Συναντήσαμε τον πρόεδρο του Ινστιτούτου Δημοσιονομικών και Οικονομικών Μελετών (ΙΔΟΜ) στο γραφείο του ιδρύματος. Μια μικρή παρένθεση πριν μπούμε στο «ψητό», οι Έλληνες φιλελεύθεροι διανοούμενοι μελετούν συστηματικά και εργάζονται πυρετωδώς πάνω σε καυτά θέματα που σχετίζονται κυρίως με την οικονομία, χωρίς να κρύβουν την ανησυχία τους για πολλές πτυχές της κυβερνητικής πολιτικής. Το μέγεθος του κράτους, η πολυνομία, οι ατέρμονες γραφειοκρατικές ρυθμίσεις, πιστεύουν ότι εξακολουθούν να είναι ο μεγαλύτερος βραχνάς για την οικονομική ανάπτυξη.
Πληροφορούμαστε, ότι το ΙΔΟΜ πραγματοποιεί έρευνες σε βάθος σχετικές με τα δημόσια οικονομικά, μάλιστα μαζί με την επιστημονική ομάδα «Δημοσιονομική Διαφάνεια» του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου και την έδρα Jean Monnet «Ευρωπαϊκή Φορολογική Πολιτική και Διοίκηση» καταρτίζουν κάθε χρόνο τον «Προϋπολογισμό των Πολιτών», πρωτοβουλία που ευνοεί την κατανόηση του κρατικού προϋπολογισμού, τη διαφάνεια σχετικά με τον τρόπο συγκέντρωσης και χρήσης του δημοσίου χρήματος και τον έλεγχο της απόδοσης της κυβέρνησης. Από φέτος το Ινστιτούτο έχει αναλάβει και τη διοργάνωση της Οικονομικής Ολυμπιάδας του ταχύτερα εξελισσόμενου μαθητικού διαγωνισμού οικονομικών παγκοσμίως.
Πέρα από αυτά το ΙΔΟΜ αναμφίβολα παραμένει πρώτα και κύρια ένα πολύ δυναμικό ίδρυμα φιλελεύθερης σκέψης. Τα μέλη του συγκροτούν επιτροπές που εργάζονται πάνω σε προτάσεις κυβερνητικής πολιτικής προτείνοντας νομοσχέδια, συντάσσοντας ομιλίες και άρθρα. Μάλιστα αρκετοί νέοι επιστήμονες του Ινστιτούτου επικρίνουν την κυβέρνηση Μητσοτάκη για παρέκκλιση από μια αληθινά φιλελεύθερη πολιτική και για ταυτόχρονο συμβιβασμό με σοσιαλιστικές και εθνικιστικές αντιλήψεις.
Πέρα όμως από τα οικονομικά ζητήματα, ο Τάσος Αβραντίνης είναι χωρίς αμφιβολία γνώστης των θεμάτων εκπαίδευσης, ακόμη κι αν διαφωνείς έντονα μαζί του. Το alfavita.gr είναι γνωστό ότι επιδιώκει τον διάλογο με ανθρώπους που έχουν συγκροτημένες απόψεις, έστω κι αν δεν μας βρίσκουν καθόλου σύμφωνους. Ο συνομιλητής μας ανταποκρίθηκε αμέσως στην πρόκληση να κουβεντιάσουμε θέματα που έχουν προκαλέσει ή μπορούν να προκαλέσουν θύελλα αντιδράσεων και δεν δίστασε να απαντήσει σε όλες μας τις ερωτήσεις.
