Ποσά «μαμούθ» παίζονται στην ασφάλιση των δορυφόρων

Περισσότερα από 35 εκατ. διαστημικά «σκουπίδια» που βρίσκονται στην τροχιά της γης θέτουν σε κίνδυνο τη λειτουργία των δορυφόρων και τις μελλοντικές διαστημικές αποστολές. «Ο διαστημικός χώρος γύρω από τη γη οδηγείται σε κατάσταση κορεσμού. Ο αριθμός των αντικειμένων που βρίσκονται στην τροχιά της γης είναι τόσο μεγάλος που δεν μπορεί να καταστραφεί μέσω της ατμοσφαιρικής τριβής. Αντίθετα αυξάνεται, καθώς τα αντικείμενα που ίπτανται συγκρούονται μεταξύ τους και παράγουν θραύσματα, τα οποία με τη σειρά τους συγκρούονται σε μια ανεξέλεγκτη αλυσιδωτή αντίδραση». Αυτό αναφέρει ο κ. Thierry Colliot, διευθύνων σύμβουλος της Ασφάλισης του Διαστήματος στην έκθεση της Allianz Global Corporate & Specialty με τίτλο «Διαστημικοί Κίνδυνοι: Οι νέες προκλήσεις». 

Η έκθεση διαπιστώνει ότι οι 800 περίπου δορυφόροι που βρίσκονται σε λειτουργία στην τροχιά της γης και παρέχουν γεωγραφικά δεδομένα και πληροφορίες για τον καιρό ή για τις υπηρεσίες τηλεπικοινωνιών, απειλούνται από εκατομμύρια αντικείμενα στο διάστημα. Περίπου το ένα τέταρτο των δορυφόρων αυτών είναι ασφαλισμένοι έναντι ζημιών από φυσικές βλάβες, καθώς και για τη διακοπή της λειτουργίας τους. Μέχρι σήμερα έχουν καταγραφεί περίπου 16.000 αντικείμενα που έχουν μέγεθος άνω των 10 εκ., 300.000 αντικείμενα με μέγεθος 1-10 εκ. και περίπου 35 εκατ. αντικείμενα που είναι μικρότερα από 1 εκ. Παρά το μικρό τους μέγεθος, επειδή τα αντικείμενα αυτά κινούνται με ταχύτητες άνω των 10 χλμ. ανά δευτερόλεπτο – δεκαπλάσια ταχύτητα από αυτήν της σφαίρας – όταν προσκρούουν σε ένα δορυφόρο που είναι σε λειτουργία, μπορεί να προκαλέσουν ανυπολόγιστη ζημιά ακόμα και να θέσουν σε κίνδυνο τη λειτουργία του. 

Η έκθεση μάλιστα αναφέρει ότι το φαινόμενο των σκουπιδιών έχει λάβει πλέον τέτοια έκταση που ο φυσικός τρόπος εκτροχιασμού των αντικειμένων δεν είναι πλέον εφικτός και γι’ αυτό έχει ξεκινήσει έρευνα σχετικά με το πώς η επιστήμη μπορεί να καταστρέψει ή να θέσει εκτός τροχιάς αυτά τα υπολείμματα. Ωστόσο, ο Colliot προειδοποίησε ότι «στην παρούσα φάση, λόγω του υψηλού κόστους και των τεχνολογικών περιορισμών που έχει ένα τέτοιο εγχείρημα, δεν έχουμε δει ακόμα μια πραγματική επανάσταση».

Ατυχήματα στο διάστημα

Δύσκολη ήταν η περσινή χρονιά για τη διαστημική βιομηχανία της Ρωσίας, που κατέγραψε έξι αποτυχίες σε διαστημικές αποστολές. Το πιο πρόσφατο συμβάν είναι ο στρατιωτικός δορυφόρος Meridian, που λόγω βλάβης, συνετρίβη στη Σιβηρία, στις 23 Δεκεμβρίου, κοντά σε κατοικημένες περιοχές. Αν και το ατύχημα αυτό αποτελεί σπάνιο φαινόμενο, καθώς συνήθως τα συντρίμμια των σταθμών πριν μπουν στην ατμόσφαιρα της γης συγκρούονται με μετεωρίτες, ωστόσο δημιουργεί προβληματισμό για τις καταστροφικές επιπτώσεις που ένα παρόμοιο συμβάν μπορεί να έχει στο μέλλον. 

Άλλο πρόσφατο γεγονός που συνέβη το 2011 ήταν η βύθιση του αμερικανικού δορυφόρου UARS στον Ειρηνικό, η αποστολή του οποίου κράτησε είκοσι χρόνια και απέκτησε ανεξέλεγκτη σπειροειδή πορεία, με αποτέλεσμα να μην είναι εύκολο να προβλεφθεί το σημείο πρόσκρουσης. 

