Deutsche Bank: Χρειάζονται επενδύσεις στην καινοτομία στο χώρο του φαρμάκου

Η καινοτομία μπορεί να αποτελέσει τη βάση για σταδιακή οικονομική ανάπτυξη στην Ελλάδα και ο τομέας του φαρμάκου μπορεί να αποτελέσει μοχλό ανάπτυξης. Αυτό επισημαίνεται σε πρόσφατη μελέτη της Deutsche Bank, σε συνεργασία με το πανεπιστήμιο Goethe της Φραγκφούρτης, που αφορά στο πώς μπορεί να επιτευχθεί η οικονομική ανάπτυξη σε Ελλάδα, Ιρλανδία και Πορτογαλία. 

Όπως επισημαίνεται στη μελέτη, εκτός από τις δομικές μεταρρυθμίσεις, τις ιδιωτικοποιήσεις, την απλοποίηση των διαδικασιών και τη μείωση της γραφειοκρατίας, προτείνεται να δοθεί βαρύτητα στις επενδύσεις στην καινοτομία και την τεχνολογία και στην παροχή κινήτρων για την ίδρυση εταιρειών υψηλής τεχνολογίας – με δεδομένο το ότι οι εν λόγω χώρες δεν μπορούν να βελτιώσουν την ανταγωνιστικότητά τους μέσω εξωτερικής υποτίμησης. 

Η μελέτη λαμβάνει ως βάση το ότι η καινοτομία, η υψηλή τεχνολογία, η έρευνα και η εκπαίδευση, αποτελούν καθοριστικούς παράγοντες για την αύξηση της παραγωγικότητας, της ανταγωνιστικότητας και της εξωστρέφειας μιας οικονομίας. Επιτυχημένα παραδείγματα οικονομιών που αναπτύχθηκαν βασιζόμενες στην τεχνολογική καινοτομία είναι η Ταϊβάν, το Ισραήλ, η ίδια η Ιρλανδία, εν μέρει, αλλά εν μέρει και η Ανατολική Γερμανία, αφότου ενσωματώθηκε και ενοποιήθηκε με τη δυτική Γερμανία. 

Ωστόσο, επισημαίνεται, ότι η επένδυση στην καινοτομία θα πρέπει να είναι μια μακροχρόνια στρατηγική, η οποία δεν μπορεί να φέρει άμεσα αποτελέσματα, αλλά μπορεί να δημιουργήσει θετικό επιχειρηματικό και επενδυτικό κλίμα και να ξανακερδίσει την εμπιστοσύνη των αγορών και των επενδυτών, κάτι απολύτως απαραίτητο για την επανεκκίνηση των συγκεκριμένων οικονομιών. 

Η μελέτη, αναφερόμενη συνοπτικά στις αιτίες για τις οποίες η κάθε μία από τις τρεις χώρες βρίσκεται σε οικονομική κρίση, αναφέρει για την Ελλάδα ότι αυτό οφείλεται κυρίως στο υψηλό δημόσιο χρέος και στο μοντέλο ανάπτυξης της οικονομίας της τα προηγούμενα χρόνια. Μοντέλο, το οποίο ήταν βασισμένο κατά βάση στην κατανάλωση και όχι στην παραγωγή, χωρίς η χώρα να έχει εκμεταλλευτεί αυτή την περίοδο για διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις.

 Σύμφωνα με τη μελέτη, και στις τρεις χώρες η εσωτερική οικονομική κρίση επιταχύνθηκε από την παγκόσμια οικονομική κρίση. Κοινό χαρακτηριστικό και των τριών οικονομιών είναι ότι τα τελευταία χρόνια έχασαν σε μεγάλο βαθμό την ανταγωνιστικότητά τους ως οικονομίες. Αυτό, μεταξύ άλλων, συντελέστηκε από την ταχύτερη αύξηση του ονομαστικού μισθολογικού κόστους σε σχέση με την παραγωγικότητα ανά μονάδα εργασίας. Το αποτέλεσμα όμως ήταν να κάνει τις εν λόγω χώρες λιγότερο ελκυστικές για ξένες άμεσες επενδύσεις σε σχέση με το παρελθόν, δηλαδή, πριν από την εισαγωγή του ευρώ. 

