Εμπόδια στους ασθενείς με ωχρά κηλίδα

Σοβαρά εμπόδια συναντούν το τελευταίο διάστημα όσοι πάσχουν από εκφύλιση της ωχράς κηλίδας, τόσο στη διάγνωση όσο και στην πρόσβαση στη θεραπεία της νόσου. 

Όπως καταγγέλλουν οι επιστήμονες, οι ασφαλιστικοί φορείς έχουν σταματήσει να αποζημιώνουν σημαντικές διαγνωστικές εξετάσεις, όπως η οπτική τομογραφία συνοχής (OCT), ενώ ταυτόχρονα επιβαρύνουν τον ασθενή με καταχρηστικές χρονοβόρες γραφειοκρατικές διαδικασίες ελέγχου. 

Το αποτέλεσμα είναι να καθυστερεί η άμεση αντιμετώπιση της νόσου, να υπονομεύεται το θεραπευτικό αποτέλεσμα και να οδηγούνται όλο και περισσότεροι ασθενείς στην τύφλωση. 

Οι ειδικοί επιστήμονες προειδοποιούν ότι αν η νόσος αφεθεί χωρίς θεραπεία και προσεγγίσει το τελικό κλινικό της σημείο, δηλαδή την τύφλωση, οι οικονομικές συνέπειες είναι δυσβάσταχτες τόσο για τον ίδιο τον πάσχοντα και την οικογένειά του όσο και για το σύστημα υγείας. 

Αυτά επεσήμαναν σε ειδική εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Όρασης, ο πρόεδρος της Ελληνικής Οφθαλμολογικής Εταιρείας και επίκουρος καθηγητής, κ. Δημήτριος Παπακωνσταντίνου, ο διευθυντής του τμήματος αμφιβληστροειδούς του ινστιτούτου Athens Vision, κ. Αλέξανδρος Χαρώνης και ο καθηγητής οικονομικών της υγείας του Πανεπιστημίου Αθηνών, κ. Ιωάννης Υφαντόπουλος. 

Όπως ανέφεραν, αυξάνονται τα κρούσματα της ηλικιακής εκφύλισης της ωχράς κηλίδας. Η πάθηση αποτελεί την τρίτη σοβαρότερη αιτία τύφλωσης και μέχρι το 2020 αναμένεται να διπλασιαστεί ο αριθμός των πασχόντων εξαιτίας της δημογραφικής γήρανσης. 

Η ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς κηλίδας έχει αρνητική επίδραση στην ποιότητα ζωής του ασθενή, αφού δεν μπορεί να εκτελεί αυτόνομα απλές και καθημερινές δραστηριότητες. Η αδυναμία αυτή αποτελεί και την κύρια αιτία εμφάνισης ψυχικών διαταραχών με κυριότερη την κατάθλιψη. 

Ωστόσο, σήμερα υπάρχουν τα κατάλληλα διαγνωστικά εργαλεία, τα οποία επιτρέπουν την έγκαιρη και ακριβή διάγνωση της νόσου, καθώς και εξειδικευμένες εγκεκριμένες θεραπείες, οι οποίες μπορούν να επιβραδύνουν ή ακόμα και να αναστρέψουν την επιδείνωση της οπτικής οξύτητας. Δυστυχώς όμως, στην Ελλάδα, λόγω των οικονομικών προβλημάτων, οι ασθενείς δεν έχουν πρόσβαση στα νέα διαγνωστικά εργαλεία και τις νέες θεραπείες! 

Όπως και σε κάθε ασθένεια – τόνισαν οι ομιλητές – «κλειδί» για επιτυχημένη έκβαση είναι το τρίπτυχο «πρόληψη – διάγνωση – θεραπεία». Μόνο που στην Ελλάδα υστερούμε σημαντικά σε θέματα πρόληψης και διάγνωσης. Είναι ιδιαίτερα σημαντικό να τονιστεί ότι τόσο οι ασθενείς τρίτης ηλικίας όσο και οι διαβητικοί ασθενείς συχνά παραμελούν τον ετήσιο επανέλεγχο από οφθαλμίατρο, παρόλο που αυτός στις συγκεκριμένες ομάδες πληθυσμού είναι απαραίτητος. Έτσι, συχνά παρατηρείται το φαινόμενο να σπεύδουν στον οφθαλμίατρο μόνο όταν η όραση έχει μειωθεί σημαντικά.

