Αποκλειστικό: Η πρόεδρος της Novartis Suzanne Kohout μιλά στο Virus για όλες τις κατηγορίες σε βάρος της εταιρείας
Του Αιμίλιου Νεγκή, διευθυντή σύνταξης virus.com.gr & Pharma Health Business magazine
Δώσατε χρήματα σε Έλληνες πολιτικούς και σε ποιους; «Ο κώδικας δεοντολογίας της Novartis δεν επιτρέπει κάτι τέτοιο, αλλά ψάχνουμε κάθε συναλλαγή από το 2006 και εξετάζουμε προσεκτικά αν το τίμημα ήταν εύλογο ή όχι», τονίζει η πρόεδρος της Novartis Ελλάς Suzanne Kohout, η οποία σε αποκλειστική της συνέντευξη στο Virus απαντά σε όλες τις κατηγορίες, που βαρύνουν την ελβετική εταιρεία.
Λόγω της φύσης του θέματος οφείλω να δώσω κάποιες πληροφορίες για την παραχώρηση της συνέντευξης. Να πω την αλήθεια, δεν περίμενα να αποδεχθούν το αίτημά μου. Αφενός γιατί συνήθως οι μεγάλες, πολυεθνικές επιλέγουν να μην τοποθετούνται δημοσίως – πόσο μάλλον σε μία μικρή χώρα σαν την Ελλάδα – και αφετέρου γιατί φημίζομαι για τη θρασύτητά μου.
Στο τελευταίο άρθρο μου για την υπόθεση της Novartis (8-2-2018) έγραφα ότι «οφείλω να ομολογήσω ότι μου έχει κάνει εντύπωση η στάση της ίδιας της Novartis. Δηλαδή, ενώ οι καταθέσεις των προστατευόμενων μαρτύρων κάνουν λόγο για δωροδοκία πολιτικών, η Novartis στην επίσημη ανακοίνωσή της περιορίστηκε να δηλώσει ότι απλώς «συνεργάζεται με τις αρχές»…
Εύλογα λοιπόν αναρωτιέται κάποιος: Αν επρόκειτο για αβάσιμες καταγγελίες και μυθεύματα, δηλαδή, ουδέποτε κάποιο στέλεχος της εταιρείας είχε δωροδοκήσει κυβερνητικούς αξιωματούχους, τότε η εταιρεία δεν έπρεπε να βγει δημοσίως και να διαψεύσει αυτούς τους ανυπόστατους ισχυρισμούς;».
Δεν ξέρω αν τα εύλογα ερωτήματά μου έπιασαν τόπο, αλλά την επόμενη μέρα επικοινώνησαν μαζί μου, για να οργανώσουμε μία συνάντηση με την πρόεδρο της εταιρείας, την κα Suzanne Kohout. Η γερμανικής καταγωγής Kohout βρίσκεται στην Novartis Ελλάς από τα μέσα του 2017 και την είχα συναντήσει άλλη μία φορά, σε μία εορταστική εκδήλωση της εταιρείας.
Η συνέντευξη πραγματοποιήθηκε την Παρασκευή το πρωί στις 16 του μηνός στο γραφείο της κας Kohout στη Μεταμόρφωση Αττικής, ενώ μόλις είχε αρχίσει να βρέχει. Η συνάντησή μας έγινε χωρίς καμία προσυνεννόηση ή προαπαιτούμενα, δηλαδή, δεν είχα στείλει καμία ερώτηση, ούτε μου είχε τεθεί κάποιος περιορισμός.
Δεν ξέρω αν έγινε επί τούτου, αλλά όπως και να ‘χει, η ουσία είναι πως η στάση της εταιρείας έδειχνε ξεκάθαρα ότι δεν έχει να κρύψει κάτι. Προφανώς, αυτός ήταν ο σκοπός. Επίσης, μετά το πέρας της συνέντευξης, ερωτήθηκα με τρόπο, αν μπορούν να δουν τη συνέντευξη πριν δημοσιευτεί, αλλά ξεκαθάρισα ότι αυτό δεν είναι δυνατόν.
Οι πολιτικοί
Ας έρθω όμως στο ψητό. Το πρώτο ερώτημα δεν θα μπορούσε να είναι άλλο από το: «Οι προστατευόμενοι μάρτυρες έχουν καταθέσει ότι έχετε δωροδοκήσει πολιτικούς. Δώσατε χρήματα σε Έλληνες πολιτικούς και σε ποιους;»
Η πρόεδρος της Novartis δεν απάντησε όχι. Μου είπε ότι «ο κώδικας δεοντολογίας της εταιρείας δεν επιτρέπει κάτι τέτοιο» και ότι «αν υπήρχαν τέτοια περιθώρια, η ίδια δεν θα εργαζόταν στη συγκεκριμένη εταιρεία». Σημειώνω εδώ ότι εργάζεται στην εταιρεία από το 1996 και ανάμεσα στα άλλα έχει αναλάβει επικεφαλής του τμήματος καταναλωτικών προϊόντων του ομίλου.
