Στη Λαλέλα Χρυσανθοπούλου
Κατά την επίσκεψη-«αστραπή» που πραγματοποίησε στην Ελλάδα στα μέσα Φεβρουαρίου –με αφορμή τη συμμετοχή του ως κεντρικού ομιλητή στο 1ο Συνέδριο Επαγγελματικών Ασφαλίσεων– ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Αρχής Ασφαλίσεων και Επαγγελματικών Συντάξεων (ΕΙΟΡΑ), κ. Gabriel Bernardino, ξέκλεψε λίγο χρόνο για να παραχωρήσει μια αποκλειστική συνέντευξη στο iw.
Ο διοπτροφόρος Πορτογάλος, που διανύει τη δεύτερη θητεία του στο τιμόνι της EIOPA, μίλησε για όλα: Για την ασφαλιστική μεταρρύθμιση στην Ελλάδα και τα απαιτούμενα μέτρα για να ενισχυθούν ο δεύτερος αλλά και ο τρίτος πυλώνας του συστήματος, για τους κινδύνους που απορρέουν από τα χαμηλά-αρνητικά επιτόκια που «επιμένουν», για την επικείμενη αναθεώρηση της Solvency II, για την αντιμετώπιση της νέας γενιάς κινδύνων που απορρέουν από την κλιματική αλλαγή και τα συμβάντα στον κυβερνοχώρο.
iw? Επισκεφθήκατε πρόσφατα την Ελλάδα, επομένως γνωρίζετε ότι η ελληνική κυβέρνηση προωθεί τη μεταρρύθμιση του ασφαλιστικού συστήματος, με στόχο την ενίσχυση του δεύτερου πυλώνα (επαγγελματική ασφάλιση). Θεωρείτε ότι οι πρωτοβουλίες της κινούνται προς τη σωστή κατεύθυνση;
απ. Σε πολλές χώρες μέλη, συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας, υλοποιήθηκαν μεταρρυθμίσεις με στόχο την αύξηση της βιωσιμότητας του συστήματος συντάξεων. Αν και οι προσαρμογές στον πρώτο πυλώνα του ασφαλιστικού συστήματος (κρατική σύνταξη) είναι επιβεβλημένες, αυτό έχει σαφείς συνέπειες: Τα προβλεπόμενα ποσοστά αναπλήρωσης κινούνται πτωτικά ενώ το συνταξιοδοτικό κενό διευρύνεται. Στην Ελλάδα, για παράδειγμα, το ποσοστό αναπλήρωσης κυμαίνεται στο 64% κατά το έτος συνταξιοδότησης, αλλά θα μειωθεί στο 43% έως το 2060. Επομένως, είναι εξίσου επιβεβλημένο να ενισχυθούν τα συνταξιοδοτικά σχήματα που λειτουργούν επικουρικά του πρώτου πυλώνα, προκειμένου να περιοριστεί το συνταξιοδοτικό κενό και να ελαχιστοποιηθεί ο κίνδυνος του φαινομένου της φτώχειας των συνταξιούχων στο μέλλον. Η Ελλάδα βγαίνει από μία από τις μεγαλύτερες κρίσεις στην ιστορία της. Καθώς η οικονομία ενδυναμώνεται και αναπτύσσεται, τώρα είναι η σωστή ώρα για την υιοθέτηση μεταρρυθμίσεων που ενθαρρύνουν τις επικουρικές συντάξεις. Όσον αφορά στον τρίτο πυλώνα (ιδιωτική ασφάλιση), η EIOPA ενθαρρύνει τις κυβερνήσεις σε όλη την Ευρώπη –και στην Ελλάδα– να εξετάσουν φορολογικά κίνητρα για να στηρίξουν την ανάπτυξη πανευρωπαϊκών προσωπικών συνταξιοδοτικών προϊόντων (PEPPs).
iw? Ποιες πρωτοβουλίες θα πρέπει να αναληφθούν στην Ελλάδα –και σε άλλες χώρες της ΕΕ– για την προώθηση των Ταμείων Επαγγελματικής Ασφάλισης; Είστε ικανοποιημένος με τον τρόπο ενσωμάτωσης της Οδηγίας IORP II στις εθνικές νομοθεσίες;
απ. Υπάρχουν δύο σημαντικά στοιχεία προκειμένου να ενισχυθεί ο ρόλος των επαγγελματικών συντάξεων: Πρώτον, η παροχή μεγαλύτερης ελευθερίας και επιλογής για την ανάπτυξη τέτοιων σχημάτων και, δεύτερον, η ενίσχυση της εποπτείας των συνταξιοδοτικών ταμείων. Για παράδειγμα, περισσότερη ελευθερία θα μπορούσε να δοθεί εάν ενθαρρυνόταν η ανάπτυξη διακλαδικών, διεπαγγελματικών συνταξιοδοτικών ταμείων για μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό για την Ελλάδα, με δεδομένο ότι οι επιχειρήσεις αυτές αποτελούν τη ραχοκοκκαλιά της ελληνικής οικονομίας και οι εργαζόμενοί τους θα μπορούν να απολαύσουν τα οφέλη των οικονομιών κλίμακας που θα δημιουργηθούν.
Περισσότερες επιλογές μπορούν να δοθούν μέσα από διαφορετικά είδη φορέων παροχής υπηρεσιών συντάξεων , αλλά και μέσα από τη διαθεσιμότητα εναλλακτικών για τις επενδύσεις και τις εκταμιεύσεις.
