Ι.Βοτσαρίδης: Η ελληνική Ασφάλιση πριν και μετά την Επανάσταση του 1821

Η Πανδημία, τα lockdowns, τα εκτεταμένα προγράμματα εμβολιασμών, μονοπωλούν την Επικαιρότητα από την αρχή του έτους, αφήνοντας πίσω στην ειδησεογραφία τη μεγάλη επέτειο των  200 χρόνων από την Ελληνική Επανάσταση, το σημαντικότερο, ίσως, σταθμό στην ιστορία των τριών και πλέον χιλιετηρίδων του Έθνους μας.

Ως ελάχιστη συνεισφορά στους εορτασμούς για τους δύο αιώνες από την ίδρυση του σύγχρονου Ελληνικού Κράτους, ας κάνουμε μια σύντομη αναδρομή στη συναρπαστική ιστορία της Ασφάλισης στη χώρα μας που προχωρά βήμα-βήμα, παράλληλα με την οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη του νεοσύστατου Κράτους:

από τα Προεπαναστατικά χρόνια με την ισχυρή παρουσία του ελληνικού Εμπορίου σε όλη την Ευρώπη, στη συνέχεια, κατά την περίοδο μετά την Επανάσταση με την ακόμη μεγαλύτερη άνθηση της ελληνικής Ναυτιλίας και, τέλος, με την αρχή της βιομηχανικής επανάστασης και τη διεύρυνση της παρουσίας των Ασφαλιστικών Εταιρειών στο σύνολο της Επικράτειας το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα και την αρχή του 20ου.

Η πρώτη Ασφαλιστική Εταιρεία που συστάθηκε με ελληνικά κεφάλαια ιδρύθηκε στην Τεργέστη το 1789 με την επωνυμία «Societa Greca D’ assicurazione» και ακολούθησαν πολλές άλλες, τόσο στην Ιταλία, όσο και σε άλλες χώρες της Ευρώπης.

Επίσης, πολλές εταιρείες ιδρύθηκαν στην Κωνσταντινούπολη, στην Οδησσό και στην Σμύρνη.

Είχε προηγηθεί, στις αρχές του 18ου αιώνα, η επέκταση των Τραπεζικών δραστηριοτήτων των πλούσιων Φαναριωτών σε όλα τα σημαντικά εμπορικά κέντρα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στη μάχη του ανταγωνισμού με τους Εβραίους και τους Αρμένιους Τραπεζίτες.

Ταυτόχρονα, το ελληνικό Εμπόριο κυριαρχούσε στα Βαλκάνια, Αυστρία, Ουγγαρία, Ρωσία, Ιταλία και στη δυτική Ευρώπη (Γαλλία, Ολλανδία, Γερμανία) μέχρι και την Αγγλία. Αντίστοιχα, τις παραμονές της Επανάστασης ανθεί και η ελληνική Ναυτιλία, με τον εμπορικό στόλο των ελλήνων να είναι ο μεγαλύτερος στη Μεσόγειο:

1.000 φορτηγά ιστιοφόρα που ανήκαν σε 1.800 – νησιωτικές κυρίως – οικογένειες και 17.000 έλληνες ναυτικοί, που ταξίδευαν από την Ανατολική Μεσόγειο και τον Εύξεινο Πόντο μέχρι το Γιβραλτάρ, αλλά και κάποιοι μέχρι τη Βόρεια Ευρώπη και την Αμερική. Έλληνες Τραπεζίτες, Έμποροι και Εφοπλιστές έθεσαν, λοιπόν, τις βάσεις για τη δημιουργία των πρώτων ελληνικών ιδιωτικών Ασφαλιστικών Επιχειρήσεων.

Μετά την Επανάσταση δημιουργούνται νέες ευκαιρίες για τους Ασφαλιστές με την ανάπτυξη Ναυπηγείων σε νησιά και λιμάνια, ενώ Σύρος και Πειραιάς γίνονται τα σημαντικότερα ναυτιλιακά κέντρα της εποχής.

Η πρώτη Ασφαλιστική Εταιρεία που στην Ελλάδα συστάθηκε στη Σύρο το 1828 με την επωνυμία «Ασφαλιστικόν Κατάστημα», η οποία το 1829 μετονομάσθηκε σε «Ελληνικόν Ασφαλιστικόν Κατάστημα», με τον ίδιο τον Ιωάννη Καποδίστρια να συμμετέχει κατά 8%.

