«Ανεκμετάλλευτο» το έδαφος της νομικής προστασίας στην Ελλάδα

Σε άλλες, μεγάλες ευρωπαϊκές αγορές, πολύ δε περισσότερο στις ΗΠΑ, η νομική προστασία ως ασφαλιστική παροχή αποτελεί μία από τις καλύψεις με την υψηλότερη ζήτηση. Η κουλτούρα των ασφαλισμένων, ο τρόπος με τον οποίο λειτουργεί η δικαιοσύνη, αλλά και το ταλέντο των ασφαλιστών, συνέβαλαν ώστε η νομική προστασία να περιλαμβάνεται στα περισσότερα ασφαλιστήρια συμβόλαια.

Στην Ελλάδα, τώρα, η εικόνα είναι κάπως διαφορετική. Η νομική προστασία προωθείται ως συμπληρωματική παροχή κυρίως μέσω των ασφαλιστηρίων συμβολαίων Αστικής Ευθύνης Οχημάτων, ενώ πολύ δύσκολα συναντάται σε άλλου είδους συμβόλαια και ακόμη πιο σπάνια ως ανεξάρτητη κάλυψη.

Όπως σημειώνουν παράγοντες της αγοράς, η υστέρηση που παρατηρείται στη χώρα μας στην ανάπτυξη της νομικής προστασίας, όπως εξάλλου και άλλων κατηγοριών ασφάλισης, οφείλεται στο γεγονός ότι οι ασφαλιστικές εταιρείες και κατά συνέπεια και οι ασφαλιστικοί σύμβουλοι, τις τελευταίες δεκαετίες, έδωσαν έμφαση κυρίως στις ασφαλίσεις αυτοκινήτων (υποχρεωτική από το νόμο κάλυψη), στις παροχές υγείας και στα συνταξιοδοτικά και επενδυτικά προϊόντα, αφήνοντας σε δεύτερο πλάνο άλλες καλύψεις έναντι κινδύνων όπως του σεισμού ή της αστικής ευθύνης, καθώς και την κάλυψη της νομικής προστασίας.

Ευκαιρία η κρίση

Είναι βέβαιο ότι σε περιόδους οικονομικής κρίσης, η ασφαλιστική αγορά αντιμετωπίζει αρκετές δυσκολίες στο να αναπτύξει νέα προϊόντα, να πείσει δηλαδή τους καταναλωτές να διαθέσουν από το εισόδημά τους χρήματα προκειμένου να ασφαλίσουν, πέρα από το αυτοκίνητό τους, και άλλους κινδύνους. Ωστόσο, το γεγονός και μόνο ότι η κρίση αυξάνει μια σειρά από «νέους» κινδύνους, που έχουν να κάνουν κυρίως με την αγορά ή αλλιώς το «επιχειρείν», είναι βέβαιο ότι αποτελεί μια πρώτης τάξεως ευκαιρία για την ανάπτυξη του κλάδου της νομικής προστασίας.

«Η γενικότερη ανασφάλεια, η αγωνία για την επόμενη μέρα της οικονομίας, η αβεβαιότητα που επικρατεί για τις συναλλακτικές σχέσεις μεταξύ των επιχειρήσεων, ο πολλαπλασιασμός των κινδύνων από τα καθημερινά πλέον «κανόνια» που ακούγονται στην αγορά, δημιουργούν νέες προοπτικές ανάπτυξης για τη νομική προστασία ως υπηρεσία παρεχόμενη μέσω των ασφαλιστικών εταιρειών», αναφέρει στο «Insurance World» παράγοντας της αγοράς, που προσθέτει ότι ήδη οι ασφαλιστικές εταιρείες έχουν διαπιστώσει τις προοπτικές αυτές και επιχειρούν, παρά τις γνωστές αντιξοότητες, να αυξήσουν τη διείσδυσή τους στο πελατειακό τους κοινό.

Ωστόσο, τα δίκτυα πωλήσεων δεν επιδεικνύουν τα αναγκαία αντανακλαστικά. Η κακή ψυχολογία που επικρατεί στην αγορά έχει επηρεάσει και τη διάθεση των διαμεσολαβούντων. Πρωταρχικός τους στόχος, εδώ και μήνες, είναι να περισώσουν τα χαρτοφυλάκια στους κλάδους υγείας και συντάξεων και να αναπτύξουν τον κλάδο των αυτοκινήτων, οπότε συμπληρωματικές καλύψεις που θα μπορούσαν να έχουν κάποια τύχη, λόγω της αύξησης της ανασφάλειας στο ασφαλιζόμενο κοινό, δυστυχώς περνούν σε δεύτερη μοίρα.