Μιλώντας πιο γενικά, το να έχεις ταμεία επαγγελματικών συντάξεων είναι ένα θέμα, αλλά η υψηλή συμμετοχή σε αυτά είναι άλλο θέμα. Εδώ υπάρχουν πολλά πράγματα που μπορούν να γίνουν. Πρώτα από όλα, υπάρχει ανάγκη για καλή επικοινωνία. Στο τέλος της ημέρας, οι πολίτες δεν αποταμιεύουν αρκετά για τη συνταξιοδότησή τους και πρέπει να παράσχουμε σαφή πληροφόρηση για το ύψος της αποταμίευσής τους, την αξία των συντάξεών τους και πώς αυτό «μεταφράζεται» σε εισόδημα όταν συνταξιοδοτηθούν. Μόνο όταν οι ενδιαφερόμενοι έχουν αυτού του είδους την πληροφόρηση θα είναι σε θέση να κάνουν συνειδητές επιλογές για το πώς και πόσο θα πρέπει να αποταμιεύουν.
Η Οδηγία IORP II προβλέπει υποχρέωση των συνταξιοδοτικών ταμείων να στέλνουν ετησίως στα μέλη τους μια δήλωση που θα περιλαμβάνει αυτήν ακριβώς την πληροφορία. Η ΕΙΟΡΑ έχει συνεργαστεί στενά με τις εθνικές αρχές για να αναπτύξει ένα πρότυπο δήλωσης που θα κατευθύνει τον κλάδο για το πώς να πληροφορεί σωστά τα μέλη του. Ελπίζουμε ότι αυτό θα καθιερωθεί και θα βοηθήσει τους ανθρώπους να παίρνουν πιο ορθές αποφάσεις όταν πρόκειται για την αποταμίευση για τα γηρατειά τους.
Πρέπει επίσης να διευκολύνουμε τη συμμετοχή στα ΤΕΑ. Ορισμένες χώρες σημείωσαν πρόοδο καθιστώντας ημιυποχρεωτικές τις συνεισφορές ή με συστήματα αυτόματης εγγραφής. Αυτό κατά βάση σημαίνει ότι όλοι εγγράφονται αυτόματα σε ένα ΤΕΑ και μετά μπορούν να εξαιρεθούν αν το επιθυμούν. Θα απαιτηθεί ενδεχομένως χρόνος και προσπάθεια για να δημιουργηθεί το κατάλληλο πλαίσιο για αυτόματη εγγραφή. Μόλις όμως δημιουργηθεί, έχουμε διαπιστώσει ότι μπορεί να είναι εξαιρετικά αποτελεσματικό για την αύξηση της συμμετοχής.
Η ουσιαστική ανάπτυξη των επαγγελματικών συντάξεων στην Ελλάδα προϋποθέτει επίσης την επανεξέταση των δομών της εποπτείας. Απαιτείται ένα πιο ισχυρό εποπτικό όργανο, που να ανταποκρίνεται περισσότερο στις εξελίξεις της αγοράς και να έχει στενότερο διάλογο με τον κλάδο. Συνοψίζοντας, η καλή πληροφόρηση, η μεγαλύτερη ελευθερία και επιλογή και η ενισχυμένη εποπτεία είναι όλα απαραίτητα για να υπάρχει αξιοπιστία στην αγορά και στην εποπτεία και για να δημιουργηθούν συνθήκες διαφάνειας. Όλα αυτά συμβάλλουν στην οικοδόμηση της εμπιστοσύνης των αποταμιευτών.
Στην ΕΙΟΡΑ έχουμε δεσμευθεί να βρούμε λύσεις για να βοηθήσουμε χώρες όπως η Ελλάδα να ενδυναμώσουν τον ρόλο των επικουρικών συντάξεων.
iw? Με δεδομένα τα αποτελέσματα των stress tests των Ταμείων Επαγγελματικών Ασφαλίσεων, ποιος είναι ο βέλτιστος τρόπος για την ανάπτυξη του κλάδου στην Ευρώπη;
απ. Τα stress tests του Δεκεμβρίου 2019 ήταν μια σημαντική άσκηση για την αξιολόγηση της αντοχής και των δυνητικών ευάλωτων σημείων των ευρωπαϊκών συνταξιοδοτικών ταμείων καθορισμένων παροχών (defined benefit) και καθορισμένων εισφορών (defined contribution) και της δυνητικής επίπτωσης στη χρηματοοικονομική σταθερότητα.
Εκτός από το βασικό σενάριο, η EIOPA χρησιμοποίησε ένα σενάριο δυσμενών συνθηκών στις αγορές που χαρακτηριζόταν από μια αιφνίδια επαναξιολόγηση των ασφαλίστρων κινδύνου και «σοκ» επιτοκίων, με αποτέλεσμα την αύξηση των αποδόσεων των ομολόγων και τη διεύρυνση των πιστωτικών spreads.
Το σενάριο αυτό εφαρμόστηκε στους ισολογισμούς για τη χρήση 2018 ενός αντιπροσωπευτικού δείγματος Ταμείων Επαγγελματικών Ασφαλίσεων από τον Ευρωπαϊκό Οικονομικό Χώρο. Το βασικό σενάριο έδειξε σωρευτικό χρηματοδοτικό κενό 41 δισ. ευρώ στα ΤΕΑ ή 4% του συνολικού παθητικού τους, σύμφωνα με την κοινή μεθοδολογία του stress test. Το δυσμενές σενάριο θα οδηγούσε σε χρηματοδοτικό κενό 180 δισ. ευρώ, σύμφωνα με τις εθνικές μεθοδολογίες, και σε κενό 216 δισ. ευρώ, σύμφωνα με την κοινή μεθοδολογία.