alfavita: Θα ήθελα να αρχίσω από ένα πρόσφατο άρθρο σας στην Καθημερινή της Κυριακής, σ΄αυτό μιλήσατε για την ανάγκη θεσμοθέτησης Εθνικού Απολυτηρίου και για «επιστροφή του Λυκείου». Πώς μπορεί αυτό να αλλάξει το σημερινό Λύκειο;
Τ. Αβραντίνης: Ας ξεκινήσουμε με κάτι που είναι αδύνατον να διαφωνήσουμε ανεξαρτήτως ιδεολογίας, σήμερα το Λύκειο έχει χάσει την αυτοτέλειά του και θεωρείται απλώς προθάλαμος των Πανελλαδικών. Οι μαθητές δεν επενδύουν στην καθημερινή μαθησιακή διαδικασία, η παρακολούθηση των μαθημάτων είναι συχνά τυπική. Οι καλοί μαθητές εστιάζουν το ενδιαφέρον τους κυρίως στα τέσσερα μαθήματα των Πανελλαδικών εξετάσεων αδιαφορώντας στην πράξη για τα υπόλοιπα και οι αδύναμοι μαθητές εγκαταλείπουν πλήρως την προσπάθεια γνωρίζοντας ότι θα πάρουν οπωσδήποτε απολυτήριο. Ο βαθμολογικός πληθωρισμός σε πλήρη αναντιστοιχία με τις πραγματικές ικανότητες των μαθητών έχει υπονομεύσει το κύρος του απολυτηρίου και έχει οδηγήσει σε αποφοίτους με μεγάλα κενά σε βασικές δεξιότητες.
alfavita: Πώς αποδεικνύετε ότι υπάρχει «βαθμολογικός πληθωρισμός»;
Τ. Αβραντίνης: Πολύ εύκολα, από τη μελέτη των στατιστικών των βαθμολογιών στα μαθήματα του Λυκείου και κυρίως από την πολύ μεγάλη αναντιστοιχία μεταξύ των επιδόσεων των μαθητών στις εξετάσεις στο Λύκειο και αυτών των Πανελλαδικών εξετάσεων.
Δεν ολοκλήρωσα την απάντηση όμως στην αρχική σας ερώτηση, το σημερινό απολυτήριο Λυκείου δεν πιστοποιεί επαρκές επίπεδο γνώσεων και δεξιοτήτων, καλλιεργεί μόνο δεξιότητες χαμηλού επιπέδου. Αντιθέτως, το Εθνικό Απολυτήριο θα είναι ένας διεθνώς αναγνωρίσιμος τίτλος, που θα αξιολογεί όχι μόνο τη γνώση αλλά και δεξιότητες, όπως η κριτική σκέψη, η δημιουργικότητα και η ικανότητα επίλυσης προβλημάτων. Θα πρέπει να προβλέπεται η εισαγωγή διαγνωστικών εξετάσεων σε κάθε τάξη του Λυκείου και η βαρύτερη στάθμιση της επίδοσης της Γ’ Λυκείου, ώστε να υπάρχει κίνητρο συνεχούς προσπάθειας και ουσιαστικής ενασχόλησης με τα μαθήματα.
alfavita: Θεωρείτε δηλαδή ότι σήμερα υπάρχει μεγάλο μορφωτικό έλλειμμα στους αποφοίτους του Λυκείου;
Τ. Αβραντίνης: Δεν είναι θέμα προσωπικής κρίσης ή ιδεολογικής θεώρησης, τα μορφωτικά ελλείμματα των μαθητών καταγράφονται, όπως σας είπα, από σειρά πολύ αξιόπιστων πηγών, σας αναφέρω ενδεικτικά και μόνο, από τις επιδόσεις τους στις Πανελλαδικές εξετάσεις, από τις επιδόσεις στο διαγωνισμό PISA, όπου σύμφωνα με τα πλέον πρόσφατα αποτελέσματα ένα πολύ μεγάλο ποσοστό δεν μπορεί να καταλάβει το νόημα ενός απλού κειμένου (38% των μαθητών), να κάνει απλούς μαθηματικούς υπολογισμούς (31%) και να εφαρμόσει, όσα τέλος πάντων έχει μάθει στο σχολείο στην επίλυση καθημερινών προβλημάτων (37%), στο πρόγραμμα PIAAC, κι αυτό του ΟΟΣΑ, το οποίο αξιολογεί τον λειτουργικό εγγραμματισμό ατόμων από 16 έως 65 ετών, όπου στους νέους από 16 έως 35 το χάσμα από το μέσο όρο των χωρών του ΟΟΣΑ είναι πολύ μεγάλο. Τέλος, από το γεγονός ότι ένας πολύ σημαντικός αριθμός φοιτητών αδυνατεί να ολοκληρώσει τις σπουδές του στο Πανεπιστήμιο εξαιτίας μεταξύ άλλων των μορφωτικών ελλειμμάτων που σωρεύτηκαν κατά τη διάρκεια των σπουδών τους στο Λύκειο.