Μα είναι δυνατόν – της ανταπαντώ – να μην είστε σε θέση να πείτε ξεκάθαρα, αν δόθηκαν χρήματα σε πολιτικούς ή όχι; Επίσης, έχετε δηλώσει πως διενεργήσατε και εσωτερική έρευνα, τι έχει δείξει αυτή;
Η απάντησή της δίνει νέα διάσταση στις εξελίξεις. Όπως τουλάχιστον υποστηρίζει η κα Kohout, η εταιρεία πληροφορήθηκε την ύπαρξη καταγγελιών για δωροδοκία πολιτικών προσώπων, μόλις πριν λίγες μέρες, όταν έγινε γνωστό το περιεχόμενο της δικογραφίας, που εστάλη στη Βουλή από την εισαγγελία διαφθοράς.
«Από την περασμένη εβδομάδα, οι δικηγόροι που πραγματοποιούν τον εσωτερικό μας έλεγχο εξετάζουν προσεκτικά κάθε συναλλαγή, που έχουμε πραγματοποιήσει από το 2006 μέχρι σήμερα. Εξετάζουν αν το τίμημα είναι εύλογο για το σκοπό που αφορούσε κάθε δαπάνη», μας εξήγησε.
«Μα και πάλι, μετά από μία ολόκληρη εβδομάδα δεν είστε σε θέση να πείτε στον ελληνικό λαό, αν υπάρχουν πολιτικοί που έλαβαν χρήματα;», επιμένω. «Έχετε δίκιο. Και εγώ ρωτώ πιεστικά τους δικηγόρους, αλλά μου λένε ότι είναι πρόωρο να πούμε οτιδήποτε. Σας διαβεβαιώ ότι αν υπήρξε κάποιο κενό στις διαδικασίες μας, θα εντοπιστεί και θα διορθωθεί».
Πότε θα ολοκληρωθεί αυτός ο εσωτερικός έλεγχος; «Εκτιμώ ότι θα πάρει αρκετά, γιατί όπως αντιλαμβάνεστε πρόκειται για μεγάλο αριθμό συναλλαγών. Ίσως στα τέλη του 2018 να έχουμε έγκυρα αποτελέσματα», αναφέρει.
Μα καλά – τη ρωτώ – όλες οι θυγατρικές των πολυεθνικών φαρμακευτικών επιχειρήσεων υποβάλλεστε ανά τακτά χρονικά διαστήματα σε εσωτερικό έλεγχο από ανεξάρτητες, ελεγκτικές εταιρείες του εξωτερικού. Πώς είναι δυνατόν, αυτός ο έλεγχος να μην έδειξε κάτι;
«Πράγματι, αυτό συμβαίνει τουλάχιστον μία φορά το χρόνο και είναι στα πλαίσια της πολιτικής της Novartis για τη διαφάνεια στις επαφές με όλους τους εμπλεκόμενους φορείς, όπως κρατικούς αξιωματούχους, γιατρούς και συλλόγους ασθενών. Γι’ αυτό, θεωρώ ότι οι καταγγελίες που έχουν γίνει, σίγουρα έγιναν για να προκαλέσουν εντύπωση», απάντησε με νόημα. Για την ακρίβεια χαρακτήρισε τις καταγγελίες sensational στα αγγλικά. “Πώς είναι δυνατόν να διακινήσαμε μαύρο χρήμα 4 δις ευρώ, όταν τόσος ήταν ο τζίρος μας μέσα σε μία δεκαετία στην Ελλάδα; Πώς είναι δυνατόν να δώσαμε μίζες 40 εκατ. ευρώ για τα πανδημικά εμβόλια, όταν οι συνολικές πωλήσεις του κλάδου των εμβολίων σε μία δεκαετία ήταν 33 εκατ. ευρώ;”.