Στη βάση των παραδοχών της κοινής μεθοδολογίας, το χρηματοδοτικό κενό σύμφωνα με το δυσμενές σενάριο θα προκαλούσε σωρευτική μείωση των καθορισμένων παροχών ύψους 173 δισ. ευρώ και οι χρηματοδοτούσες επιχειρήσεις θα έπρεπε να παρέχουν χρηματοοικονομική στήριξη 49 δισ. ευρώ.
Στην άσκηση του 2019, η EIOPA χρησιμοποίησε μια εκτεταμένη ανάλυση ταμειακών ροών, η οποία «φώτισε» τις συνέπειες του… stress στα ΤΕΑ, σε όρους χρονισμού: Ειδικότερα, η χρηματοοικονομική κατάσταση των Ταμείων θα επηρεαζόταν έντονα σε βραχυπρόθεσμο ορίζοντα, προκαλώντας ισχυρή πίεση στις χρηματοδοτούσες επιχειρήσεις λίγα χρόνια μετά το «σοκ». Ως συνέπεια, θα εμφανίζονταν δυνητικά μακροπρόθεσμες παρενέργειες στο συνταξιοδοτικό εισόδημα των μελών των ΤΕΑ και των άλλων δικαιούχων για δεκαετίες (εάν παγιώνονταν οι βραχυπρόθεσμες επιπτώσεις).
Η ΕΙΟΡΑ θα συνεχίσει να αξιολογεί τα ευρήματα των stress test και θα αναλύσει σε μεγαλύτερο βάθος την επενδυτική συμπεριφορά των ΤΕΑ, με δεδομένο το περιβάλλον εξαιρετικά χαμηλών/αρνητικών επιτοκίων. Χρειάζεται περισσότερη δουλειά για να υλοποιηθούν οι φιλόδοξοι στόχοι της Οδηγίας IORP II και άλλων νομοθετικών πρωτοβουλιών.
iw? Ποια είναι η θέση της EIOPA αναφορικά με την επικείμενη αναθεώρηση της Οδηγίας Solvency II; Πιστεύετε ότι είναι υπερβολικά «αυστηρή», όπως υποστηρίζει η Insurance Europe; Πώς αξιολογείτε την εφαρμογή της Οδηγίας τέσσερα χρόνια αφότου τέθηκε σε ισχύ και τι θα αλλάζατε επειγόντως;
απ. Προσεγγίσαμε την αναθεώρηση της Solvency II ως μια ευκαιρία να διασφαλίσουμε όχι μόνο ότι η Οδηγία παραμένει κατάλληλη για τους επιδιωκόμενους σκοπούς, αλλά και ότι αντανακλά την εξέλιξη των συνθηκών της αγοράς. Πιστεύουμε ότι, σε γενικές γραμμές, το πλαίσιο της Solvency II είναι αποτελεσματικό και λειτουργεί σωστά. Από τότε που τέθηκε σε ισχύ, είδαμε ότι η ασφαλιστική βιομηχανία «ευθυγραμμίζει» καλύτερα τα κεφάλαιά της με τους κινδύνους που αναλαμβάνει και υιοθετεί προσέγγιση βασισμένη στον κίνδυνο (risk-based approach) για να αξιολογεί και να περιορίζει τους κινδύνους.
Επιπροσθέτως, οι ασφαλιστικές εταιρείες ενίσχυσαν τα μοντέλα διακυβέρνησής τους και την ικανότητά τους να διαχειρίζονται τους κινδύνους. Αυτά είναι καλά νέα και για τις ίδιες τις εταιρείες και για τους καταναλωτές. Πρέπει όμως να διασφαλίσουμε ότι η Οδηγία θα συνεχίσει να εξυπηρετεί τους στόχους για τους οποίους θεσπίστηκε. Θα προτείνουμε αλλαγές σε κάποια σημεία, αλλά η προσέγγισή μας θα εστιάζει στην εξέλιξη των ρυθμίσεων και όχι σε… επαναστατικές μεταβολές. “Evolution rather than revolution!”. Ένας τομέας που απαιτεί επειγόντως αλλαγές αφορά στον σημερινό τρόπο προσέγγισης του επιτοκιακού κινδύνου.
Η standard φόρμουλα της Solvency II υποτιμά τα πραγματικά επιτόκια στο υφιστάμενο περιβάλλον χαμηλών/αρνητικών επιτοκίων. Στην αιτιολογημένη γνώμη μας –που θα δημοσιοποιήσουμε στο τέλος Ιουνίου– η EIOPA θα καταθέσει συγκεκριμένες προτάσεις με ισχυρή τεχνική τεκμηρίωση για το πώς μπορεί να διορθωθεί αυτό.
Η αναλογικότητα αποτελούσε ανέκαθεν σημαντικό στοιχείο της Solvency II. Αξιολογώντας την εμπειρία μας από την έως τώρα εφαρμογή της Οδηγίας στην πράξη, πιστεύουμε ότι μπορούν να αναληφθούν περαιτέρω πρωτοβουλίες για να βελτιωθεί η εφαρμογή της αρχής της αναλογικότητας.