Απαραίτητες προϋποθέσεις για την αποτελεσματική διάχυση των θετικών συνεπειών της καινοτομίας στην οικονομία είναι η ύπαρξη σύγχρονου και απλού θεσμικού πλαισίου λειτουργίας κέντρων καινοτομίας, επιχειρηματικών clusters και δυνατοτήτων δημιουργίας δικτύων συνεργασίας μεταξύ κέντρων καινοτομίας, ινστιτούτων, πανεπιστημίων και μεμονωμένων επιχειρήσεων.
Η ανάπτυξη των δικτύων καινοτομίας δεν απαιτείται να γίνει απαραίτητα σε εθνικό επίπεδο, αλλά μπορεί να γίνει και σε περιφερειακό επίπεδο, δεδομένου του ότι κάποιες περιφέρειες είναι πιο ελκυστικές για τη σύσταση τέτοιων κέντρων και κάποιες άλλες λιγότερο.

Αδυναμίες στην Ελλάδα
Το ελληνικό κράτος, αλλά και η πλειονότητα των ελληνικών επιχειρήσεων, δεν έδωσαν βαρύτητα στην καινοτομία τα τελευταία χρόνια, σε αντίθεση με την Πορτογαλία – η οποία προσπάθησε περισσότερο – και με την Ιρλανδία η οποία προσέλκυσε επενδύσεις από αυτόν τον τομέα. Γι’ αυτό και δεν παρατηρείται βελτίωση των δεικτών καινοτομίας της ελληνικής οικονομίας τα τελευταία χρόνια. 

Στην Ελλάδα, το πλαίσιο λειτουργίας και ανάπτυξης της καινοτομίας έχει πολλές αδυναμίες και χρήζει πάρα πολλών βελτιώσεων, όπως τονίζεται στη μελέτη της Deutsche Bank. Η χώρα μας σε αυτόν τον τομέα έχει στηριχτεί για πολλά χρόνια σε εισαγόμενη και μη παραγόμενη στην Ελλάδα υψηλή τεχνολογία και τεχνογνωσία. 

Είναι χαρακτηριστικό το ότι οι δαπάνες του ελληνικού κράτους, αλλά και των ελληνικών ιδιωτικών επιχειρήσεων, σε έρευνα και τεχνολογία τα τελευταία χρόνια ήταν χαμηλότερες σε σχέση με τις δύο άλλες χώρες. Επίσης η Ελλάδα και οι ελληνικές επιχειρήσεις έχουν χαμηλό ποσοστό αιτήσεων ευρεσιτεχνίας. 

Εκτός αυτού αξίζει να αναφερθεί ότι η καινοτομία παρατηρείται σε πολύ περιορισμένους κλάδους στην ελληνική οικονομία, όπως την πληροφορική, τις τηλεπικοινωνίες και το φαρμακευτικό κλάδο, οι οποίοι απορροφούν σχεδόν το 50% των πόρων για έρευνα και τεχνολογία σε επίπεδο εταιρειών.

 Επιπλέον στην Ελλάδα είναι πολύ δύσκολη για τις μικρές ελληνικές εταιρείες η χρηματοδότηση των καινοτόμων επενδυτικών σχεδίων τους τόσο πριν την κρίση όσο και κυρίως κατά την παρούσα περίοδο κρίσης. Το πρόβλημα της χρηματοδότησης θα μπορούσε να ξεπεραστεί μέσω των πόρων της Ε.Ε. Ωστόσο, ούτε αυτό έχει καταστεί εφικτό, αφού η απορροφητικότητα των κοινοτικών κονδυλίων στην Ελλάδα είναι εξαιρετικά χαμηλή.

