύμφωνα με τη μελέτη, στην Ελλάδα, τα πρώτα χρηματοδοτικά εργαλεία σχεδιαστήκαν στο πλαίσιο του Γ’ Κοινοτικού Πλαισίου Στήριξης και αφορούσαν κυρίως εγγυήσεις για μικρές επιχειρήσεις μέσω του Ταμείου Εγγυοδοσίας Μικρών και Πολύ Μικρών Επιχειρήσεων (ΤΕΜΠΜΕ). Στην προηγούμενη προγραμματική περίοδο το εύρος των χρηματοδοτικών εργαλείων επεκτάθηκε σε μια σειρά από πρωτοβουλίες που αφορούσαν, πέρα από την ενίσχυση ΜμΕ και την επιχειρηματικότητα, στους τομείς της αστικής ανάπτυξης («JESSICA») και στην ενεργειακή αποδοτικότητα («Εξοικονομώ κατ’ οίκον»).
Για την τρέχουσα προγραμματική περίοδο, η Ευρωπαϊκή Ένωση επιθυμεί να προωθήσει περαιτέρω την χρήση των χρηματοδοτικών εργαλείων σε όλους τους τομείς και τους θεματικούς στόχους, παρέχοντας τεχνογνωσία και στήριξη στις διαχειριστικές αρχές. Για το σκοπό αυτό έχει σχεδιάσει έτοιμα προς χρήση χρηματοδοτικά εργαλεία (“off-the shelf” instruments), τα οποία διαθέτουν αρκετή ευελιξία έτσι ώστε να ανταποκρίνονται στις ανάγκες διαφορετικών Κρατών-Μελών και αποτελούν τον πιο άμεσο τρόπο διαχείρισης και εφαρμογής χρηματοδοτικών εργαλείων σε διάφορους τομείς επιχειρηματικής δραστηριότητας. Τα έτοιμα χρηματοδοτικά εργαλεία ή “off the shelf” instruments, καλύπτουν τις εξής κατηγορίες:
• Δάνεια επιμερισμού ρίσκου (Risk sharing loans)
• Εγγυήσεις χαρτοφυλακίων (First loss portfolio guarantees)
• Εργαλεία συν-επένδυσης (Co-investment facilities-equity)
Πέρα από τα έτοιμα αυτά εργαλεία οι Διαχειριστικές Αρχές, μπορούν επίσης σε συνεργασία με την Επιτροπή να σχεδιάσουν εργαλεία που να ταιριάζουν περισσότερο με τις εθνικές ανάγκες της κάθε χώρας.

Τα νέα εργαλεία όπως παρουσιάστηκαν στη μελέτη της PWC και του ΣΕΣΜΑ είναι τα εξής:

– Τα μικρό-δάνεια: Αποτελούν εργαλεία κοινωνικού χαρακτήρα που συνδυάζουν για παράδειγμα μικρά ποσά δανείου (έως 25.000 ευρώ) με εκπαίδευση των ωφελούμενων / αυτοαπασχολούμενων επιχειρηματιών. Στόχευση τους είναι κυρίως η κοινωνική συνοχή και αφορούν συνήθως άτομα που απειλούνται από τη φτώχεια και την ανεργία και επιθυμούν να δημιουργήσουν τη δική τους επιχείρηση. Τα μικρό-δάνεια παρέχονται συνήθως από εξειδικευμένους (μη-τραπεζικούς) οργανισμούς και η αξιολόγηση των δικαιούχων δεν βασίζεται σε κριτήρια χορήγησης πιστώσεων που εφαρμόζουν τα τραπεζικά ιδρύματα, αλλά σε κοινωνικοπολιτικά κριτήρια.

– Τα δάνεια επιμερισμού ρίσκου: Αποτελούν χρηματοδοτικά εργαλεία που επιτρέπουν σε τελικούς δικαιούχους να αποκτήσουν πρόσβαση σε τραπεζικό δανεισμό με καλύτερους όρους (π.χ. χαμηλά επιτόκια). Συνήθως, η χρηματοδότηση καλύπτεται συνδυαστικά από κρατική / κοινοτική ενίσχυση και δάνειο από τον ενδιάμεσο φορέα (τράπεζα). Με τον τρόπο αυτό εξασφαλίζεται η χρηματοδότηση επιχειρηματικών δραστηριοτήτων που σε αντίθετη περίπτωση δεν θα πληρούσαν τα τραπεζικά κριτήρια. Η διευκόλυνση πρόσβασης σε δανειοδότηση με ευνοϊκούς όρους μειώνει το κόστος κεφαλαίου των επιχειρήσεων, ενισχύοντας την ικανότητά τους να επεκτείνουν τη δραστηριότητά τους και να αναπτύσσονται.