Ως μέρος της διαδικασίας της αναθεώρησης, θέσαμε σε διαβούλευση δυνητικές αλλαγές στις εποπτικές αναφορές και δημοσιεύσεις. Μεταξύ άλλων, εξετάζουμε τη θέσπιση ορίων με βάση τον κίνδυνο για να μειώσουμε τις υποχρεώσεις δημοσίευσης των λιγότερο πολύπλοκων και «επικίνδυνων» επιχειρήσεων, την απλούστευση και τυποποίηση των δημόσιων πληροφοριών, με σαφή διαχωρισμό των πληροφοριών που προορίζονται για τους συμμετέχοντες στην αγορά και των πληροφοριών για τους καταναλωτές, που πρέπει να είναι απλές και σύντομες, και την απλοποίηση των απαιτήσεων για τις εξαρτημένες εταιρείες ασφάλισης (captives).
Θέλω πάντως να υπογραμμίσω πως, όποιες αλλαγές και να προτείνουμε στην Solvency II, δεν λησμονούμε ούτε στιγμή τον κεντρικό στόχο της Οδηγίας, που είναι η καλύτερη προστασία των ασφαλισμένων.
iw? Σας ανησυχεί το ότι τα επιτόκια στην ευρωζώνη παραμένουν σε εξαιρετικά χαμηλά επίπεδα; Έχετε συζητήσει το θέμα με τη νέα επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας;
απ. Το περιβάλλον των υπερβολικά χαμηλών επιτοκίων είναι σαφώς στην κορυφή της ατζέντας μας. Αυτό δεν ισχύει μόνο για εμάς, αλλά και για οποιονδήποτε εμπλέκεται στον κλάδο χρηματοοικονομικών υπηρεσιών, από τους κεντρικούς τραπεζίτες και τα στελέχη επιχειρήσεων έως τους καταναλωτές.
Τα χαμηλά επιτόκια επηρεάζουν σε μεγάλο βαθμό τον ασφαλιστικό κλάδο, όσον αφορά στην κατανομή του ενεργητικού, τον κίνδυνο των επανατοποθετήσεων (των κεφαλαίων), την κερδοφορία και τη φερεγγυότητα. Στην ΕΙΟΡΑ θεωρούμε ότι συνιστά μία από τις σημαντικότερες πηγές συστημικού κινδύνου για τις ασφαλιστικές εταιρείες τα επόμενα χρόνια.
Παρακολουθούμε την κατάσταση εδώ και καιρό και πρόσφατα εκδώσαμε συστάσεις προς τις εθνικές εποπτικές αρχές και τις ασφαλιστικές εταιρείες για το πώς θα διασφαλιστεί η χρηματοοικονομική ευρωστία του κλάδου. Βραχυπρόθεσμα, η ΕΙΟΡΑ συστήνει στις εθνικές εποπτικές αρχές να εντατικοποιήσουν την παρακολούθηση και την εποπτεία των ασφαλιστικών που είναι πιο εκτεθειμένες στο περιβάλλον χαμηλών επιτοκίων και σε συνεργασία με τις ασφαλιστικές επιχειρήσεις να διερευνήσουν πρωτοβουλίες για την ενίσχυση της χρηματοοικονομικής ευρωστίας των τελευταίων.
Στο πλαίσιο αυτό, συστήνουμε στις ασφαλιστικές σύνεση κατά τη διανομή των μερισμάτων. Οι εθνικές εποπτικές αρχές καλούνται να εξετάσουν εάν είναι απαραίτητο να περιορίσουν τη διανομή μερισμάτων κατά περίπτωση. Συστήνεται επίσης στις εθνικές αρχές και στις ασφαλιστικές να καταρτίσουν προληπτικά σχέδια εξυγίανσης και εκκαθάρισης προκειμένου να μειώσουν την πιθανότητα κατάρρευσης κάποιου ομίλου και τον δυνητικό αντίκτυπο.
Σε μεσομακροπρόθεσμο ορίζοντα, συστήνεται στις εθνικές εποπτικές αρχές να εντοπίσουν εάν λείπει κάποιο εργαλείο ή αρμοδιότητα από την υφιστάμενη «εργαλειοθήκη» τους και να αναλάβουν πρωτοβουλίες αν βρουν κάποιο κενό.
Επιπροσθέτως, η EIOPA πραγματοποιεί συζητήσεις για τις επιπτώσεις του περιβάλλοντος χαμηλών/αρνητικών επιτοκίων στον χρηματοπιστωτικό τομέα και την οικονομία στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Συστημικού Κινδύνου.
iw? Σύμφωνα με τον Valdis Dombrovskis, αντιπρόεδρο της Κομισιόν και αρμόδιο για τις χρηματοοικονομικές υπηρεσίες, «δεν υπάρχει ευρωπαϊκό πλαίσιο εκκαθάρισης ασφαλιστικών εταιρειών, ούτε ευρωπαϊκοί κανόνες για συστήματα εγγύησης ασφαλίσεων». Θεωρείτε ότι υπάρχει ανάγκη για τέτοια εργαλεία;
απ. Η ΕΙΟΡΑ εργάζεται εδώ και καιρό πάνω στα θέματα αυτά και συμμερίζεται πλήρως τις απόψεις του αντιπροέδρου Dombrovskis. Πράγματι, έχουμε διαπιστώσει ότι το «κατακερματισμένο τοπίο» των εθνικών πλαισίων ανάκαμψης και εξυγίανσης θα μπορούσε να εγείρει σημαντικά εμπόδια για τη συντεταγμένη εκκαθάριση ασφαλιστικών επιχειρήσεων, ιδίως στην περίπτωση διασυνοριακών ομίλων. Θεωρούμε ότι η εισαγωγή ενός ευρωπαϊκού πλαισίου ανάκαμψης και εξυγίανσης και συστημάτων εγγύησης ασφαλίσεων είναι σημαντική όχι μόνο για την ολοκλήρωση του μακροπροληπτικού σκέλους της Solvency II, αλλά κυρίως για την προστασία των καταναλωτών και την ενίσχυση της εμπιστοσύνης των Ευρωπαίων καταναλωτών στον ασφαλιστικό κλάδο.
