Συντάξεις πέρα από τον πρώτο πυλώνα

Υπέρ της μετεξέλιξης των Επικουρικών Ταμείων σε Επαγγελματικά Ταμεία προκειμένου να αναπτυχθεί και στη χώρα ο δεύτερος πυλώνας τάχθηκε χθες ο διοικητής του ΙΚΑ Ροβέρτος Σπυρόπουλος, σε εσπερίδα του ΙΟΒΕ με τίτλο «Συντάξεις πέρα από τον πρώτο πυλώνα», υποστηρίζοντας παράλληλα τη συνολική αναδιάταξη του πρώτου πυλώνα κοινωνικής ασφάλισης. 

Μιλώντας σε εκδήλωση του ΙΟΒΕ ο διοικητής του ΙΚΑ υποστήριξε την περαιτέρω αναμόρφωση του συστήματος κοινωνικής ασφάλισης που θα επιτρέψει την εξάλειψη των ανταγωνιστικών χαρακτηριστικών μεταξύ των τριών πυλώνων.

Την ανεπάρκεια της πρόσφατης ασφαλιστικής μεταρρύθμισης του 2010 επεσήμανε από την πλευρά του τόσο ο καθηγητής Υπεύθυνος του Παρατηρητηρίου Δημόσιου Τομέα, Νίκος Καραβίτης, όσο και ο επίκουρος καθηγητής στο Τμήμα Στατιστικής Ασφαλιστικής Επιστήμης του Πανεπιστημίου Πειραιώς, Πλάτων Τήνιος, σημειώνοντας ότι απαιτείται ένας συνολικότερος επανασχεδιασμός λαμβάνοντας υπόψη τη συμπληρωματικότητα των τριών πυλώνων. 

Την ανάληψη πέντε πρωτοβουλιών για την ενεργή συμμετοχή των ασφαλιστικών εταιρειών σε ένα νέο συνταξιοδοτικό σύστημα το οποίο θα αφήσει πίσω του το ισχύον καθεστώς, που ήδη οδηγείται σε αδιέξοδο, πρότεινε διευθύνων σύμβουλος της EFG Eurolife, Α. Σαρρηγεωργίου.

Ο κ. Σαρρηγεργίου, αφού αναφέρθηκε στο σημερινό θεσμικό πλαίσιο, τονίζοντας ότι «δεν μπορεί το δημόσιο να παρέχει εγγυήσεις χωρίς συνέπειες, τις οποίες ένας ιδιώτης ασφαλιστής βρίσκει επαχθείς διότι απαιτούν πολλά κεφάλαια», υπογράμμισε ότι στο μέλλον τα Ταμεία μέσω της «Ιερής Αγελάδας» που λέγεται «αλληλεγγύη γενεών» θα μπορούν να εγγυηθούν συντάξεις της τάξης μόλις των 360 ευρώ, και ότι μια δεύτερη «Ιερή Αγελάδα» που λέγετε «κράτος – εγγυητής των πάντων» κινδυνεύει ήδη με κατάρρευση. Αναλύοντας την πρότασή του υπογράμμισε ότι, το συνταξιοδοτικό καθεστώς του μέλλοντος θα πρέπει να βασίζεται στη «συμμαχία» και των τριών πυλώνων ασφάλισης, αναφέροντας ως προϋποθέσεις:

-Την αύξηση της αποταμίευσης και τη λήψη συμπληρωματικών, προς το υπάρχον αναδιανεμητικό σύστημα, διαρθρωτικών μέτρων, τα οποία θα επιτρέψουν την παράλληλη οικοδόμηση ενός κεφαλαιοποιητικού συστήματος συντάξεων.

– Την άμεση νομοθετική ρύθμιση με την οποία θα εξασφαλίζεται η δυνατότητα για τις ασφαλιστικές επιχειρήσεις να διαχειρίζονται τα Ταμεία Επαγγελματικής Ασφάλισης (Τ.Ε.Α.) του ν. 3029/2002, και να ιδρύουν Ανοικτά Ταμεία Επαγγελματικής Συνταξιοδοτικής Ασφάλισης, (Α.Τ.Ε.Σ.Α.) τα οποία θα είναι κατ’ ουσία ομαδικά συνταξιοδοτικά προγράμματα που θα λειτουργούν μέσα σ’ ένα φορολογικό καθεστώς, που θα παρέχει κίνητρα για την αποταμίευση.

– Τη θεσμοθέτηση συγκεκριμένων προδιαγραφών για όσες ασφαλιστικές επιθυμούν να ιδρύσουν ή να διαχειριστούν Επαγγελματικά Ταμεία.

– Την επιβολή από την πολιτεία πρόσθετων κριτηρίων επιλογής στις επιχειρήσεις που θα διαχειρίζονται ή θα ιδρύουν τα ως άνω ταμεία, με τα εργαλεία επενδύσεων των Ταμείων Επαγγελματικής Ασφάλισης να κινούνται εντός των πλαισίων των επενδυτικών κανόνων που θεσπίζουν οι Κοινοτικές οδηγίες Basel II και Solvency II.

