Επικουρική ασφάλιση: βήμα εμπρός;

 

του Σταύρου Κουμεντάκη

 

 

Ολοκληρώθηκε, πρόσφατα, η διαβούλευση για το νομοσχέδιο που αφορά την επικουρική ασφάλιση. Κι ενώ αναμέναμε την άμεση κατάθεσή του (:τον Ιούλιο), βλέπουμε ότι μετατίθεται για το Σεπτέμβριο. Η καθυστέρησή του, ελπίζουμε, να είναι προς την κατεύθυνση της βελτίωσής του. Βέλη φαρμακερά στρέφονται, όμως, εναντίον του. Δικαίως άραγε; Ανεξάρτητα, πάντως, από καθενός την τοποθέτηση, όλοι θα συμφωνήσουμε πως αρκετά σημεία χρήζουν βελτίωσης. Κάποια από αυτά έχουν, αρμοδίως, επισημανθεί-και από τον γράφοντα. Είναι όμως η ώρα για μια σύντομη και νηφάλια επισκόπηση και αξιολόγησή του.

Διανεμητικό vs κεφαλαιοποιητικό σύστημα

Βασική καινοτομία, που εισάγεται με το παραπάνω νομοσχέδιο, είναι η σημαντική ενίσχυση του κεφαλαιοποιητικού χαρακτήρα της επικουρικής ασφάλισης.

Τα χαρακτηριστικά του συστήματος κοινωνικής ασφάλισης στη χώρα μας το κατατάσσουν στα διανεμητικά (παρά τα όποια επιμέρους και, ενίοτε, προαιρετικά στοιχεία κεφαλαιοποίησης). Τι σημαίνει αυτό; Οι εισφορές κοινωνικής ασφάλισης των σημερινών εργαζομένων χρηματοδοτούν τις συντάξεις των (σημερινών) συνταξιούχων. Τυχόν ελλείμματα της κοινωνικής ασφάλισης, στο συγκεκριμένο σύστημα, καλύπτονται εξ ολοκλήρου από τον κρατικό προϋπολογισμό. Το σύστημα αυτό λειτουργεί, πράγματι, αποτελεσματικά όταν οι εργαζόμενοι είναι πολλοί και οι συνταξιούχοι λίγοι. Όταν δεν συμβαίνει αυτό όπως, σήμερα, στη χώρα μας; Τα ελλείματα συσσωρεύονται σε βάρος του κρατικού προϋπολογισμού και, εν τέλει, σε βάρος όλων μας.

Στο κεφαλαιοποιητικό σύστημα οι εισφορές καθενός ασφαλισμένου συνιστούν δική του, προσωπική, «αποταμίευση» που χρησιμοποιείται για να χρηματοδοτήσει τη δική του, μόνον, σύνταξη. Όχι τη σύνταξη άλλων. Η τήρηση των εισφορών διενεργείται σε «ατομικές μερίδες ασφάλισης». Η διαχείριση τους γίνεται από εξειδικευμένους διαχειριστές, οι οποίοι τα επενδύουν κατάλληλα-όπου τους επιτρέπεται (ενδ.: ακίνητα, μετοχές, ομόλογα, κ.ο.κ). Η θετική απόδοση των επενδύσεων επιδρά θετικά στην αποταμίευση του κάθε ασφαλισμένου και προσαυξάνει το κεφάλαιό του. Και, τελικά, τη βάση υπολογισμού της σύνταξής του.

Τα θετικά στοιχεία

Κατά το αρμόδιο Υπουργείο

Τα βασικά πλεονεκτήματα της σχετικής νομοθετικής παρέμβασης, κατά το αρμόδιο Υπουργείο, είναι πως:

(α) αναμένεται να οδηγήσει, με βάση τη σχετική ευρωπαϊκή εμπειρία, σε υψηλότερες επικουρικές συντάξεις για τους νέους ασφαλισμένους,

(β) εισάγει τη λογική του «ατομικού κουμπαρά», παρέχοντας στο νέο ασφαλισμένο περισσότερες επιλογές και μεγαλύτερο έλεγχο στο τελικό ύψος της σύνταξής του,

(γ) Βοηθά στην αποκατάσταση της εμπιστοσύνης των νέων προς το ασφαλιστικό σύστημα.