Βασική αιτία τύφλωσης

Στοιχεία δείχνουν ότι 39 εκατ. άνθρωποι σε όλο τον κόσμο έχουν χάσει την όρασή τους εξαιτίας των παθήσεων της ωχράς κηλίδας και άλλα 245 εκατ. έχουν εξαιρετικά χαμηλή όραση. Στο 80% των περιπτώσεων θα μπορούσε να είχε αντιμετωπιστεί το πρόβλημα με την έγκαιρη διάγνωση της πάθησης. 

Στις ανεπτυγμένες ευρωπαϊκές χώρες, όπως στην Ελλάδα, σχεδόν το 70% των ασθενών που έχουν υποστεί σοβαρή απώλεια όρασης, πάσχει από παθήσεις τις ωχράς κηλίδας. Κυριότερες παθήσεις της ωχράς κηλίδας είναι η ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς κηλίδας (κύρια αιτία τύφλωσης ατόμων άνω των 60 ετών), το διαβητικό οίδημα της ωχράς κηλίδας (κύρια αιτία τύφλωσης ατόμων εργασιακής ηλικίας που πάσχουν από σακχαρώδη διαβήτη) και το οίδημα οφειλόμενο σε θρόμβωση φλέβας του αμφιβληστροειδούς (συχνή αγγειακή αιτία τύφλωσης ενηλίκων). 

Η ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς κηλίδας είναι μια χρόνια νόσος που έχει ως αποτέλεσμα να εξασθενίζει η κεντρική όραση. Η ωχρά κηλίδα είναι ένα μικρό κομμάτι του αμφιβληστροειδή χιτώνα του ματιού, η οποία είναι υπεύθυνη για την οξεία κεντρική όραση. Η νόσος συνήθως πλήττει στην αρχή το ένα μάτι και περίπου στις μισές περιπτώσεις εμφανίζεται και στο άλλο μέσα σε 5 χρόνια!
Η ασθένεια διακρίνεται σε δύο μορφές: Την ξηρά και την υγρή μορφή. Η πρώτη είναι η πιο συχνή και η πιο ελαφριά, αλλά μερικές φορές μπορεί να μετεξελιχθεί στην υγρή μορφή. Η τελευταία, αν και αφορά μόνο το 10% των κρουσμάτων της νόσου, ευθύνεται σε ποσοστό 90% για την τύφλωση που προκαλεί η νόσος. Η πλειοψηφία των ασθενών παθαίνουν σοβαρή απώλεια της όρασης μέσα σε λίγους μήνες από τη διάγνωση. 

Η συχνότητα της ασθένειας αυξάνεται κατακόρυφα με την πάροδο της ηλικίας και κυμαίνεται από 18% στην ηλικία των 70-74 ετών στο 47% στα άτομα άνω των 85 ετών. Να σημειωθεί ότι, παγκοσμίως, ο αριθμός των ανθρώπων άνω των 60 ετών θα φθάνει το 1,2 δισ. το 2025 και θα ξεπεράσει τα 2 δισ. το 2050. Η έκρηξη της δημογραφικής γήρανσης αναμένεται να πυροδοτήσει και αντίστοιχη αύξηση στα περιστατικά της ασθένειας. 

Όπως προαναφέρθηκε, ο υπ’ αριθμόν ένα παράγοντας κινδύνου είναι η ηλικία. Σημαντικό ρόλο όμως παίζει και η κληρονομικότητα. Γι’ αυτό, οι ειδικοί συστήνουν σε άτομα που έχουν πάσχοντα συγγενή, να ελέγχουν τακτικά την όρασή τους. Διάφορες μελέτες έχουν επιβεβαιώσει ότι βλαπτική επίδραση έχει τόσο το κάπνισμα όσο και η κατανάλωση λιπαρών τροφών.