Η ελευθερία εγκατάστασης και η ελευθερία παροχής υπηρεσιών έκαναν πραγματικότητα τα οφέλη της Ενιαίας Αγοράς για τους ασφαλισμένους. Την ίδια στιγμή όμως αυξάνονται οι ασφαλιστικές που χρεοκόπησαν ή έφτασαν στο χείλος του γκρεμού, συμπεριλαμβανομένων και εταιρειών με διασυνοριακή δραστηριότητα. Τέτοιες περιπτώσεις αναδεικνύουν την ανάγκη για εναρμόνιση του πλαισίου των εθνικών σχεδίων εγγύησης καταθέσεων, ώστε να προστατεύονται οι ασφαλισμένοι σε περίπτωση χρεοκοπίας μιας εταιρείας. Η Solvency II δεν είναι πλαίσιο «μηδενικού σφάλματος». Χρεοκοπίες συμβαίνουν και θα ξανασυμβούν. Η ΕΙΟPA καλείται, μεταξύ άλλων, να διασφαλίσει τη βελτιωμένη ποιότητα και συνοχή της εποπτείας και να μειώσει την πιθανότητα χρεοκοπιών.
iw? Ποιες είναι οι μεγαλύτερες προκλήσεις που αντιμετωπίζει ο ασφαλιστικός κλάδος φέτος και τα επόμενα χρόνια; Νομίζετε ότι είναι επαρκώς προετοιμασμένος για τον cyber κίνδυνο και τα ρίσκα που απορρέουν από την κλιματική αλλαγή;
απ. Ο ασφαλιστικός κλάδος πρέπει να προσαρμοστεί πιο γρήγορα από ποτέ στα νέα δεδομένα. Δύο από τις πιο επείγουσες προκλήσεις συνδέονται αφενός με την κλιματική αλλαγή και τη βιωσιμότητα (sustainability), αφετέρου με την αυξανόμενη χρήση των ψηφιακών τεχνολογιών. Κοιτώντας το θέμα της κλιματικής αλλαγής, όλοι διαπιστώνουμε ότι τα ακραία καιρικά φαινόμενα γίνονται συχνότερα και σοβαρότερα. Η επιτυχία της «ατζέντας της βιωσιμότητας» θα εξαρτηθεί εν πολλοίς από την ικανότητα των συμμετεχόντων στις χρηματαγορές –συμπεριλαμβανομένων των ασφαλιστικών– να ενσωματώσουν στις σημερινές διαδικασίες υπολογισμού κινδύνου και λήψης αποφάσεων τις αναμενόμενες μακροπρόθεσμες επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, της εξάντλησης φυσικών πόρων, της υποβάθμισης του περιβάλλοντος, καθώς και θέματα κοινωνικά, όπως και διακυβέρνησης.
Αυτό σαφώς εγκυμονεί προκλήσεις για όλους τους «παίκτες» της αγοράς, για τις ασφαλιστικές όμως είναι ζωτικής σημασίας για τη δραστηριότητά τους. Ως θεσμικοί μακροπρόθεσμοι επενδυτές, είναι σημαντικό για τις ασφαλιστικές να υιοθετούν βιώσιμη προσέγγιση στην επενδυτική τους συμπεριφορά, καθώς αυτό θα υποστηρίξει τις μακροπρόθεσμες υποχρεώσεις τους προς τους ασφαλισμένους. Οι ασφαλιστικές μπορούν επίσης να διαδραματίσουν ηγετικό ρόλο συνεργαζόμενες με τις επιχειρήσεις για τη δημιουργία μέτρων περιορισμού του κινδύνου, διευκολύνοντας έτσι τη μετάβαση σε ένα πιο βιώσιμο επενδυτικό περιβάλλον και μια πιο ανθεκτική αγορά κεφαλαίου.
Η ΕΙΟΡΑ παρακολουθεί επίσης με προσοχή το διευρυνόμενο κενό προστασίας όσον αφορά στις φυσικές καταστροφές. Αυτήν τη στιγμή, μόνο το 35% των ζημιών που προκύπτουν από φυσικές καταστροφές είναι ασφαλισμένο. Όταν οι κίνδυνοι γίνονται πολύ μεγάλοι, καθίστανται «μη ασφαλίσιμοι», κάτι που μπορεί να έχει συστημικό αντίκτυπο όχι μόνο στον χρηματοπιστωτικό τομέα, αλλά και τα δημόσια οικονομικά των κρατών μελών της ΕΕ.
Για να αντιμετωπιστεί αυτό, υπάρχει ανάγκη μεγαλύτερης κατανόησης των αιτιών πίσω από το κενό προστασίας στην Ευρώπη. Είναι σημαντικό να «οικοδομηθεί» ασφαλιστική ικανότητα σε ευρωπαϊκό επίπεδο, παραδείγματος χάρη υπό τη μορφή ενός πίνακα κινδύνων (risk dashboard) για τις φυσικές καταστροφές που θα μπορούσε να παρέχει πληροφορίες για τα απαραίτητα μέτρα.