Ο Αντώνης Σαμαράς
Στις καταθέσεις των προστατευόμενων μαρτύρων στην ελληνική δικαιοσύνη αναφέρεται το λεγόμενο HARVARD PROJECT, μέσω του οποίου η Novartis φέρεται να δωροδόκησε τον πρώην πρωθυπουργό Αντώνη Σαμαρά. Υπήρξε πράγματι τέτοιο πρόγραμμα; Τι αφορούσε; Ποιος ήταν ο προϋπολογισμός του; Δόθηκαν χρήματα σε άλλους πολιτικούς ή κρατικούς αξιωματούχους και ποιους;
Η κα Kohout ανέφερε ότι μπορεί να υπήρξε πρόγραμμα με τη συγκεκριμένη επωνυμία, αλλά δεν αφορούσε τη δωροδοκία αξιωματούχων. Υποστήριξε ότι η εταιρεία έχει συνεργασία με το πανεπιστήμιο του Harvard και ανάμεσα στα άλλα έχει οργανώσει εκδηλώσεις με τη συμμετοχή πολιτικών και επιστημόνων από διάφορες χώρες, ώστε να συζητηθεί σε ύψιστο επίπεδο το καίριο πρόβλημα της βιωσιμότητας των συστημάτων υγείας.
«Οι μεγάλες φαρμακευτικές εταιρείες θα πρέπει να εργαστούν από κοινού με το κράτος για την ανάπτυξη λύσεων, που θα διαφυλάξουν τόσο τη βιωσιμότητα του συστήματος, όσο και τη δική τους χωρίς να έχουν αρνητικό αντίκτυπο στην πρόσβαση στην καινοτομία, προς όφελος των ασθενών», μας είπε η πρόεδρος της Novartis.
Ο κ. Φρουζής
Πρόσωπο κλειδί για τη δωροδοκία των πολιτικών, σύμφωνα με τους προστατευόμενους μάρτυρες, είναι ο πρώην αντιπρόεδρος της Novartis και πρώην πρόεδρος του Συνδέσμου Φαρμακευτικών Επιχειρήσεων Ελλάδος, κ. Κώστας Φρουζής. Ρωτήσαμε λοιπόν την νυν πρόεδρο της εταιρείας για ποιο λόγο διακόπηκε η συνεργασία με τον κ Φρουζή, καθώς υπήρξαν πολλές φήμες.
Η κα Kohout μας είπε ότι δεν ήταν εδώ την περίοδο εκείνη και πως δεν είναι σε θέση να μας δώσει περισσότερες πληροφορίες για το θέμα, καθώς αφορούν ευαίσθητα προσωπικά δεδομένα.
Οι γιατροί
Μετά τους πολιτικούς, ερχόμαστε στους γιατρούς. Στα έγγραφα που απέστειλε το FBI στις ελληνικές αρχές αναφέρεται ότι από τα στοιχεία που έχουν στη διάθεσή τους οι αμερικανικές αρχές φαίνεται πως η SANDOZ (εταιρεία του ομίλου της Novartis) συμμετείχε σε 4 σχέδια δωροδοκίας γιατρών στην Ελλάδα: συμμετοχή σε συνέδρια και πολυτελή ταξίδια, e-panels, έκδοση εικονικών τιμολογίων και άμεση πληρωμή των γιατρών.
Ειδικότερα, υπάρχει αναφορά στο πρόγραμμα EXACTLY, που αφορούσε την πληρωμή γιατρών μέσω πλασματικών μελετών φάσης VI. Μάλιστα, το πρόγραμμα EXACTLY χαρακτηρίζεται ως το μεγαλύτερο πρόγραμμα μαύρου χρήματος της Novartis.
Ρωτήσαμε την κα Kohout ευθέως για όλα αυτά. Όπως και στην περίπτωση του Harvard Project, δεν αρνήθηκε ότι μπορεί να υπήρξε πρόγραμμα με αυτή την ονομασία, αλλά διέψευσε ότι αφορούσε τη δωροδοκία γιατρών. Αναρωτήθηκε επίσης γιατί έχει εμπλακεί το όνομα της Sandoz στη λειτουργία της Novartis Ελλάς. Μας ενημέρωσε ακόμη ότι το 2017 η εταιρεία σταμάτησε να καλύπτει τα έξοδα Ελλήνων γιατρών για συνέδρια του εξωτερικού. Επίσης, υποστηρίζει ενεργά τη δημοσιοποίηση όλων των παροχών των φαρμακευτικών επιχειρήσεων προς τους γιατρούς.
Ανοίγουμε εδώ παρένθεση για να εξηγήσουμε ποια είναι η Sandoz. To 1996, οι εταιρείες Sandoz και Ciba συγχωνεύθηκαν δημιουργώντας τη Novartis. Όμως, η επωνυμία Sandoz παρέμεινε και από το 2003 επανεργοποιήθηκε, επικεντρωμένη μόνο στην προώθηση γενοσήμων φαρμάκων. Το χαρτοφυλάκιο της αριθμεί περισσότερες από 1.000 δραστικές ουσίες και οι ετήσιες πωλήσεις είναι γύρω στα 9 δισ. δολάρια παγκοσμίως.