Το 2% των Ελλήνων έχει γλαύκωμα!

Το γλαύκωμα αποτελεί επίσης ένα σημαντικό παράγοντα ανησυχίας για τη δημόσια υγεία. Από στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας υπολογίζεται ότι το 2002 υπήρχαν 4,5 εκατ. τυφλοί άνθρωποι από γλαύκωμα. Αν και το γλαύκωμα εμφανίζεται σε όλες τις ηλικιακές ομάδες, είναι πιο συχνό στις μεγαλύτερες ηλικίες και με την αύξηση του μέσου όρου ζωής, οι εκτιμήσεις της επίπτωσης του γλαυκώματος αυξάνονται. 

Έτσι, προβλέπεται ότι μέχρι το 2020, 79,6 εκατ. άνθρωποι παγκοσμίως θα έχουν γλαύκωμα και από αυτούς 11,2 εκατ. θα είναι αμφοτερόπλευρα τυφλοί. Το γλαύκωμα δεν παρουσιάζει εμφανή συμπτώματα, γι’ αυτό ένας στους 2 πάσχοντες από γλαύκωμα δεν γνωρίζει ότι έχει τη νόσο. 

Στην Ελλάδα η επίπτωση του γλαυκώματος υπολογίζεται στο 2% του γενικού πληθυσμού, αλλά το ποσοστό αυτό αυξάνεται σημαντικά με την πάροδο της ηλικίας. Υπολογίζεται ότι περίπου 200.000 με 250.000 άτομα έχουν γλαύκωμα, αλλά ένα μέρος από αυτούς δεν έχουν διαγνωσθεί ότι πάσχουν από αυτό. 

Από μια έρευνα που έγινε πρόσφατα σε ένα δείγμα 917 συμμετεχόντων, βρέθηκε ότι 1 στους 5 Έλληνες δεν έχει επισκεφθεί ποτέ στη ζωή του οφθαλμίατρο, ενώ 2 στους 5 Έλληνες (42%) δεν έχουν μετρήσει ποτέ την πίεση των ματιών τους. Επίσης σε άτομα ηλικίας άνω των 55 ετών, όπου το γλαύκωμα είναι συχνότερο, μόνο οι μισοί (51%) επισκέπτονται τακτικά τον οφθαλμίατρό τους, ενώ περίπου 15% δεν έχουν μετρήσει ποτέ την πίεση των ματιών τους. 

Πάνω από τους μισούς Έλληνες (54%) είχαν ακούσει για το γλαύκωμα, μια λέξη ελληνική που προέρχεται από το αρχαίο «γλαυκός» που σημαίνει κυανόλευκος και κατά τον Αριστοτέλη αποδίδει το χρώμα που παίρνει το μάτι των πασχόντων στο τελικό στάδιο (απόλυτο γλαύκωμα). 

Το γλαύκωμα περιλαμβάνει μια ομάδα παθήσεων που έχουν ως κοινό χαρακτηριστικό την καταστροφή του οπτικού νεύρου. Το οπτικό νεύρο, το οποίο λειτουργεί σαν ένα «ηλεκτρικό καλώδιο», περιέχει 1,2 εκατ. νευρικές ίνες και μεταφέρει την εικόνα που βλέπουμε στον εγκέφαλο. 

Το γλαύκωμα μπορεί να καταστρέψει αυτές τις ίνες και να οδηγήσει σταδιακά σε απώλεια του οπτικού πεδίου. Πολλές φορές, το γλαύκωμα συνοδεύεται από αυξημένη ενδοφθάλμια πίεση. Η «ύπουλη» αυτή πάθηση δρα αργά, χωρίς αρχικά συμπτώματα, και σε πολλές περιπτώσεις, μάλιστα, το άτομο δεν αντιλαμβάνεται ότι έχει προσβληθεί, παρά μόνο όταν είναι πολύ αργά και έχει χάσει σημαντικό μέρος της όρασής του. 