Πρέπει επίσης να γίνουμε πιο ανθεκτικοί έναντι των cyber κινδύνων. Οι cyber επιθέσεις εναντίον χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων γίνονται συχνότερες και πιο πολύπλοκες. Και ενώ μέχρι πρότινος επικεντρώνονταν στην αποκόμιση χρηματικού οφέλους, τώρα κινούνται προς τη διακοπή λειτουργίας κρίσιμων υποδομών, κάτι που μπορεί να υπονομεύσει την εμπιστοσύνη στην ίδια τη σταθερότητα του χρηματοπιστωτικού συστήματος.
Στο πλαίσιο της αρμοδιότητας παρακολούθησης των κινδύνων για τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα, η ΕΙΟΡΑ διεξάγει δομημένο διάλογο με τους ευρωπαϊκούς ασφαλιστικούς ομίλους για την ασφάλιση έναντι του cyber κινδύνου. Με τις έως τώρα διαθέσιμες πληροφορίες, τα cyber συμβάντα (που αυξήθηκαν κατά 300% το 2018 σε σχέση με το 2017) προκαλούν όχι μόνο διαταραχή επιχειρηματικής δραστηριότητας των ασφαλιστικών, αλλά σημαντικά κόστη σε ασφαλισμένους και τρίτα μέρη.
Πέραν των άμεσων οικονομικών ζημιών, εξάλλου, υπάρχει και το φάσμα μεγάλης –και ενδεχομένως μη αναστρέψιμης– ζημίας στη φήμη των ασφαλιστικών. Η στενή παρακολούθηση και η καλύτερη κατανόηση της φύσης των cyber απειλών και συμβάντων είναι το πρώτο βήμα προς την αντιμετώπισή τους. Η έλλειψη δεδομένων συνιστά ένα από τα μεγαλύτερα εμπόδια για τη λεπτομερή κατανόηση θεμελιωδών πτυχών του cyber κινδύνου και για την παροχή των ενδεδειγμένων καλύψεων.
Τα διαθέσιμα ποσοτικά στοιχεία είναι λίγα και ανομοιογενή, κάτι που δυσχεραίνει την τιμολόγηση του κινδύνου και τον υπολογισμό του μεγέθους της έκθεσης. Η έλλειψη δεδομένων παρεμποδίζει επίσης τη μέτρηση και διαχείριση του cyber κινδύνου για τις ασφαλιστικές. Αποτελεί ζητούμενο η ανάπτυξη ενός τυποποιημένου πλαισίου δημοσίευσης cyber συμβάντων σε ευρωπαϊκό επίπεδο, που θα επιτρέψει τον διαμοιρασμό των συγκεντρωτικών δεδομένων –ανώνυμα φυσικά–, ώστε οι ασφαλιστικές και αντασφαλιστικές εταιρείες να μπορέσουν να αναπτύξουν επαρκή μοντέλα τιμολόγησης και διαχείρισης των cyber κινδύνων. Αυτό θα απέτρεπε το να καταστούν μη ασφαλίσιμοι ορισμένοι εξ αυτών, σε βάρος της οικονομίας, των επιχειρήσεων και των πολιτών.
Όταν δουλεύουμε μαζί στην Ευρώπη, μπορούμε να αναλάβουμε πρωτοβουλίες για να αναπτύξουμε άμυνες, είτε έναντι των cyber επιθέσεων, είτε έναντι της κλιματικής αλλαγής, είτε έναντι άλλων απειλών στην οικονομία. Είναι σημαντικό να συνεργαζόμαστε, γιατί οι περισσότερες από τις προκλήσεις είναι πολύ μεγάλες για να αντιμετωπιστούν αποτελεσματικά από οποιαδήποτε μεμονωμένη κυβέρνηση.
Η ανάλυση των δυνητικών επιπτώσεων διαφορετικών απειλών στις ασφαλιστικές εταιρείες και τους ασφαλισμένους είναι δύσκολο έργο και απαιτεί στενή συνεργασία μεταξύ των εποπτικών αρχών και της ασφαλιστικής βιομηχανίας.
Η ΕΙΟΡΑ θα συνεχίσει τον εποικοδομητικό διάλογο για να διασφαλίσει ότι οι αναδυόμενοι κίνδυνοι θα ενσωματώνονται στο εποπτικό πλαίσιο.
iw? Είχατε μιλήσει στο παρελθόν για την πιθανότητα να καταστεί υποχρεωτική η cyber ασφάλιση. Είναι ορατή η προοπτική αυτή;
απ. Η αυξημένη χρήση των ψηφιακών τεχνολογιών συνοδεύεται από την ένταση της cyber απειλής. Όταν έκανα τα σχόλια περί πιθανής υποχρεωτικότητας της cyber ασφάλισης, αναφερόμουν στο μέλλον, όταν ο κλάδος ανάληψης των cyber κινδύνων θα είναι περισσότερο ώριμος.
Μας ενθαρρύνει το γεγονός ότι η ευρωπαϊκή αγορά cyber ασφαλίσεων αναπτύσσεται ταχέως και εκτιμούμε ότι η τάση αυτή θα διατηρηθεί. Η αυξημένη ζήτηση δεν θα έρθει μόνο ως αποτέλεσμα της αυξανόμενης συχνότητας των cyber επιθέσεων και των αυστηρότερων ρυθμίσεων αναφορικά με τη cyber ασφάλεια, αλλά και επειδή όσο οι επιχειρήσεις αυξάνουν την ετοιμότητά τους θα διαπιστώνουν την ανάγκη για καλύτερη ασφαλιστική προστασία.