«Όταν οι ακυρώσεις έχουν ξεπεράσει κάθε προηγούμενο στις νοσοκομειακές παροχές και στις συντάξεις, πώς μπορείς να πουλήσεις, άλλα, λιγότερο σημαντικά, προϊόντα από αυτά που έχουν να κάνουν με την ασφάλιση της υγείας των Ελλήνων και των μελλοντικών τους εσόδων;», διερωτάται υψηλόβαθμο στέλεχος της αγοράς που προσθέτει ότι η ψυχολογία στα δίκτυα είναι τέτοια που δεν επιτρέπει αισιοδοξία για τον κλάδο της νομικής προστασίας.
Αυτός είναι, εξάλλου, και ο λόγος για τον οποίο η νομική προστασία, φέτος, καταγράφει, σύμφωνα με εκτιμήσεις της αγοράς, πτώση στη ζήτηση – για ορισμένες εταιρείες περιορισμένη και για κάποιες άλλες σημαντική – της τάξης του 10%. Βέβαια υπάρχουν και εκπλήξεις, εταιρείες δηλαδή που καταφέρνουν να κρατήσουν τα μεγέθη τους ή και να τα αυξήσουν.

Οι πρωταγωνιστές της αγοράς

Ποια είναι όμως η εικόνα του κλάδου σήμερα; Ποιοι είναι οι πρωταγωνιστές του; Ποιοι καθορίζουν τη στρατηγική του τομέα;
Με βάση τα τελευταία διαθέσιμα στατιστικά δεδομένα, αυτά του 2010, προκύπτει ότι σε ένα σύνολο παραγωγής 3,014 δισ. ευρώ, ο κλάδος της νομικής προστασίας με παραγωγή της τάξης των 59,236 εκατ. ευρώ, εμφανίζεται να έχει συμμετοχή στην κατηγορία μόλις κατά 2%. Όσο για το ρυθμό ανάπτυξης, αυτός κρατήθηκε πέρσι στο 1,5% έναντι του 2009.
Εξαιρετικά περιορισμένη καταγράφηκε πέρσι η παραγωγή ασφαλίστρων από αντασφαλίσεις. Η αξία της περιορίσθηκε στα 0,643 εκατ. ευρώ, με συμμετοχή στο σύνολο του τομέα μόλις 0,7%. Όσο για το ρυθμό ανάπτυξης, αυτός ήταν πτωτικός κατά 59%. Πρόκειται βέβαια για ποσοστό χωρίς ιδιαίτερη σημασία, αφού υπολογίζεται σε πολύ χαμηλές αξίες ασφαλίστρων.

Σε ό,τι αφορά στα μεγέθη των εταιρειών, με βάση πάντα τα στοιχεία χρήσης 2010 (έσοδα από πρωτασφαλίσεις), leader στην κατηγορία είναι η Εθνική Ασφαλιστική με 8,6 εκατ. ευρώ, δεύτερη η Das με 7,9 εκατ. ευρώ, η οποία εξειδικεύεται στη νομική προστασία, τρίτη η Interamerican με 4,6 εκατ. ευρώ, τέταρτη η Arag, επίσης εξειδικευμένη εταιρεία με 3,2 εκατ. ευρώ, πέμπτη η Allianz με 2,9 εκατ. ευρώ και ακολουθούν οι ΑΤΕ Ασφαλιστική με 2,6 εκατ. ευρώ, η Υδρόγειος με 2,5 εκατ. ευρώ, η Groupama με 2 εκατ. ευρώ, η Διεθνής Ένωση με 1,8 εκατ. ευρώ, η Ευρωπαϊκή Πίστη και η Συνεταιριστική με 1,5 εκατ. ευρώ η κάθε μία, η Αιγαίον Ασφαλιστική με 1,3 εκατ. ευρώ και η Ατλαντική Ένωση με 1,2 εκατ. ευρώ.

Συμπερασματικά λοιπόν θα έλεγε κανείς ότι στον κλάδο πρωταγωνιστούν δύο εταιρείες οι οποίες αναπτύσσονται ως εξειδικευμένες στις ασφαλίσεις νομικής προστασίας και εννέα ακόμη οι οποίες συμμετέχουν με μικρότερα ποσοστά στα ετήσια έσοδα του κλάδου. Πέραν αυτών, στη νομική προστασία δραστηριοποιούνται και άλλες ασφαλιστικές, με πολύ μικρότερη όμως παραγωγή προτασφαλίστρων.