Παρόμοια ήταν και η περίπτωση του Phobos-Grunt της Ρωσίας, του οποίου το σημείο εισόδου στη γη ήταν εφικτό να εκτιμηθεί όταν πλέον είχε φτάσει κοντά στη γη. Σε κοντινή απόσταση μπόρεσαν οι επιστήμονες να εκτιμήσουν και το σημείο εισόδου του γερμανικού δορυφόρου ROSAT, του οποίου τα συντρίμμια έπεσαν στον Κόλπο της Βεγγάλης. Οι εν λόγω προβλέψεις είναι δύσκολες, καθώς υπάρχουν παράμετροι που δεν είναι σταθεροί όπως η τροχιά και η ταχύτητα. 

Υπάρχουν βέβαια και άλλες περιπτώσεις σε επανδρωμένους σταθμούς. Δύο φορές, μία το 2010 και μία το 2011, το πλήρωμα του Διεθνούς Διαστημικού Σταθμού (ISS) αναγκάστηκε να εκκενώσει άμεσα το σκάφος, όταν μεγάλα τμήματα διαστημικών αποβλήτων πλησίασαν επικίνδυνα το διαστημικό σταθμό. Και στις δύο περιπτώσεις, το αντικείμενο ανιχνεύθηκε πολύ αργά, με αποτέλεσμα το πλήρωμα να μην μπορεί να εκτελέσει ελιγμό και να το αποφύγει. Ο διαστημικός σταθμός είναι σε τροχιά πάνω από την ατμόσφαιρα. Σε απόσταση μεταξύ 300 χιλιομέτρων και 2.000 χιλιομέτρων, ο κίνδυνος σύγκρουσης ενός σταθμού οφείλεται κυρίως σε συντρίμμια που προέρχονται από δορυφόρους που δε λειτουργούν. Σε αυτό το ύψος έχουν καταγραφεί 12.000 αντικείμενα μεγέθους 10 εκ.

Μεγάλοι κίνδυνοι, μεγάλη κάλυψη

Το διάστημα είναι μια βιομηχανία που βασίζεται σε προηγμένη τεχνολογία και ενέχει κινδύνους που καθιστούν απαραίτητη την ύπαρξη εξειδικευμένης ασφάλισης για την κάλυψη ατυχημάτων και αστικής ευθύνης. Οι ασφαλιστικές λύσεις σε αυτόν τον κλάδο εξελίσσονται με ταχύτατους ρυθμούς, καθώς πρέπει να συμβαδίσουν με την ανάπτυξη της διαστημικής αγοράς, τους νέους κινδύνους και τις αλλαγές στους εθνικούς και διεθνείς κανονισμούς. Ο αριθμός των ενεργών δορυφόρων στις ζώνες LEO  και GEO  είναι 370 στην πρώτη και 400 στη δεύτερη. Μόνο οι 21 δορυφόροι από αυτούς που είναι πάνω από την ατμόσφαιρα της γης (LEO) διαθέτουν ασφαλιστική κάλυψη, ενώ 167 δορυφόροι στη ζώνη GEO είναι ασφαλισμένοι. 

«Οι περισσότεροι ασφαλισμένοι δορυφόροι βρίσκονται στη ζώνη GEO, καθώς στην περιοχή αυτή πραγματοποιούνται οι αποστολές που σχετίζονται με τις τηλεπικοινωνίες», εξηγεί ο Ludovic Arnoux, Αντασφαλιστής Αεροπορίας και Διαστήματος στην AGCS France. «Οι δορυφόροι στη ζώνη πάνω από την ατμόσφαιρα χρησιμοποιούνται κυρίως για γεωσκόπηση και στην πλειοψηφία τους πραγματοποιούν κρατικές αποστολές. Ωστόσο, το τελευταίο διάστημα έχει αρχίσει να αυξάνεται ο αριθμός των δορυφόρων στην κοντινή ζώνη και των ιδιωτικών εταιρειών. Για παράδειγμα, ο EADS Astrium παρέχει δορυφορικές εικόνες για το Google, ενώ άλλες εταιρείες παρέχουν υπηρεσίες χαρτογράφησης.

Πόσο κοστίζει η ασφάλιση ενός δορυφόρου

Η ασφαλιζόμενη αξία ενός δορυφόρου είναι άμεσα συνδεδεμένη με τη διάρκεια λειτουργίας του, την τεχνολογία και το μέγεθος του. Ένας δορυφόρος που βρίσκεται σε κοντινή απόσταση από τη γη και η αποστολή του διαρκεί πέντε έτη, έχει ασφαλιζόμενη αξία κατά μέσο όρο 40 εκατ. δολ. Μεγάλοι στρατιωτικοί ή κρατικοί δορυφόροι όπως ο SPOT, ο Helios και o Plιiades έχουν μεγαλύτερη ασφαλιζόμενη αξία από το μέσο όρο. 