alfavita: Θεωρείτε ότι η θέσπιση Εθνικού Απολυτηρίου θα οδηγήσει σε αλλαγή στο σύστημα εισαγωγής σας Πανεπιστήμια και κατάργηση ενδεχομένως των Πανελλαδικών εξετάσεων;
Τ. Αβραντίνης: Δεν συνδέονται κατ΄ανάγκη. Πρώτα απ΄όλα θα πρέπει να εφαρμοστεί το Εθνικό Απολυτήριο για ένα χρονικό διάστημα τριών τεσσάρων ετών τουλάχιστον. Από την εμπειρία που θα αποκομίσουμε, είμαι βέβαιος ότι θα είναι πολύ επιτυχής η εφαρμογή του θεσμού του Εθνικού Απολυτηρίου θα κριθεί τότε εάν πρέπει να καταργηθούν οι Πανελλαδικές ή όχι. Σε θετική απάντηση η εισαγωγή των μαθητών στο Πανεπιστήμιο θα γίνεται με τον βαθμό του απολυτηρίου σε συνδυασμό με τα επιμέρους κριτήρια που θα θέτει κάθε επιμέρους σχολή. Η προσωπική μου άποψη είναι ότι πρέπει να καταργηθούν οι Πανελλαδικές εξετάσεις. Αλλά αυτό προϋποθέτει άριστη τεχνική προεργασία, αφομοίωση των αλλαγών, επιτυχία του νέου θεσμού και πολλά ακόμη. Επομένως αναφέρομαι σε σταδιακή και όχι σε άμεση μετάβαση σε ένα νέο σύστημα εισαγωγής.
alfavita: Να περάσουμε στο θέμα της αξιολόγησης των εκπαιδευτικών που είναι πάντα ένα θέμα που προκαλεί αντιδράσεις. Θεωρήστε από όσους γνωρίζουν τα εκπαιδευτικά θέματα, εκπρόσωπος της «σκληρής νεοφιλελεύθερης γραμμής». Τι θα λέγατε, μπορεί να υπάρξει αξιόπιστο σύστημα αξιολόγησης χωρίς μια μεγάλη μερίδα εκπαιδευτικών να βρεθεί στο περιθώριο και να αντιμετωπίσει το φάσμα της απόλυσης και το σχολείο να απωλέσει τον κοινωνικό του χαρακτήρα;
Τ. Αβραντίνης: Να ξεκινήσουμε από τα βασικά. Σε όλες τις προηγμένες χώρες, χωρίς την παραμικρή εξαίρεση, υπάρχουν συστήματα αξιολόγησης των εκπαιδευτικών και των σχολικών μονάδων. Σε όλες. Δεν σας κάνει εντύπωση ότι μόνο στην Ελλάδα δεν υπάρχει; Σαράντα χρόνια τώρα κάνουμε ατέρμονες συζητήσεις, εθνικούς διαλόγους για την εκπαίδευση και άλλα βαρύγδουπα και παρόλα αυτά δεν καταφέραμε ποτέ να φτιάξουμε ένα ολοκληρωμένο σύστημα αξιολόγησης της ποιότητας του εκπαιδευτικού έργου που επιτελείται στα σχολεία μας. Πού έχει οδηγήσει αυτό το κρυφτούλι από την πραγματικότητα, αυτή η άρνηση να λάβουμε επιτέλους αποφάσεις; Στην απόλυτη κοροϊδία. Στη θεσμοθέτηση ενός εικονικού συστήματος «αξιολόγησης», όπου από 22.000 εκπαιδευτικούς που αξιολογήθηκαν μόνο 6 κρίθηκαν ανεπαρκείς σύμφωνα με την επίσημη ανακοίνωση του Υπουργείου Παιδείας. Το διανοείστε; Θεσμοθετήσαμε με λίγα λόγια ένα σύστημα αξιολόγησης εκπαιδευτικών, το οποίο οδηγεί σχεδόν το 100% των αξιολογουμένων