Η αγορά σε δείκτες

Μένοντας στα στατικά στης αγοράς, ενδιαφέρον έχει και η ανάλυση – μελέτη που έκανε πρόσφατα η Ένωση Ασφαλιστικών Εταιρειών Ελλάδος στον κλάδο της νομικής προστασίας, από την οποία προκύπτουν τα εξής:

-          Τα δεδουλευμένα ασφάλιστρα της χρήσης 2010 (εγγεγραμμένα ασφάλιστρα, δικαιώματα συμβολαίων και διαφορά αποθέματος μη δεδουλευμένων ασφαλίστρων αρχής και τέλους χρήσεως) ανήλθαν στα 53,7 εκατ. ευρώ.
-          Οι απελθούσες ζημίες της χρήσεως 2010 (καταβολές αποζημιώσεων εντός της χρήσεως και διαφορά αποθέματος εκκρεμών ζημιών αρχής και τέλους χρήσεως) ανήλθαν στο ύψος των 6,2 εκατ. ευρώ.
-          Η τιμή του δείκτη ζημιών είχε καθοδική τάση μέχρι και το 2008, όμως γνώρισε απότομη αύξηση το 2009 στο 12,4% και συνέχισε το 2010 να παραμένει σε υψηλότερα επίπεδα (11,5%) σε σχέση με αυτά του μέσου δείκτη ζημιών των τελευταίων ετών (10,2%).
-          Το πλήθος των ασφαλιζομένων κινδύνων του 2010 έφτασε τα 2,7 εκατομμύρια, με τη συντριπτική πλειοψηφία (97,9%) να είναι τα αυτοκίνητα. Μικρότερο μέρος τους αποτέλεσαν οι κίνδυνοι σχετικά με την οικογένεια (1,6%) και τις επιχειρήσεις (0,3%).
-          Σε σχέση με το 2009, παρατηρήθηκε ότι το χαρτοφυλάκιο των ασφαλιστικών επιχειρήσεων ενισχύθηκε στα συμβόλαια σχετικά με οικογένειες, ενώ μειώθηκε σχετικά με επιχειρήσεις.
-          Αναλογικά, εμφανίζεται μειωμένη η συμμετοχή των ζημιών από αυτοκίνητα, ενώ αυξήθηκε ελαφρώς η συμμετοχή των ζημιών από επιχειρήσεις.
-          Στο αυτοκίνητο το μέσο ασφάλιστρο αυξήθηκε από τα 12,29 ευρώ στα 14,22 ευρώ με παράλληλη μικρή αύξηση του μέσου ποσοστού δικαιώματος συμβολαίου. Η συχνότητα ζημιών παρέμεινε σταθερή, αλλά ο δείκτης ζημιών μειώθηκε από το 9% στο 8%.
-          Στις καλύψεις επιχειρήσεων, το μέσο ασφάλιστρο αυξήθηκε αρκετά και παράλληλα αυξήθηκε το μέσο ποσοστό δικαιώματος συμβολαίου. Η συχνότητα ζημιών πολλαπλασιάστηκε και έφτασε σχεδόν το 150%, ενώ και ο δείκτης ζημιών αυξήθηκε στο 43,2%.
-          Τέλος, οι λοιπές καλύψεις, οι οποίες είναι μικρές σε όγκο, γνώρισαν μεγάλη μείωση ως προς το πλήθος τους, αλλά και ως προς την παραγωγή ασφαλίστρων τους.

«Μάχη» στα δίκτυα
Στην πρώτη γραμμή τώρα, στα δίκτυα πωλήσεων, δίνονται καθημερινά «μάχες» για την προώθηση των παροχών νομικής προστασίας, «μάχες» που προσδιορίζονται σε δύο επίπεδα:

– Πρώτον για να παραμείνει η κάλυψη στα «πακέτα» ασφάλισης αυτοκινήτων ως συμπληρωματική παροχή (εξασφάλιση νομικών συμβουλών, αλλά και νομικών υπηρεσιών σε περιπτώσεις εμπλοκής σε τροχαίο ατύχημα). Οι παροχές μπορεί να αφορούν στην εξασφάλιση αποζημίωσης, στη νομική υποστήριξη σε περίπτωση τραυματισμού ή θανάτου τρίτου προσώπου, στην υποστήριξη του ασφαλισμένου, αλλά και μελών της οικογένειάς του. Στην ίδια κατηγορία ανήκει και η νομική υποστήριξη του ασφαλισμένου σε περίπτωση κατά την οποία δεχθεί κλήση από την τροχαία και θελήσει να την αμφισβητήσει ενώπιον των δικαστηρίων.

