Νομοθετικά μέτρα για την ενίσχυση της οικονομικής διακυβέρνησης στην ΕΕ

Δέσμη νομοθετικών μέτρων πρότεινε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στόχος των οποίων είναι, όπως τονίζει σε ανακοίνωσή της, ” η πλέον εκτεταμένη ενίσχυση της οικονομικής διακυβέρνησης στην ΕΕ και την περιοχή του ευρώ από την καθιέρωση της Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης”.

Επί της ουσίας πρόκειται για τέσσερις κοινοτικές Οδηγίες και δύο Κανονισμούς που αποσκοπούν στην αναθεώρηση του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης (ΣΣΑ) που διέπει τις χώρες του ευρώ. Σε γενικές γραμμές οι προτάσεις της Επιτροπής αποσκοπούν στην ενίσχυση τόσο του προληπτικού όσο και του αποτρεπτικού (σε σχέση με τους δημοσιονομικούς εκτροχιασμούς) σκέλους του Συμφώνου, ενώ στο επίκεντρό τους βρίσκονται ο αποτελεσματικός εντοπισμός και η αντιμετώπιση των εμφανιζόμενων μακροοικονομικών ανισορροπιών στην ΕΕ και στη ζώνη του ευρώ.

Ειδικότερα, η δέσμη των νομοθετικών μέτρων της Επιτροπής συναπαρτίζεται από ένα εξάπτυχο: τέσσερις προτάσεις Οδηγιών που εστιάζονται σε δημοσιονομικά ζητήματα, (συμπεριλαμβανομένης της εκτεταμένης μεταρρύθμισης του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης) και δύο προτάσεις κανονισμών για τον εντοπισμό και την αντιμετώπιση των μακροοικονομικών ανισορροπιών.

Για τα κράτη μέλη που συμμετέχουν στη ζώνη του ευρώ, οι αλλαγές αυτές θα προσδώσουν, κατά την Επιτροπή, “ουσιαστικό χαρακτήρα στο μηχανισμό επιβολής και θα περιορίσουν τη διακριτική ευχέρεια κατά την εφαρμογή των κυρώσεων”. Με άλλα λόγια, όπως επισημαίνει η Επιτροπή, “το ΣΣΑ θα μετατραπεί σε μεγαλύτερο βαθμό σε σύστημα «βάσει κανόνων» και οι κυρώσεις θα αποτελούν τη λογική συνέπεια που αναμένεται ότι θα πλήττει εκείνες τις χώρες που παραβιάζουν τις δεσμεύσεις τους”.

Αναλυτικά το εξάπτυχο της Επιτροπής είναι το εξής:

1) Ο κανονισμός που τροποποιεί το νομοθετικό υπόβαθρο του προληπτικού σκέλους του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης (κανονισμός 1466/97):

Η Επιτροπή επισημαίνοντας ότι “ο προορισμός του προληπτικού σκέλους του ΣΣΑ είναι να εξασφαλίζεται ότι τα κράτη μέλη της ΕΕ ακολουθούν συνετές δημοσιονομικές πολιτικές κατά τις περιόδους ευνοϊκής οικονομικής συγκυρίας, ώστε να συγκροτηθούν τα απαιτούμενα αποθέματα αντιμετώπισης των κραδασμών κατά τις περιόδους δυσμενούς οικονομικής συγκυρίας” αναφέρει ότι εφεξής θα πρέπει να έχει το δικαίωμα να απευθύνει προειδοποίηση σε ένα κράτος σε περίπτωση σημαντικής απόκλισης από τη λεγόμενη “συνετή φορολογική πολιτική για τα κράτη μέλη που συμμετέχουν στη ζώνη του ευρώ”.

2) Ο κανονισμός που τροποποιεί το νομοθετικό υπόβαθρο του διορθωτικού σκέλους του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης (κανονισμός 1467/97):

Ο κανονισμός τροποποιείται κατά τρόπο ώστε να παρακολουθείται στενότερα από την Επιτροπή η εξέλιξη του χρέους μιας χώρας και να αντιμετωπίζεται ισότιμα με τις εξελίξεις του ελλείμματος για τις αποφάσεις που συνδέονται με τη διαδικασία υπερβολικού ελλείμματος. Τα κράτη μέλη το χρέος των οποίων υπερβαίνει 60% του ΑΕΠ πρέπει εφεξής να λαμβάνουν μέτρα για να το μειώσουν με ικανοποιητικό ρυθμό, ο οποίος ορίζεται ως η μείωση κατά 1/20τό της διαφοράς με το όριο του 60% κατά τα τρία τελευταία έτη.

3) Ο κανονισμός σχετικά με την αποτελεσματική επιβολή της δημοσιονομικής επιτήρησης στη ζώνη του ευρώ:

Οι αλλαγές που επέρχονται τόσο στο προληπτικό, όσο και στο διορθωτικό σκέλος του ΣΣΑ θα πρέπει κατά την Επιτροπή να στηριχθούν από μια νέα δέσμη βαθμιαίων οικονομικών κυρώσεων για τα κράτη μέλη που συμμετέχουν στη ζώνη του ευρώ. Όσον αφορά το προληπτικό σκέλος, συνέπεια των σημαντικών αποκλίσεων από τη χάραξη συνετής φορολογικής πολιτικής θα πρέπει να είναι, κατά την Επιτροπή, η τοκοφόρος κατάθεση σημαντικού χρηματικού ποσού εκ μέρους του κράτους που δεν συμμορφώνεται με τις υποδείξεις της Επιτροπής. 