στην ανώτατη βαθμίδα. Εσείς τι λέτε, μπορεί αυτό το σύστημα να θεωρηθεί έγκυρο και αξιόπιστο; Μπορούμε να λάβουμε από αυτό το σύστημα αξιόπιστα δεδομένα, στοιχεία που θα βοηθήσουν τα σχολεία μας και τους εκπαιδευτικούς μας να γίνουν καλύτεροι, εντοπίζοντας κάθε φορά συγκεκριμένες ανάγκες διόρθωσης, βελτίωσης και επιμόρφωσης; Χωρίς αξιολόγηση το εκπαιδευτικό μας σύστημα μοιάζει με πλοίο που στο μέσο του ωκεανού έχασε το σύστημα πλοήγησης και δεν ξέρει ποια πορεία να ακολουθήσει. Δεν γνωρίζουμε πού βρισκόμαστε άρα δεν μπορούμε να βελτιωθούμε. Χωρίς αξιολόγηση οι καλύτεροι δεν επιβραβεύονται, οι μέτριοι δεν ενισχύονται και οι ανεπαρκείς δεν καθοδηγούνται.
alfavita: Απαντήστε μου όμως πώς θα αξιολογηθεί τελικά ο εκπαιδευτικός;
Τ. Αβραντίνης: Ο εκπαιδευτικός παρά τις διαφοροποιήσεις μεταξύ των διαφόρων εφαρμοσμένων διεθνώς συστημάτων αξιολογήσης κρίνεται, κατά κανόνα, για το διδακτικό και παιδαγωγικό του έργο, για την υπηρεσιακή του συνέπεια, για τον επαγγελματισμό του και για την ποιότητα της επικοινωνίας και συνεργασίας που έχει με τους γονείς των μαθητών. Ο εκπαιδευτικός αξιολογείται σε ό,τι έχει να κάνει με τη γενική και ειδική διδακτική, με τη σωστή προετοιμασία της διδασκαλίας του, πόσο καλά εφαρμόζει τις γενικές αρχές της διδακτικής, πόσο καλά κατέχει το γνωστικό αντικείμενό του, για το κλίμα που διαμορφώνεται στην τάξη όταν διδάσκει και πώς το διαχειρίζεται ανάλογα με τις περιστάσεις κοκ.
alfavita: Δεν μου απαντήσατε όμως τι θα γίνει με τον εκπαιδευτικό που θα πάρει χαμηλό βαθμό αξιολόγησης, που θα κριθεί ανεπαρκής;
Τ. Αβραντίνης: Να συμφωνήσω, ότι η αξιολόγηση των εκπαιδευτικών δεν πρέπει να αντιμετωπίζεται ως απειλή βαριάς τιμωρίας, αλλά ως εργαλείο διαρκούς βελτίωσης και στήριξης. Η αξιολόγηση δεν είναι ο «Μπαμπούλας» του εκπαιδευτικού. Δεν έχει σκοπό να στιγματίσει ή να αποκλείσει, αλλά να εντοπίσει ανάγκες, να ενισχύσει ικανότητες και να δημιουργήσει συνθήκες επιβράβευσης της ποιότητας. Όπως δεν μπορεί να υπάρξει θεραπεία μιας ασθένειας χωρίς διάγνωση, έτσι δεν μπορούμε να μιλάμε για αναβάθμιση της εκπαίδευσης χωρίς αξιόπιστη αξιολόγηση. Η αξιολόγηση δεν είναι εργαλείο πειθαρχίας είναι σύστημα στήριξης, ενδυνάμωσης και επιβράβευσης. Οι εκπαιδευτικοί που υστερούν θα πρέπει να εντάσσονται σε προγράμματα επαγγελματικής βελτίωσης ώστε να διορθώνονται οι αδυναμίες τους. Στα περισσότερα συστήματα αξιολόγησης, στο εξωτερικό, η αρνητική αξιολόγηση δεν οδηγεί σε απόλυση, βεβαίως έχει ως αποτέλεσμα ο εκπαιδευτικός να μην προχωρήσει για ένα διάστημα μέχρι την επόμενη αξιολόγησή του στην ιεραρχία ή να μην γίνει στέλεχος της εκπαίδευσης, λαμβάνεται επίσης ως κριτήριο σε διαδικασίες επιλογής για την ανάθεση κάποιου επιμορφωτικού ή επιστημονικού έργου κ.