Στην Ελλάδα, μέχρι το 2011 δεν υπήρχε Sandoz. Η διανομή και πώληση των φαρμακευτικών προϊόντων της Sandoz γινόταν μόνο μέσω συμβεβλημένου διανομέα. Το Μάιο του 2012 όμως η μητρική Novartis πήρε την απόφαση να δραστηριοποιηθεί η Sandoz και στην Ελλάδα – ίσως γιατί λόγω του Μνημονίου υπήρχε τάση αύξησης της χρήσης των γενοσήμων.
Επανερχόμαστε στη συνέντευξη με την πρόεδρο της Novartis. Τη ρωτήσαμε για τα ευρήματα των ελληνικών αρχών με τα 28 εκατ. ευρώ που βρέθηκε ότι μεταφέρθηκαν από την Ελβετία και δόθηκαν σε περισσότερους από 4.000 Έλληνες γιατρούς. Μας απαντά ότι αναμένει να ολοκληρωθεί η έρευνα, αλλά επισημαίνει ότι «είναι συνήθης πρακτική σε μικρές αγορές, όπως η ελληνική, τα κονδύλια για την πληρωμή διαφόρων προγραμμάτων να διεκπεραιώνονται απευθείας από την Ελβετία».
«Άρα, τα ίδια έγιναν και στις άλλες 20 χώρες, που υπάρχουν καταγγελίες για αθέμιτες πρακτικές;», τη ρωτάμε. Γελάει για λίγο και μας λέει. «Είναι μύθος όλα αυτά. Τουλάχιστον, εμείς στη Novartis δεν γνωρίζουμε τίποτε για 20 χώρες. Υπάρχουν αναφορές μόνο για άλλες τέσσερις χώρες, όπως Κορέα, Κίνα, Ιαπωνία και ΗΠΑ, αλλά ακόμη δεν έχουμε ολοκληρωμένη εικόνα».
«Καθαρές μέρες»
«Στις καταθέσεις μαρτύρων γίνεται αναφορά στις λεγόμενες ΚΑΘΑΡΕΣ ΜΕΡΕΣ, όπου υπάλληλοι της εταιρείας έσβηναν από τον υπολογιστή τους διάφορα έγγραφα. Αληθεύει αυτό;», ρωτήσαμε την κα Kohout.
«Ναι. Πρόκειται για μία συνήθη διαδικασία και πρακτική σε όλες τις μεγάλες εταιρείες. Όμως, δεν υπάρχει κάτι ύποπτο, απλώς, προσπαθούμε ανά τακτά χρονικά διαστήματα να καθαρίζουμε τους υπολογιστές από περιττά δεδομένα, που επιβαρύνουν χωρίς λόγο τις λειτουργίες μας», υποστήριξε. Πάντως, μετά τις εξελίξεις το 2017 σταμάτησαν οι καθαρές μέρες.
Ακόμη, σημειώνει με νόημα: «Στις καταθέσεις των μαρτύρων περιπλέκονται πραγματικά γεγονότα και υπαρκτά πρόσωπα με ανακριβή στοιχεία και εκτιμήσεις, δημιουργώντας μία στρεβλή εικόνα για ανθρώπους, που εξακολουθούν να εργάζονται στην εταιρεία».
Κάπου εδώ φθάσαμε στο τελικό ερώτημα. «Όλες οι μαρτυρίες είναι σε βάρος σας και αναπτύσσεται ένα αίτημα στην ελληνική κοινή γνώμη, οι αρχές να ζητήσουν μεγάλη αποζημίωση από την εταιρεία σας για τις πρακτικές της. Τι σκοπεύετε να κάνετε;». Συνεργαζόμαστε με τις αρμόδιες αρχές από την πρώτη στιγμή και δεν έχουμε κάτι να κρύψουμε. Έχουμε εφοδιάσει τους δικαστές με όλα τα στοιχεία, που αφορούν διαχρονικά την τιμολόγηση όλων των φαρμάκων μας, τις επενδύσεις μας σε κλινικές μελέτες και τη χρηματοδότηση συνεδρίων. Αν πράγματι αποδειχθεί ότι υπήρξαν κενά στις αυστηρές διαδικασίες θα αντιμετωπίσουμε το θέμα άμεσα και με δίκαιο τρόπο.
Πάντως, σημειώνουμε ότι, με βάση και με τα λεγόμενα της προέδρου της Novartis Ελλάς, η εταιρεία δεν έχει ακόμη κληθεί να καταθέσει στα πλαίσια της δικαστικής έρευνας, ούτε της έχει ασκηθεί δίωξη για κάποιο αδίκημα.