Σε κάθε περίπτωση, βλέπουμε την ανάγκη για μια ισχυρή ευρωπαϊκή απόκριση στον cyber κίνδυνο. Η EIOPA πρέπει να δώσει το μέτρο για την ανάπτυξη ενός ισχυρού αμυντικού πλαισίου. Θεωρούμε ότι είναι σημαντικό να υπάρχουν επαρκή εργαλεία αξιολόγησης και άμβλυνσης για την αντιμετώπιση των δυνητικά συστημικών και ακραίων κινδύνων.
Πιστεύουμε επίσης ότι πρέπει να υπάρχει αμοιβαία κατανόηση μεταξύ των ασφαλιστικών και των ασφαλισμένων αναφορικά με τους ορισμούς και τους όρους και προϋποθέσεις στις συμβάσεις ασφάλισης έναντι των κινδύνων στον κυβερνοχώρο. Τέλος, εκτιμούμε ότι θα πρέπει να διατίθενται –σε ευρωπαϊκό επίπεδο– επαρκή ποσοτικά και ποιοτικά δεδομένα για τα συμβάντα στον κυβερνοχώρο.
Παρουσιάσαμε πρόσφατα την προσέγγισή μας, στη στρατηγική μας για την ανάληψη των κινδύνων στον κυβερνοχώρο. Στο πλαίσιο αυτό, θα συνεχίσουμε να αξιολογούμε το cyber underwriting και τη διαχείριση των συναφών κινδύνων στην Ευρώπη και να διερευνούμε τα θέματα που εγείρονται όταν οι cyber ζημίες δεν προσδιορίζονται ρητά στις συμβάσεις.
Επιπροσθέτως, θα συνεχίσουμε να ενσωματώνουμε σενάρια που περιλαμβάνουν συμβάντα στον κυβερνοχώρο στο πλαίσιο των stress test μας.
iw? Οι ασφαλιστικές εταιρείες υψηλής τεχνολογίας διαταράσσουν την καθεστηκυία τάξη στον κλάδο. Θεωρείτε ότι έχετε επιτύχει τη σωστή ισορροπία μεταξύ της ανάπτυξης και της ρύθμισης των insurtechs;
απ. Πέρυσι δημοσιεύσαμε μια θεματική μελέτη για τη χρήση των big data analytics στους κλάδους ασφάλισης οχημάτων και υγείας, που έδειξε πώς οι αλλαγές που φέρνει η ψηφιοποίηση επηρεάζουν ολόκληρη την αλυσίδα αξίας, από τη βελτίωση του σχεδιασμού των προϊόντων και τις διαδικασίες ανάπτυξης (των προϊόντων), έως την αποτελεσματικότερη διαχείριση των αιτήσεων αποζημιώσεων και των εντοπισμών των κρουσμάτων απάτης.
Η καινοτομία μπορεί να μειώσει τα λειτουργικά κόστη, τις τριβές και τα φαινόμενα «συμφόρησης» στην παραγωγή και κυκλοφορία ασφαλιστικών προϊόντων και υπηρεσιών. Έχει τη δυνατότητα να αυξήσει την αποτελεσματικότητα και τον ανταγωνισμό στις αγορές, να μειώσει την ασυμμετρία στην πληροφόρηση και να διευρύνει την πρόσβαση σε χρηματοοικονομικές υπηρεσίες.
Χάρη στην καινοτομία, οι καταναλωτές δρέπουν τα οφέλη μιας ευρύτερης γκάμας προϊόντων και υπηρεσιών, συχνά προσβάσιμες από οπουδήποτε και οποτεδήποτε και εξατομικευμένες σε τέτοιο βαθμό που θα ήταν αδιανόητος λίγα χρόνια πριν.
Υπάρχουν ωστόσο και ορισμένοι κίνδυνοι για τους καταναλωτές και την προστασία των επενδυτών, αλλά και για τη χρηματοοικονομική σταθερότητα και ακεραιότητα της αγοράς. Η πρόκληση είναι η εξεύρεση του σημείου ισορροπίας μεταξύ της ενθάρρυνσης της χρηματοοικονομικής καινοτομίας και της διασφάλισης της προστασίας των καταναλωτών και της χρηματοοικονομικής σταθερότητας.
Για να βρεθεί η χρυσή τομή είναι σημαντικό να τοποθετηθούν οι ευρωπαϊκές αξίες στην καρδιά του διαλόγου. Τα θεμελιώδη δικαιώματα, όπως ο σεβασμός της ιδιωτικότητας και οι αρχές της ίσης μεταχείρισης και της δικαιοσύνης, πρέπει να αποτελούν τη βάση για ένα αξιόπιστο πλαίσιο καινοτομίας. Δεν πρόκειται μόνο για τεχνικό και εποπτικό θέμα, αλλά και για κοινωνικό ζήτημα. Για παράδειγμα, στην Ευρώπη δεν είμαστε θετικά διακείμενοι σε πρακτικές όπως είναι τα συστήματα μαζικής κοινωνικής παρακολούθησης που έχουν αναφερθεί σε άλλες ηπείρους. Αντ’ αυτού θα πρέπει να αναπτύξουμε το δικό μας μοντέλο καινοτομίας, στηριζόμενο στις αξίες μας. Μόνο έτσι μπορούμε να οικοδομήσουμε εμπιστοσύνη μεταξύ των πολιτών για την καινοτομία και τη χρήση των δεδομένων.