λπ. Ταυτοχρόνως, όμως, οι αξιολογητές είναι υποχρεωμένοι να προτείνουν τρόπους βελτίωσης του αρνητικώς αξιολογούμενου, όπως ειδική για την κάθε περίπτωση και με βάση τα στοιχεία της αξιολόγησης επιμόρφωση, δειγματικές διδασκαλίες κ.λπ. ώστε τα αποτελέσματα του εκπαιδευτικού να είναι συγκρίσιμα στην επόμενη αξιολόγησή του. Δεν με ρωτήσατε αλλά είναι σημαντικό να τονίσω, ότι από την άλλη πλευρά, σε περίπτωση θετικής αξιολόγησης του εκπαιδευτικού αυτός θα πρέπει να επιβραβεύεται με αύξηση του μισθού του, με ταχύτερη βαθμολογική εξέλιξη, με πριμοδότηση, εάν θέλει να γίνει στέλεχος της εκπαίδευσης κ.ά. Ως τελική φράση και σας παρακαλώ να μην την ξεχάσετε ποτέ, δεν μπορούμε να περιμένουμε βελτίωση της κατάστασης της χώρας μας αν οι δάσκαλοι και οι καθηγητές δεν γίνουν καλύτεροι. Το κακό εκπαιδευτικό σύστημα τροφοδοτεί τον εαυτό του, την οικονομία, τη διοίκηση, τη δικαιοσύνη με διαρκώς φθίνουσας ποιότητας ανθρώπινο δυναμικό. Αυτή είναι και η βασική αιτία της μείωσης της ανταγωνιστικότητας της οικονομίας. Αυτός είναι ο λόγος που στο ΙΔΟΜ ασχολούμαστε τόσο πολύ με την εκπαίδευση, χωρίς καλή εκπαίδευση τίποτα δεν μπορεί ποτέ να πάει καλά.
alfavita: Είναι επομένως κατά τη γνώμη σας σημαντικός και ο τρόπος πρόσληψης των εκπαιδευτικών για την ποιότητα του εκπαιδευτικού μας συστήματός;
Τ. Αβραντίνης: Δεν υπάρχει αμφιβολία γι΄αυτό. Τα πιο επιτυχημένα εκπαιδευτικά συστήματα, έχουν κατά βάση ένα κοινό χαρακτηριστικό: την έμφαση στην ποιότητα του εκπαιδευτικού τους προσωπικού. Πρωταρχικής σημασίας για τη διασφάλιση της υψηλής ποιότητας εκπαιδευτικού προσωπικού είναι ο τρόπος της αρχικής επιλογής των εκπαιδευτικών. Όσο πιο καλούς εκπαιδευτικούς προσλαμβάνουμε στο εκπαιδευτικό σύστημα τόσο πιο μεγάλη βελτίωση της συνολικής ποιότητας θα έχουμε. Σας θυμίζω τι έλεγε ο Δημήτρης Γληνός έναν σχεδόν αιώνα πριν: «Από το δάσκαλο πρέπει να αρχίσει η μεταρρύθμιση. Αν αλλάξεις όλα τα άλλα και δεν έχεις αλλάξει το δάσκαλο, είναι μάταια η προσπάθειά σου. Εάν αλλάξεις το δάσκαλο και τίποτα άλλο να μην αλλάξεις, η μεταβολή θα έλθει μόνη της».