– Την καθιέρωση για τον 3ο Πυλώνα, της ατομικής ιδιωτικής ασφάλισης, μιας κατηγορίας ασφαλιστικών προϊόντων τύπου «Προσωπικού λογαριασμού συνταξιοδοτικής αποταμίευσης», με ειδικά χαρακτηριστικά και προνόμια, όπως και συγκεκριμένα φορολογικά κίνητρα. Τα προγράμματα αυτά θα λειτουργούν συμπληρωματικά προς την κοινωνική ασφάλιση, θα είναι προαιρετικά, ευέλικτα και θα διατίθενται μόνο από ασφαλιστικές εταιρίες που θα κατέχουν την ανάλογη άδεια και πιστοποίηση.

– Τη χορήγηση στους πολίτες συγκεκριμένων φορολογικών κινήτρων, τα οποία πέρα από κάποιο αρχικό δημοσιονομικό κόστος, θα έχουν και σημαντικά οφέλη για την Ελληνική Οικονομία, εφόσον τα υπό διαχείριση κεφάλαια (αποταμιεύσεις) θα κατευθύνονται κατά κύριο λόγο στα κρατικά ομόλογα και το ελληνικό χρηματιστήριο.

Ο κ. Καραβίτης παρουσίασε τα συμπεράσματα μελέτης, βάσει της οποίας το ελληνικό ασφαλιστικό σύστημα χαρακτηρίζεται από μια ολοκληρωτική κυριαρχία του πρώτου πυλώνα, με το δεύτερο πυλώνα να έχει ξεκινήσει σχετικά πρόσφατα και να έχει πολύ μικρή, σχεδόν αμελητέα, παρουσία, ενώ οι παραδοσιακές ιδιωτικές ασφαλίσεις, με μακρά παρουσία στο χώρο, παρουσιάζουν σαφώς υψηλότερη δραστηριότητα,  ωστόσο παραμένουν σε χαμηλά επίπεδα.

Η πρόσφατη μερική προσαρμογή στον πρώτο πυλώνα, με γνώμονα τη δημοσιονομική βιωσιμότητα, δεν έχει ολοκληρωθεί. Μέχρι το τέλος του 2011 αναμένεται η ολοκλήρωση της καταγραφής της κατάστασης και των προοπτικών των επικουρικών ταμείων και εκτιμάται ότι τα ευρήματα θα ενισχύσουν την τάση μείωσης του ποσοστού αναπλήρωσης του εισοδήματος των συνταξιούχων.  Υπό το πρίσμα των παραπάνω εξελίξεων, τονίζεται στη μελέτη, το ασφαλιστικό σύστημα θα πρέπει να επανασχεδιαστεί συνολικά, λαμβάνοντας υπόψη τις δυνατότητες που προσφέρουν ο δεύτερος και τρίτος πυλώνας.

Σύμφωνα με τα συμπεράσματα της μελέτης:

• Η ολοκλήρωση της εξέτασης του υποσυστήματος των επικουρικών ταμείων αποτελεί αναγκαία προϋπόθεση για τον αποτελεσματικό σχεδιασμό του ασφαλιστικού συστήματος στο σύνολό του.  Η συμπλήρωση της μεταρρύθμισης στο υποσύστημα των επικουρικών συντάξεων είναι επιτακτική και άμεση ανάγκη, ώστε να ολοκληρωθεί η εικόνα του πρώτου πυλώνα. 

• Θα πρέπει επίσης να ξεκαθαρίσει ο χαρακτήρας της επικουρικής ασφάλισης. Ο πιο διαφανής και αποτελεσματικός τρόπος φαίνεται να είναι ο μετασχηματισμός της σε επαγγελματική ασφάλιση με ανοικτές επιλογές για το βαθμό υποχρεωτικότητας συμμετοχής. 

• Ο τρίτος πυλώνας θα πρέπει να συνεχίσει να δρα στο πεδίο της προαιρετικής ατομικής ασφάλισης, με τον ιδιωτικό τομέα, όμως να έχει σαφή θεσμικό ρόλο και πλήρη ελευθερία συμμετοχής στα σχήματα του δεύτερου πυλώνα. Eφόσον ο δεύτερος πυλώνας μεγεθυνθεί και αποκτήσει ουσιαστικό ρόλο, αυτομάτως αποσαφηνίζεται και ο ρόλος  του τρίτου πυλώνα, ο οποίος παρέχει συμπληρωματικό εισόδημα σε ατομικό επίπεδο σε όσους επιθυμούν και μπορούν να χρηματοδοτήσουν την επιπλέον μελλοντική κατανάλωσή τους. 

• Η αναδιάρθρωση και ολοκλήρωση των τριών πυλώνων απαιτεί και αναθεώρηση της φορολογικής μεταχείρισης. Στην έκταση που η ενίσχυση του κινήτρου της αποταμίευσης υπερισχύει της δημοσιονομικής πίεσης και της ανάγκης για δικαιότερη διανομή του εισοδήματος, τότε προκρίνεται η προσέγγιση για ενίσχυση των φοροαπαλλαγών. Στην αντίθετη περίπτωση, είναι αρκετά πιθανό να περάσουμε σε μία πολύ πιο αυστηρή εκδοχή του παρόντος συστήματος.