Αυτός είναι ένας από τους λόγους που η ΕΙΟΡΑ έχει συγκροτήσει μια συμβουλευτική επιτροπή εμπειρογνωμόνων για την ψηφιακή δεοντολογία στην ασφάλιση, που θα μας βοηθήσει στην ανάπτυξη αρχών ψηφιακής υπευθυνότητας στην ασφάλιση, θεμελιωμένες στις ευρωπαϊκές αξίες. Οι αρχές αυτές θα αναγνωρίζουν τον σημαντικό ρόλο που διαδραματίζει η ασφάλιση στην οικονομία και την κοινωνία μας, που αντανακλάται στην αρχή της αλληλεγγύης που χαρακτηρίζει τον ασφαλιστικό κλάδο.
Η καινοτομία ήρθε για να μείνει και πρέπει να την αγκαλιάσουμε. Αυτό σημαίνει ότι καλούμαστε να αγκαλιάσουμε και τις νέες προκλήσεις στην εποπτεία, χωρίς να λησμονούμε τις θεμελιώδεις αξίες και αρχές μας.
iw? Στις 31 Δεκεμβρίου 2019, το Brexit έγινε πραγματικότητα. Ποιο είναι το μήνυμά σας προς τον ευρωπαϊκό ασφαλιστικό κλάδο και το City του Λονδίνου; Διαβλέπετε προβλήματα στη συνέχεια; Η απόφαση του Ηνωμένου Βασιλείου να φύγει από την Ευρωπαϊκή Ένωση έχει επιπτώσεις για τις ασφαλιστικές εταιρείες, τους φορείς παροχής συνταξιοδοτικών υπηρεσιών, τις εποπτικές αρχές και, φυσικά, τους καταναλωτές;
απ. Αμέσως μετά το δημοψήφισμα του Ιουλίου 2016, η EIOPA ξεκίνησε να αξιολογεί τα απαραίτητα βήματα για την ελαχιστοποίηση των κινδύνων για τις εταιρείες και τους καταναλωτές. Η θέση μας ήταν ξεκάθαρη από την αρχή: Να προετοιμαστούμε για παν ενδεχόμενο και να διασφαλίσουμε την προστασία των ασφαλισμένων.
Από εκείνη την περίοδο βοηθάμε τις εποπτικές αρχές και τη βιομηχανία να προετοιμαστούν για το Brexit, εκδίδοντας Γνώμες και Συστάσεις για τις απαιτούμενες δράσεις.
Από την ημερομηνία εξόδου της Μ. Βρετανίας από την ΕΕ, από πλευράς χρηματοοικονομικής σταθερότητας, η άμεση έκθεση των ασφαλιστικών εταιρειών που εδρεύουν στην ΕΕ στη Μ. Βρετανία θεωρείται σχετικά περιορισμένη. Προκειμένου να διασφαλιστεί η αποτελεσματική προληπτική εποπτεία των (αντ)ασφαλιστικών εταιρειών με διασυνοριακή δραστηριότητα και να διατηρηθεί η χρηματοοικονομική σταθερότητα και μετά το Brexit, η ΕΙΟΡΑ και τα μέλη της έχουν συμφωνήσει σε Μνημόνια Κατανόησης με την Κεντρική Τράπεζα της Αγγλίας και την Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς. Αυτά καλύπτουν την εποπτική συνεργασία, την ανταλλαγή πληροφοριών και την αμοιβαία υποστήριξη στους τομείς της ρύθμισης και εποπτείας του ασφαλιστικού κλάδου.
Όσον αφορά στην εποπτεία των θεσμών επαγγελματικών συντάξεων, η ΕΙΟΡΑ και τα μέλη της έχουν συμφωνήσει αντίστοιχα Μνημόνια Κατανόησης με τη Ρυθμιστική Αρχή Συντάξεων της Μ. Βρετανίας.
Κατά τη διάρκεια της μεταβατικής περιόδου, η ΕΙΟΡΑ θα συνεχίσει να παρακολουθεί στενά και να αξιολογεί τις εξελίξεις και να αναλαμβάνει όλες τις απαραίτητες πρωτοβουλίες στο πλαίσιο της αποστολής της να ελαχιστοποιεί τον κίνδυνο για τους ασφαλισμένους.
Το μήνυμά μου στις ασφαλιστικές εταιρείες εντός και εκτός ΕΕ και στις εποπτικές αρχές παραμένει το ίδιο: Ένας ασφαλιστικός κλάδος που λειτουργεί εύρυθμα όχι μόνο καθησυχάζει τους πολίτες, αλλά συμβάλλει στην ευρωστία και ανθεκτικότητα της οικονομίας. Ο ρόλος μας είναι να διασφαλίζουμε ότι η αγορά λειτουργεί ορθά, ότι οι καταναλωτές είναι προστατευμένοι και η ασφαλιστική βιομηχανία μπορεί να αντέχει τα «σοκ».
Όσον αφορά στο Brexit, αυτό σημαίνει ότι θα συνεχίσουμε να προτρέπουμε την ασφαλιστική βιομηχανία και τις εποπτικές αρχές να είναι έτοιμοι για όλα τα ενδεχόμενα κατά τη μεταβατική περίοδο. Θέλουμε να διατηρήσουμε στενή σχέση και συνεργασία με τις βρετανικές εποπτικές αρχές σε ρυθμιστικά και εποπτικά θέματα, ώστε να εξακολουθήσουν να είναι σημαντικοί εταίροι μας στην ανάπτυξη διεθνών προτύπων.