 Πλεονέκτημα της Ελλάδας θα μπορούσε να είναι το υψηλού επιπέδου ανθρώπινο επιστημονικό δυναμικό. Αυτό προκύπτει και από τις πολυάριθμες δημοσιεύσεις Ελλήνων επιστημόνων σε εγνωσμένου κύρους επιστημονικά περιοδικά. Το εν λόγω επιστημονικό δυναμικό θα μπορούσε να αποτελέσει κινητήρια δύναμη για την ανάπτυξη της καινοτομίας στην Ελλάδα, αν υπάρξουν οι κατάλληλες συνθήκες. Επίσης σε επίπεδο επιστημονικού δυναμικού με μεταπτυχιακό δίπλωμα, η Ελλάδα βρίσκεται σε πολύ καλή θέση, ωστόσο υστερεί, αν λάβουμε υπόψη τους πτυχιούχους με βασικό πτυχίο.

Τομείς στους οποίους η Ελλάδα έχει ήδη σχετικό συγκριτικό πλεονέκτημα με βάση τη μελέτη και άρα θα πρέπει να ξεκινήσει από αυτούς η επένδυση στην καινοτομία, είναι, εκτός από τον τουρισμό και τις μεταφορές, οι ιχθυοκαλλιέργειες, η καπνοβιομηχανία, η αγροτική παραγωγή, η παραγωγή τροφίμων, τα ενδύματα, οι εκτυπώσεις, τα χημικά και φαρμακευτικά, τα πλαστικά και οι μεταλλικές κατασκευές.

 Με βάση την έρευνα, μεταξύ των τριών χωρών η Ελλάδα βρίσκεται χαμηλότερα σε σχέση με την Ιρλανδία και την Πορτογαλία και πολύ χαμηλότερα του μέσου κοινοτικού όρου, σε επίπεδο δεικτών καινοτομίας και υψηλής τεχνολογίας και είναι εκείνη η οποία θα πρέπει να διανύσει το μακρύτερο δρόμο και να προβεί στις περισσότερες βελτιώσεις, προκειμένου να κατορθώσει να ενσωματώσει τα πλεονεκτήματα της καινοτομίας, της έρευνας και της υψηλής τεχνολογίας στην ελληνική οικονομία. 

Η Ελλάδα, σε αντίθεση με τις άλλες δύο χώρες, δεν εκμεταλλεύτηκε την οικονομική της ανάπτυξη τα τελευταία χρόνια, προκειμένου να δώσει μεγαλύτερη βαρύτητα στην καινοτομία. Συνέχισε να στηρίζει παραδοσιακούς κλάδους της οικονομίας, οι οποίοι δεν είναι έντασης τεχνολογίας. 

Όπως επισημαίνεται στη μελέτη, απαιτούνται μέτρα ανάπτυξης ταυτόχρονα με τα μέτρα δημοσιονομικής προσαρμογής, όπως:

• Ειδικά επενδυτικά προγράμματα για συγκεκριμένους κλάδους έντασης τεχνολογίας και παροχή κινήτρων για τη δημιουργία επιχειρηματικών κέντρων καινοτομίας (Σύνδεση κέντρων επιχειρηματικότητας με πανεπιστήμια και ερευνητικά προγράμματα).
• Αύξηση της απορροφητικότητας των κοινοτικών κονδυλίων που προορίζονται για καινοτομία, τεχνολογία και έρευνα.
• Προσέλκυση στρατηγικών και μικρότερων ξένων επενδύσεων έντασης τεχνολογίας.
• Βελτίωση και απλοποίηση του πλαισίου σύστασης εταιρειών τεχνολογίας.
• Διευκόλυνση χρηματοδότησης καινοτόμων επενδυτικών σχεδίων.

Βραχυπρόθεσμα, η Ελλάδα αλλά και η Πορτογαλία, στις οποίες ο κλάδος των εταιρειών υψηλής τεχνολογίας συνεισφέρει ακόμα πολύ λίγο στη συνολική οικονομία, θα πρέπει να προσελκύσουν περισσότερες ξένες επενδύσεις σε αυτό τον τομέα και να απλοποιήσουν – αν όχι να υποστηρίξουν με κίνητρα – την ίδρυση νέων, καινοτόμων εταιρειών και τη σύσταση κέντρων καινοτομίας και δικτύων μεταξύ επιχειρήσεων, πανεπιστημίων και ινστιτούτων, ενώ η Ιρλανδία σε αυτόν τον τομέα βρίσκεται σε καλύτερο επίπεδο, αν και απαιτείται βελτίωση. Ταυτόχρονα, η Ελλάδα και δευτερευόντως η Πορτογαλία θα πρέπει να εκσυγχρονίσουν τεχνολογικά το δημόσιο τομέα τους. 

Μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα, και στις τρεις χώρες απαιτούνται σημαντικές βελτιώσεις σε όλα τα επίπεδα του εκπαιδευτικού συστήματος, ώστε η καινοτομία και η έρευνα να αποτελέσουν τμήματά τους. Επιπλέον, κυρίως στις δύο πρώτες χώρες θα πρέπει να υπάρξει βελτίωση και εκσυγχρονισμός του θεσμικού πλαισίου για την καινοτομία και την τεχνολογία, ενώ θα πρέπει να γίνει πιο αποτελεσματικό το σύστημα χρηματοδότησης τέτοιων σχεδίων, αλλά και να αυξηθούν οι δαπάνες του κράτους και των εταιρειών σε έρευνα και τεχνολογία.

 Το επόμενο βήμα θα πρέπει να είναι να δοθεί λιγότερη έμφαση σε παραδοσιακούς κλάδους της βιομηχανίας και των υπηρεσιών και να υπάρξει στροφή σε πιο καινοτόμες μορφές παραγωγής αγαθών και παροχής υπηρεσιών. Με τη σταδιακή ενσωμάτωση της καινοτομίας στην οικονομία θα αυξηθεί η ανταγωνιστικότητα και η παραγωγικότητα, οι οποίες με τη σειρά τους θα φέρουν την οικονομική ανάπτυξη.

Στην Ελλάδα απαιτείται:

• Βελτίωση του θεσμικού πλαισίου,
• Επένδυση στην εκπαίδευση,
• Σύνδεση της έρευνας με την εκπαίδευση,
• Σύνδεση της ανώτατης εκπαίδευσης με την επιχειρηματική καινοτομία,
• Υποστήριξη σύστασης επιχειρηματικών και δικτύων καινοτομίας,
• Προσέλκυση ξένων επενδύσεων στον τομέα της τεχνολογίας,
• Εναλλακτικές μορφές χρηματοδότησης τέτοιων σχεδίων, όπως μέσω Venture Capital,
• Καλύτερη απορροφητικότητα των κοινοτικών κονδυλίων που έχουν σχέση με καινοτομία και τεχνολογία,
• Περιφερειοποίηση και διάχυση της καινοτομίας και όχι συγκέντρωσή της στα αστικά κέντρα,
• Αύξηση των δαπανών του κράτους και των εταιρειών σε έρευνα και τεχνολογία και
• Στροφή της ελληνικής οικονομίας σε πιο καινοτόμους κλάδους έντασης τεχνολογίας και καινοτομίας.

Για την Πορτογαλία…

Τα τελευταία δέκα χρόνια υπήρξε κάποια πρόοδος στην Πορτογαλία στο πεδίο της καινοτομίας, ωστόσο οι επιδόσεις της χώρας παραμένουν ακόμα αρκετά χαμηλότερες σε σχέση με τον κοινοτικό μέσο όρο. Παρότι οι επενδύσεις και οι δαπάνες των πορτογαλικών εταιρειών σε έρευνα και καινοτομία παραμένουν και αυτές χαμηλές σε σχέση με τα άλλα κράτη-μέλη, ωστόσο μέχρι την έναρξη της οικονομική κρίσης παρατηρήθηκε αργή, αλλά σταδιακή, αυξητική τάση. 

Στο επίπεδο του αριθμού των αιτήσεων ευρεσιτεχνίας, η Πορτογαλία βρίσκεται επίσης πολύ χαμηλότερα του κοινοτικού μέσου όρου. Οι δυναμικές μικρομεσαίες πορτογαλικές εταιρείες βασίζουν ακόμα και τώρα την ανάπτυξή τους στην υπάρχουσα τεχνογνωσία και τεχνολογία παρά στην καινοτομία, χωρίς να επενδύουν σε αυτήν.