alfavita: Κατανοητό. Τι πρέπει να αλλάξει κατά τη γνώμη σας στις προσλήψεις των εκπαιδευτικών;
Τ. Αβραντίνης: Όλα. Πρέπει να εφαρμόσουμε ένα νέο σύστημα που θα βασίζεται στην αξιοκρατία και τη διαφάνεια και θα προωθεί την αριστεία και τη δικαιοσύνη στην πρόσληψη εκπαιδευτικών. Πιο συγκεκριμένα, το νέο σύστημα πρόσληψης πρέπει να βασίζεται σε σαφή και αντικειμενικά κριτήρια, ώστε να επιλέγονται οι πιο ικανοί εκπαιδευτικοί. Στα βασικά κριτήρια πρόσληψης περιλαμβάνεται ο βαθμός πτυχίου, ο οποίος αντικατοπτρίζει τις ακαδημαϊκές επιδόσεις και τη γνώση του αντικειμένου του υποψήφιου εκπαιδευτικού. Επίσης, πρέπει να επανέλθει ο γραπτός διαγωνισμός ΑΣΕΠ, ως βασικό κριτήριο στην πρόσληψη των εκπαιδευτικών. Ο διαγωνισμός ΑΣΕΠ εγγυάται αξιοκρατία, αμεροληψία και αντικειμενική αξιολόγηση της γνώσης και των ικανοτήτων. Ακόμη, η επιτυχής εξέταση σε ψυχομετρικά τεστ πρέπει να αποτελεί προϋπόθεση για την πρόσληψη των εκπαιδευτικών. Τα τεστ αξιολογούν στοιχεία προσωπικότητας και επαγγελματικής καταλληλότητας. Θα πρέπει να θεσπιστούν ακόμη και πρόσθετα ακαδημαϊκά προσόντα, όπως μεταπτυχιακοί και διδακτορικοί τίτλοι και ασφαλώς η προϋπηρεσία. Οι μεν ακαδημαϊκοί τίτλοι δείχνουν τον ακαδημαϊκό ζήλο και την επιμονή για δια βίου μάθηση, στοιχεία που είναι απαραίτητα για έναν επιτυχημένο εκπαιδευτικό, η προϋπηρεσία δείχνει την πρακτική εμπειρία και την εφαρμογή γνώσεων σε πραγματικά εκπαιδευτικά περιβάλλοντα. Η προϋπηρεσία θα πρέπει να προσμετράται, χωρίς να υποκαθιστά τα υπόλοιπα ποιοτικά κριτήρια.
Για να μην πολυλογώ να σας ενημερώσω ότι ως ΙΔΟΜ αυτή την περίοδο καταρτίζουμε λεπτομερέστατη μελέτη για ένα αξιοκρατικό σύστημα προσλήψεων, το οποίο θα διασφαλίζει ότι το σχολείο στελεχώνεται με τους καλύτερους εκπαιδευτικούς.
alfavita: Και οι χιλιάδες των αναπληρωτών τι θα γίνουν τελικά;
Τ. Αβραντίνης: Σε ό,τι αφορά το σύστημα πρόσληψης και των κριτηρίων που σας ανέπτυξα η μετάβαση θα γίνει σταδιακά. Κάθε φορά από τους πίνακες των αναπληρωτών, οι οποίοι θα κλείσουν και δεν θα προστίθενται καινούργιοι θα προσλαμβάνεται ένα ποσοστό παράλληλα με όσους προσλαμβάνονται με το νέο σύστημα. Το ποσοστό των προσλαμβανόμενων αναπληρωτών θα βαίνει κάθε χρόνο μειούμενο. Όλα αυτά θα αναλύονται λεπτομερώς στην πρότασή μας.
alfavita: Σας ευχαριστούμε για το χρόνο και τη φιλοξενία σας κ. Αβραντίνη.