– Δεύτερον για να αναπτυχθούν ειδικές καλύψεις στην κατηγορία της νομικής προστασίας, καλύψεις που πωλούνται είτε ανεξάρτητα είτε, ορισμένες, και στη μορφή του «πακέτου». Ειδικότερα αναφέρονται η κάλυψη του κόστους πρόσβασης στη δικαιοσύνη, όπως τα δικηγορικά και δικαστικά έξοδα, τα έξοδα δικαστικών επιμελητών, οι αποζημιώσεις κληθέντων μαρτύρων κ.ά., η κάλυψη εξόδων προσφυγών στις διοικητικές αρχές, η κάλυψη της επιδικασθείσας δαπάνης στον αντίδικο, η κάλυψη ανάλογων εξόδων για υποθέσεις σε χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η κάλυψη των εξόδων πραγματογνωμοσύνης και η ταχύτητα στη διεκδίκηση δικαιωμάτων από το δικαστικό σύστημα. 

Άλλες παροχές είναι η διεκδίκηση εξωδικαστικού συμβιβασμού των ζημιών που μπορεί ο ασφαλισμένος να έχει υποστεί και η συγκρότηση ειδικών προγραμμάτων νομικής προστασίας, ώστε αυτά να ανταποκρίνονται στις ανάγκες συγκεκριμένων ομάδων, όπως για παράδειγμα, σωματεία, επιχειρήσεις, επαγγελματίες.

Στο μεταξύ, θα πρέπει να επισημανθεί ότι τα ασφαλιστήρια συμβόλαια δεν ισχύουν εφόσον οι ασφαλισμένοι εμπλακούν σε τροχαίο με ασφαλισμένο της δικής τους ασφαλιστικής εταιρείας, καθώς και ότι τα περισσότερα ασφαλιστήρια συμβόλαια αυτοκινήτου που λειτουργούν στη λογική του «πακέτου» δεν παρέχουν ποινική κάλυψη.
Επίσης ορισμένα συμβόλαια προβλέπουν όριο στην κάλυψη, που συνήθως κυμαίνεται από 5.000 έως και 10.000 ευρώ, κάποια άλλα δεν επιτρέπουν την παράσταση δικηγόρου της επιλογής του ασφαλισμένου, ενώ ορισμένα δεν προβλέπουν την παροχή νομικής προστασίας εκτός συνόρων, όπως για παράδειγμα τη νομική υποστήριξη για τροχαίο σε χώρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης ή σε τρίτη χώρα.

Το κόστος ασφάλισης
Σε κάθε περίπτωση το κόστος της ασφάλισης για νομική προστασία είναι εξαιρετικά χαμηλό, ιδιαίτερα όταν πρόκειται για υπηρεσίες οι οποίες παρέχονται στη μορφή του «πακέτου», όπως για παράδειγμα ως συμπληρωματική κάλυψη στον κλάδο του αυτοκινήτου, καθώς και σε άλλες περιπτώσεις, όπως στις ασφαλίσεις κατοικιών ή επιχειρήσεων.
Αν τώρα θελήσει κανείς να προσδιορίσει και ως αξία το κόστους ασφάλισης, τότε αυτό δεν ξεπερνά για τον πελάτη τα 27 ευρώ ετησίως, εφόσον η παροχή δίνεται απευθείας από την εταιρεία που παρέχει την κάλυψη, ή τα 42 ευρώ εφόσον παρέχεται μέσω εξειδικευμένης εταιρείας στην ασφαλιστική εταιρεία που διαθέτει το ασφαλιστήριο συμβόλαιο στον πελάτη.
Τέλος, το κόστος είναι μεγαλύτερο, εφόσον οι ασφαλισμένοι ασφαλίζονται απευθείας από ειδικευμένες εταιρείες, γιατί τότε η νομική προστασία προσφέρεται ως ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα, που περιλαμβάνει διευρυμένες καλύψεις