Στο διορθωτικό σκέλος, θα πρέπει κατά την Επιτροπή να ισχύσει η απαίτηση άτοκης κατάθεσης, ίσης με 0.2% του ΑΕΠ, σε περίπτωση έκδοσης της απόφασης να υπαχθεί μια χώρα στο καθεστώς του υπερβολικού ελλείμματος. Αυτό θα πρέπει κατά την Επιτροπή να μετατρέπεται σε πρόστιμο, σε περίπτωση μη συμμόρφωσης του κράτους με τη σύσταση για τη διόρθωση του υπερβολικού ελλείμματος.

Για να εξασφαλισθεί ωστόσο η επιβολή, προβλέπεται, με βάση τις προτάσεις της Επιτροπής ο λεγόμενος «αντίστροφος μηχανισμός ψηφοφορίας», κατά την επιβολή των εν λόγω κυρώσεων: αυτό σημαίνει ότι η πρόταση της Επιτροπής για την επιβολή των κυρώσεων θεωρείται ότι έχει εγκριθεί, εκτός εάν το Συμβούλιο τάσσεται κατά των εν λόγω μέτρων με ειδική πλειοψηφία. Με βάση τις προτάσεις της Επιτροπής οι τόκοι που προέρχονται από τις καταθέσεις και τα πρόστιμα διανέμονται μεταξύ των κρατών μελών που συμμετέχουν στη ζώνη του ευρώ, τα οποία δεν παρουσιάζουν ούτε υπερβολικό έλλειμμα, ούτε υπερβολική ανισορροπία.

4) Η νέα οδηγία όσον αφορά τις απαιτήσεις που ισχύουν για το δημοσιονομικό πλαίσιο των κρατών μελών:

Δεδομένου ότι η χάραξη της δημοσιονομικής πολιτικής αποκεντρώνεται, είναι ουσιαστικό, όπως αναφέρει η Επιτροπή, να αντανακλώνται οι στόχοι του ΣΣΑ στα εθνικά δημοσιονομικά πλαίσια, με άλλα λόγια δηλαδή στη συνολική δέσμη των στοιχείων που αποτελούν τη βάση της εθνικής δημοσιονομικής διακυβέρνησης (λογιστικά συστήματα, στατιστικές, πρακτικές προβλέψεων, δημοσιονομικοί κανόνες, δημοσιονομικές διαδικασίες και δημοσιονομικές σχέσεις με άλλες οντότητες, όπως οι τοπικές ή περιφερειακές αρχές). Η οδηγία καθορίζει τις ελάχιστες απαιτήσεις που οφείλουν να τηρούν τα κράτη μέλη.

5) Ο νέος κανονισμός σχετικά με την πρόληψη και τη διόρθωση των μακροοικονομικών ανισορροπιών:

Προτείνεται η θέσπιση της Διαδικασίας Υπερβολικής Ανισορροπίας (ΔΥΑ) η οποία αποτελεί ένα νέο στοιχείο του πλαισίου οικονομικής επιτήρησης της ΕΕ. Η ΔΥΑ έχει ασφαλώς κοινά σημεία με την υπάρχουσα Διαδικασία Υπερβολικού Ελλείμματος. 

Κατά την Επιτροπή θα πρέπει να περιλαμβάνει την τακτική αξιολόγηση των κινδύνων επέλευσης ανισορροπιών με βάση έναν πίνακα αποτελεσμάτων που απαρτίζεται από οικονομικούς δείκτες. Με βάση τα στοιχεία αυτά, η Επιτροπή θα μπορεί να προχωρήσει σε εμπεριστατωμένη επανεξέταση για τα κράτη μέλη που διατρέχουν κίνδυνο, με την εφαρμογή της οποίας προσδιορίζονται τα ελλοχεύοντα προβλήματα. Για τα κράτη μέλη που εμφανίζουν σοβαρές ανισορροπίες ή ανισορροπίες που θέτουν σε κίνδυνο τη λειτουργία της ΟΝΕ, το Συμβούλιο μπορεί να εγκρίνει συστάσεις και να κινήσει τη «Διαδικασία Υπερβολικής Ανισορροπίας (ΔΥΑ)».

Ένα κράτος μέλος υπό το καθεστώς της ΔΥΑ πρέπει να παρουσιάσει πρόγραμμα διορθωτικών μέτρων που ελέγχεται από το Συμβούλιο, το οποίο καθορίζει τις προθεσμίες για τη λήψη των διορθωτικών μέτρων. Η επανειλημμένη αποτυχία λήψης διορθωτικών μέτρων εκθέτει το ενδιαφερόμενο κράτος μέλος που συμμετέχει στη ζώνη του ευρώ σε κυρώσεις.

6) Ο κανονισμός σχετικά με τα μέτρα που επιβάλλονται για να διορθωθούν οι υπερβολικές μακροοικονομικές ανισορροπίες στη ζώνη του ευρώ:

 Όπως και στο δημοσιονομικό τομέα, εάν ένα κράτος μέλος που συμμετέχει στη ζώνη του ευρώ αποτύχει επανειλημμένα να λάβει μέτρα σύμφωνα με τις συστάσεις του Συμβουλίου για τη ΔΥΑ, σκοπός των οποίων είναι να αντιμετωπιστούν οι υπερβολικές μακροοικονομικές ανισορροπίες, θα υποχρεούται να καταβάλει ετήσιο πρόστιμο ίσο με 0,1% του ΑΕΠ του. Το πρόστιμο μπορεί να αρθεί μόνο μετά από ψηφοφορία, με ειδική πλειοψηφία («αντίστροφος μηχανισμός ψηφοφορίας»), κατά την οποία ψηφίζουν μόνο τα κράτη μέλη που συμμετέχουν στη ζώνη του ευρώ.