– Οι εγγυήσεις: Αποτελούν εργαλεία που επιτρέπουν την πρόσβαση δικαιούχων σε τραπεζικά προϊόντα με καλύτερους όρους κυρίως σε ότι αφορά τις απαιτούμενες εξασφαλίσεις. Οι εγγυήσεις αποτελούν εργαλεία υψηλής μόχλευσης και έχουν εφαρμογή σε όλους τους τομείς και σε όλα τα τραπεζικά προϊόντα. Μπορούν να υλοποιούνται είτε με την άμεση εγγύηση δανείων (ή άλλων προϊόντων) που παρέχει ο χρηματοδοτικός οργανισμός είτε ως εγγύηση μέρους ενός χαρτοφυλακίου (First loss portfolio guarantee).

– Τα κεφάλαια συν-επένδυσης ως χρηματοδοτικά εργαλεία: διευκολύνουν τη δημιουργία επενδυτικών ταμείων που με τη σειρά τους ενισχύουν την κεφαλαιακή βάση επιχειρήσεων στην οποία και συμμετέχουν ως εταίροι. Τα εργαλεία αυτά στοχεύουν κυρίως σε επιχειρήσεις σε τομείς της καινοτομίας και των νέων τεχνολογιών και διαφοροποιούνται ανάλογα με το επίπεδο ωριμότητας της επένδυσης (Seed capital, Venture capital).

Συμπερασματικά, η μελέτη καταλήγει ότι βασική προτεραιότητα χρηματοδότησης μέσω των νέων καινοτόμων χρηματοδοτικών εργαλείων αποτελεί η ενίσχυση της επιχειρηματικότητας. Ειδικότερα, η βελτίωση της ανταγωνιστικότητας των ΜμΕ μέσω εξωστρέφειας και καινοτομίας, η βελτίωση πρόσβασης τους σε ΤΠΕ, η εξοικονόμηση ενέργειας και η προώθηση της αποδοτικής χρήσης των πόρων, αποτελούν τομείς όπου η εφαρμογή χρηματοδοτικών εργαλείων θα ήταν ιδιαίτερα χρήσιμη.

Η επιτυχημένη σχεδίαση και υλοποίηση των χρηματοδοτικών εργαλείων εξαρτάται από τη σωστή αξιολόγηση των αναγκών των επιχειρήσεων και των χρηματοδοτικών κενών της αγοράς. Συνεπώς, για να επιβεβαιωθούν οι παραπάνω προτάσεις είναι αναγκαία η αξιολόγηση της υφιστάμενης κατάστασης, ώστε να εντοπισθούν οι αδυναμίες της αγοράς, οι παράγοντες που δυσχεραίνουν τις επενδυτικές συνθήκες και να εκτιμηθεί η προστιθέμενη αξία των προτεινόμενων χρηματοδοτικών εργαλείων για τη νέα προγραμματική περίοδο.
Ιδιαίτερη σημασία έχει η δημιουργία ενός κεντρικού εθνικού φορέα, για τον καλύτερο συντονισμό και έλεγχο κατά την υλοποίηση των σχεδιαζόμενων χρηματοδοτικών εργαλείων, για την αποφυγή επικαλύψεων μεταξύ χρηματοδοτικών εργαλείων και τον περιορισμό του κατακερματισμού και της έλλειψης στόχευσης.
Ένα σημαντικό πρόβλημα σύμφωνα με τη μελέτη είναι ότι στον τομέα των κεφαλαίων συν-επένδυσης δεν υπάρχει σύγχρονο θεσμικό πλαίσιο που να παρέχει προστασία και κίνητρα (π.χ. φορολογικά) για τους επενδυτές. Τέλος και στις εγγυήσεις υπάρχει απαρχαιωμένο θεσμικό πλαίσιο. Ουσιαστικά, το θεσμικό πλαίσιο που υπάρχει σήμερα γράφτηκε για την προστασία των εγγυητών ως φυσικά πρόσωπα. Ως αποτέλεσμα όμως, τα ταμεία εγγυήσεων μπορούν θεωρητικά να αξιοποιήσουν τις διατάξεις αυτές (π.χ. δικαίωμα στην ένσταση διζήσεως), γεγονός το οποίο αποτρέπει τις τράπεζες από τη χρήση των εγγυήσεων. Επίσης, όπως και στην περίπτωση των δανείων επιμερισμού ρίσκου, η διαδικασία παροχής εγγυήσεων προϋποθέτει μεγάλη γραφειοκρατία για τις επιχειρήσεις, πράγμα που εμποδίζει την επιτυχή εφαρμογή τους.