Στην περιοχή GEO, που συνήθως οι αποστολές των δορυφόρων διαρκούν για τουλάχιστον 15 χρόνια, η μέση αξία των σταθμών ανέρχεται στα 200 εκατ. δολ. Τα ασφαλιστήρια συμβόλαια για τους διαστημικούς σταθμούς απαιτούν εξειδίκευση και στηρίζονται στη λεπτομέρεια, λαμβάνοντας υπόψη πολλές παραμέτρους, όπως την ικανότητα των αναμεταδοτών του για γεωγραφική κάλυψη, τις δυνατότητες του δορυφόρου να αντεπεξέλθει σε δυσλειτουργίες και διάφορα μοντέλα αποτυχίας. Σε περίπτωση που συμβεί ένα περιστατικό που μειώνει την επιχειρησιακή ικανότητα του δορυφόρου, η ασφάλιση αστικής ευθύνης εκτιμάται με βάση το αποδεδειγμένο επίπεδο απώλειας. «Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι πελάτες ζητούν κάλυψη για τις οικονομικές συνέπειες της απώλειας ενός δορυφόρου τηλεπικοινωνιών», λέει ο Ludovic Arnoux. «Μέσω της SpaceCo η AGCS προτείνει ασφαλιστήρια προγράμματα που αντισταθμίζουν την απώλεια εσόδων ή συμβάσεων σε περίπτωση που ένας ή περισσότεροι δορυφόροι έχουν υποστεί ζημιά». 

Η αξιολόγηση των κινδύνων σύγκρουσης, που αυξάνονται λόγω των διαστημικών αποβλήτων, είναι δύσκολη για τις ασφαλιστικές εταιρείες, λόγω της απρόβλεπτης φύσης των κινδύνων αυτών. Στο πλαίσιο αυτό η AGCS και η SpaceCo συνεργάζονται με τους πελάτες τους για να ενισχυθούν τα μέτρα ασφαλείας στον τομέα αυτό.

Εκτροχιάζουν τους δορυφόρους

Κρατικοί φορείς και ιδιωτικές εταιρείες εκτροχιάζουν τους δορυφόρους όταν ολοκληρώνεται η αποστολή τους. Οι πιο απομακρυσμένοι από τη γη δορυφόροι οδηγούνται σε ένα διαστημικό νεκροταφείο που βρίσκεται 300 χλμ. πάνω από τη ζώνη GEO. Μάλιστα αναμένεται να υπάρξει νομοθεσία που θα καθιστά υποχρεωτική τη μεταφορά τους εκεί και θα προβλέπει κυρώσεις γα τις εταιρείες που δεν συμμορφώνονται. Αντίθετα οι δορυφόροι που κινούνται κοντά στη γη 25 χρόνια μετά από την παύση λειτουργίας τους επαναφέρονται στη γήινη ατμόσφαιρα όπου, λόγω της υψηλής θερμότητας, καταστρέφονται. Μικρά κομμάτια των σταθμών που καταφέρνουν να περάσουν την ατμόσφαιρα καταλήγουν σε ακατοίκητα μέρη. Με αυτόν τον τρόπο καταστράφηκε το 2001 ο ρωσικός σταθμός MIR, ο οποίος ζύγιζε 140 τόνους. Μετά από ελιγμούς για τον εκτροχιασμό του, καταστράφηκε μπαίνοντας στην ατμόσφαιρα και συντρίμμια του έπεσαν στον ωκεανό.

Ο διαστημικός τουρισμός

«Τα ταξίδια στο διάστημα θα είναι σύντομα πραγματικότητα», αναφέρει ο Erick Morazin, Director of Global Accounts στην Allianz. «Έως το 2015, η αγορά αυτή θα μπορεί να πραγματοποιεί περίπου 300.000 ταξίδια ανά έτος, σύμφωνα με την International Space Transport Association, και θα πρέπει στις πτήσεις αυτές η ασφαλιστική αγορά να παράσχει τις δικές της υπηρεσίες. Η Allianz Global Assistance σχεδιάζει ένα πρόγραμμα για τους επιβάτες με τη συνεργασία εταιρειών όπως η Virgin Galactic, που ήδη έχει πουλήσει 450 εισιτήρια». Στο συμβόλαιο αυτό θα περιλαμβάνονται ιατρικές καλύψεις και ασφάλιση ακύρωσης ή καθυστέρησης του διαστημικού ταξιδιού.