Μια ενδιαφέρουσα λεπτομέρεια στα κτίρια της πρωτεύουσας του κυκλαδίτικου νησιού δείχνει την έκταση και τη σημασία της Ασφάλισης στη ζωή των κατοίκων του την εποχή εκείνη: Όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται στον τοπικό Τύπο, σε ορισμένα παλιά νεοκλασσικά κτίρια της Ερμούπολης διακρίνε ται ένα μεταλλικό (τσίγκινο) σηματάκι κάπου κοντά στην κεντρική είσοδο και πόρτα.

Πρόκειται για ένα Σήμα Ασφάλισης Πυρός (fire insurance mark) το οποίο, πέραν του ότι διαφήμιζε την Ασφαλιστική Εταιρεία και αποτελούσε διακοσμητικό στοιχείο, βοηθούσε την αναγνώρισή του σε μια εποχή που οι περισσότεροι δρόμοι δεν είχαν νούμερα και διευκόλυνε τους υπαλλήλους της Ασφαλιστικής και της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας σε περίπτωση φωτιάς. Ήταν μια τακτική που είχε αρχικά εφαρμοστεί στην Αγγλία και σταδιακά επεκτάθηκε στην υπόλοιπη Ευρώπη.

Μια δεύτερη Ασφαλιστική Εταιρεία ιδρύεται στη Σύρο το 1830. Μέχρι το 1832 η Ερμούπολη έχει ήδη 5 Ασφαλιστικές Εταιρείες.

Αλλά και στην ελεύθερη, πλέον, Ελλάδα ιδρύονται την ίδια αυτή περίοδο, σε χρόνο ρεκόρ, 23 Ασφαλιστικές Εταιρείες και 10 Ασφαλιστικά Ευρωπαϊκά Πρακτορεία.

Το νομικό πλαίσιο της ασφάλισης στην Ελλάδα βασίσθηκε αρχικά στο Γαλλικό Εμπορικό Κώδικα του 1807, ο οποίος άρχισε να εφαρμόζεται στην Κωνσταντινούπολη από το 1814, έγινε αποδεκτός από τις πρώτες ελληνικές Εθνικές Συνελεύσεις (1821 και 1827) και φυσικά ίσχυε κατά την κυβέρνηση του Καποδίστρια (1828-1832).

Η πρώτη αυτή περίοδος της ασφαλιστικής ευφορίας δεν κρατά, όμως, πολύ. Η χρήση του ατμού στη ναυσιπλοΐα φέρνει ανατροπές στην ελληνική Ασφαλιστική Αγορά, που ήταν υπερσυγκεντρωμένη στις Θαλάσσιες Μεταφορές, με αποτέλεσμα πολλές Εταιρείες να συρρικνωθούν ή να κλείσουν.

Δύο ακόμη λόγοι συνδέονται άμεσα με αυτή τη μεγάλη κρίση του Κλάδου στα μέσα του 19ου αιώνα. Πρόκειται για διαχρονικές παθογένειες του Ασφαλιστικού επιχειρείν (που δυστυχώς συνεχίζουν να υφίστανται μέχρι σήμερα):

• Ο έντονος ανταγωνισμός των Εταιρειών οδηγεί σε πολιτικές πολύ χαμηλού Ασφαλίστρου που έχουν ως αποτέλεσμα μεγάλες ζημίες για τις Εταιρείες.

• Εμφανίζονται τα πρώτα καταγεγραμμένα φαινόμενα Ασφαλιστικής Απάτης από ασφαλισμένους πελάτες (εκούσια πρόκληση Ζημιών για διεκδίκηση Αποζημιώσεων) που δημιουργούν τεράστια προβλήματα στη διαχείριση των Εταιρειών.

Παρ’ όλα αυτά, η Ασφαλιστική Αγορά επιβιώνει και εδραιώνεται στην Ελλάδα καθώς βαδίζουμε στην αρχή του 20ου αιώνα. Μέχρι το 1910 δημιουργούνται άλλες 60 περίπου ασφαλιστικές εταιρείες, ανάμεσά τους και η Εθνική Ασφαλιστική, η οποία ήταν η πρώτη και η μόνη εταιρεία της εποχής στον Ελλαδικό χώρο που έκανε Ασφάλειες Ζωής. Όλες οι άλλες έκαναν κατά κύριο λόγο Ασφάλειες Μεταφορών και μερικές και Ασφάλειες Πυρός.

Η πρώτη δεκαετία του νέου αιώνα κλείνει με τη νομοθέτηση, για πρώτη φορά, κρατικού ελέγχου στα Αποθεματικά των Ασφαλιστικών Εταιρειών, σηματοδοτώντας την έναρξη μιας νέας εποχής για τον ελληνικό Ασφαλιστικό Κλάδο, που θα γράψει τη δική του ξεχωριστή ιστορία την επόμενη 100ετία.

*Αναδημοσίευση από το INTERLIFE Magazine ( Ιούνιος 2021)