Επίσης το ποσοστό απασχόλησης ανθρώπινου δυναμικού στους κλάδους έντασης τεχνολογίας παραμένει εξαιρετικά χαμηλό. 

Επιπλέον παρατηρούνται μεγάλες αδυναμίες στο σύστημα εκπαίδευσης, το οποίο δεν στηρίζεται καθόλου στην έρευνα και στην καινοτομία και το ποσοστό υψηλού μορφωτικού επιπέδου επιστημόνων είναι πολύ χαμηλό σε αντίθεση με την Ελλάδα.
Σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ, ο εν λόγω παράγοντας είναι και μία από τις κύριες αιτίες για την πολύ χαμηλή παραγωγικότητα της χώρας. Θετικό στοιχείο για την Πορτογαλία είναι το ότι, παρότι το ποσοστό υψηλού μορφωτικού επιπέδου επιστημόνων είναι πολύ χαμηλό, το ποσοστό δημοσιεύσεων σε επιστημονικά περιοδικά, σε σχέση με το σύνολο του πληθυσμού, είναι υψηλό.
Οι λύσεις για την Πορτογαλία είναι παρόμοιες με αυτές για την Ελλάδα, όπως η προσέλκυση ξένων επενδύσεων τεχνολογίας, η βελτίωση της απορροφητικότητας των κοινοτικών κονδυλίων, η πρόοδος στον τομέα της εκπαίδευσης και η βελτίωση των τρόπων χρηματοδότησης πρωτοβουλιών καινοτομίας, όπως μέσω Venture Capital.

Για την Ιρλανδία
Η Ιρλανδία έχει ένα υγιές πλαίσιο λειτουργίας στον τομέα της καινοτομίας και της τεχνολογίας, με πολλές ξένες επενδύσεις, και γι’ αυτό διαθέτει ένα συγκριτικό πλεονέκτημα σε σχέση με τις άλλες δύο χώρες. Η πρόοδος της χώρας στον εν λόγω τομέα συντελέστηκε κυρίως τα τελευταία χρόνια. 

Η Ιρλανδία βρίσκεται σε όλους τους σχετικούς δείκτες καινοτομίας και τεχνολογίας, καθώς και δαπανών σε έρευνα και τεχνολογία πάνω από την Ελλάδα και την Πορτογαλία. Η Ιρλανδία βρίσκεται επίσης σε πολύ καλό επίπεδο τόσο στον τομέα της εκπαίδευσης όσο και σε εκείνο των επιστημονικών δημοσιεύσεων. 

Ωστόσο, και στην εν λόγω χώρα παρουσιάζονται σημαντικά προβλήματα σε αυτόν τον τομέα. Η Ιρλανδία, πάρα την πρόοδο, βρίσκεται κάτω του μέσου κοινοτικού όρου όσον αφορά τις δαπάνες των ιρλανδικών εταιρειών σε έρευνα και τεχνολογία και τον αριθμό των αιτήσεων για ευρεσιτεχνίες.

 Την πρόοδο στον εν λόγω τομέα, η χώρα την οφείλει, κατά κύριο λόγο, στην εγκατάσταση ξένων πολυεθνικών, λόγω των φορολογικών πλεονεκτημάτων και της γλώσσας, και όχι στη βελτίωση της καινοτομίας των ιρλανδικών επιχειρήσεων. Οι μικρομεσαίες ιρλανδικές επιχειρήσεις υστερούν αρκετά σε καινοτομία. 

Οι λύσεις για την περαιτέρω βελτίωση της καινοτομίας στη χώρα θα έρθουν από την εγκατάσταση μεγαλύτερων τμημάτων έρευνας και τεχνολογίας των πολυεθνικών στην Ιρλανδία, από τη βελτίωση του επιπέδου καινοτομίας των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, καθώς και του τρόπου χρηματοδότησης μέσω Venture Capital.

Πηγή: Pharma & Health Business