Μόνο ένας τύπος γλαυκώματος, που λέγεται «οξύ γλαύκωμα κλειστής γωνίας», παρουσιάζει έντονα συμπτώματα, όπως θολή όραση, έντονος πόνος στα μάτια, πονοκέφαλος, ναυτία και εμετός. Επίσης, παρατηρείται απότομη αύξηση της ενδοφθάλμιας πίεσης. Το οξύ γλαύκωμα κλειστής γωνίας είναι σπάνιο και χρειάζεται άμεσα χειρουργική επέμβαση. 

Επειδή ακριβώς η πλειονότητα των ασθενών με γλαύκωμα δεν εμφανίζουν συμπτώματα, ο μοναδικός τρόπος για τον έλεγχό του είναι η οφθαλμική εξέταση. Η επίσκεψη στον οφθαλμίατρο είναι αναγκαία μετά την ηλικία των 40 ετών και ιδιαίτερα, όταν υπάρχει οικογενειακό ιστορικό γλαυκώματος ή όταν έχει συμβεί τραύμα στα μάτια.

Οι επιπτώσεις στο σύστημα υγείας

Η τύφλωση συνεπάγεται μια σειρά δαπανών για τον ασθενή, τους οικείους του και το σύστημα. Χαρακτηριστικά αναφέρονται:
-Άμεσο ιατρικό κόστος
• Νοσοκομειακές & ιατρικές δαπάνες
• Υποστηρικτική (συμπτωματική) θεραπεία
-Έμμεσο κόστος
• Χαμένη παραγωγικότητα
• Δαπάνες αποκατάστασης & εκπαίδευσης του ασθενούς
• Επιβάρυνση συγγενών ή επαγγελματία για κατ’ οίκον βοήθεια
• Επιδόματα / συντάξεις αναπηρίας
Η μείωση της τυφλότητας οδηγεί σε σημαντική περιστολή των εξόδων και της κρατικής δαπάνης. Η τυφλότητα είναι μία από τις πιο πολυδάπανες αναπηρίες με τεράστιο άμεσο και έμμεσο κόστος (επιδόματα, φοροαπαλλαγές, αναπηρικές συντάξεις, βοηθήματα κ.λπ.), τόσο για το κράτος όσο και για τον ασθενή, που υπερβαίνει τα 30.000 ευρώ κατ’ έτος. Ως παράδειγμα αναφέρεται ότι μόνο το κόστος απόκτησης ενός εκπαιδευμένου σκύλου – οδηγού ανέρχεται σε 30.000 ευρώ.

Νέες θεραπείες

Στην θεραπευτική των παθήσεων της ωχράς κηλίδας, την τελευταία πενταετία, έχει λάβει χώρα μια επανάσταση που λέγεται αντι-VEGF θεραπεία. Παρόλο που μέχρι πρότινος δεν υπήρχε κάποια θεραπευτική λύση ή τα αποτελέσματα των τότε θεραπειών ήταν φτωχά, σήμερα υπάρχει ένας εγκεκριμένος αντί-VEGF παράγοντας, η ρανιμπιζουμάμπη (Lucentis), που αντιμετωπίζει αποτελεσματικά και τις τρεις παθήσεις της ωχράς κηλίδας που απειλούν την όραση.
Πρόσφατα, σε ένα από τα μεγαλύτερα ευρωπαϊκά οφθαλμολογικά συνέδρια, το Euretina, παρουσιάστηκαν αποτελέσματα κλινικών μελετών με χρήση ρανιμπιζουμάμπης (Lucentis), που δείχνουν διατήρηση ή βελτίωση της όρασης στο 90% των ασθενών με παθήσεις της ωχράς κηλίδας. 

Το ενδιαφέρον επικεντρώθηκε επίσης σε μια πενταετή επιδημιολογική μελέτη που έλαβε χώρα στη Δανία, η οποία έδειξε ότι από το 2007, όταν ξεκίνησε η χρήση της ρανιμπιζουμάμπης (Lucentis), το ποσοστό τύφλωσης στη χώρα μειώθηκε στο μισό. 

Πηγή: Pharma & Health Business

Το περιοδικό μπορείτε να δείτε ηλεκτρονικά εδώ