(δ) δημιουργεί καινούρια κουλτούρα αποταμίευσης, με σημαντικά οφέλη για την εθνική οικονομία και, τέλος,

(ε) ενισχύει τη βιωσιμότητα του ασφαλιστικού συστήματος, αποσυνδέοντας την επικουρική ασφάλιση από τις δυσμενείς δημογραφικές εξελίξεις.

Αξιοσημείωτα

Μεταξύ των, πράγματι, θετικών στοιχείων του συγκεκριμένου νομοσχεδίου θα πρέπει, αναμφίβολα (και ιδιαίτερα), να καταγραφούν:

(α) η Μετατροπή του συστήματος χρηματοδότησης επικουρικής ασφάλισης από διανεμητικό σε κεφαλαιοποιητικό,

(β) η Διαδικασία Επιλογής μελών ΔΣ του Ταμείου Επικουρικής Κεφαλαιοποιητικής Ασφάλισης-του διαχειριστή δηλ., των ποσών που συνολικά θα συσσωρεύεται στις ατομικές μερίδες ασφάλισης,

(γ) η θέσπιση (επαρκούς) Συστήματος Εταιρικής Διακυβέρνησης–ειδικότερα οι σχετικές ρυθμίσεις που αφορούν τη Μονάδα Διαχείρισης Κινδύνων αλλά και τη Μονάδα Εσωτερικού Ελέγχου,

(δ) η δυνατότητα επιλογής (ή/και αλλαγής) επενδυτικού προγράμματος από τον ασφαλισμένο,

(ε) η επιλογή να συνοδεύεται το συγκεκριμένο νομοθέτημα από τις τρεις μελέτες (Αναλογιστική-της Εθνικής Αναλογιστικής Αρχής, τη Μακροοικονομική-του ΙΟΒΕ και την Ανάλυση της βιωσιμότητας του Δημοσίου Χρέους-του ΟΔΔΗΧ), που επιβεβαιώνουν, με πανηγυρικό τρόπο, την ορθότητα των κατευθύνσεων του συγκεκριμένου νομοθετήματος.

Η ενίσχυση της εγχώριας κεφαλαιαγοράς

Ανάμεσα στα πλεονεκτήματα του συγκεκριμένου σχεδίου νόμου θα πρέπει να προστεθεί κι ένα ακόμα: Η ενίσχυση, μέσω του συγκεκριμένου νομοθετήματος, της εγχώριας κεφαλαιαγοράς και του ελληνικού χρηματιστηρίου. Μέσω της ενίσχυσης αυτής αναμένεται να ενισχυθεί η επιχειρηματικότητα, η ανάπτυξη και, εν τέλει, η Εθνική Οικονομία. Είναι αλήθεια πως το συγκεκριμένο επιχείρημα δεν έχει αξιοποιηθεί επικοινωνιακά από το αρμόδιο υπουργείο. Εύκολα αντιλαμβανόμαστε γιατί. Η έλλειψη, εντούτοις, επικοινωνιακής προβολής του, καθόλου δεν αμβλύνει τη σημασία και αξία του.

Προβληματισμοί & Προτάσεις

Πέραν του, αναμφίβολα, θετικού προσήμου του συγκεκριμένου νομοθετήματος, οφείλουμε να καταγράψουμε και μια σειρά προβληματισμών & προτάσεων. Ειδικότερα, όσον αφορά:

Την επενδυτική δράση eΕΦΚΑ: Ο eΕΦΚΑ καλείται να αναλάβει επενδυτική δραστηριότητα στην εγχώρια αλλά και σε διεθνείς κεφαλαιαγορές. Η εμπειρία του παρελθόντος (:ατυχείς επενδυτικές επιλογές των ασφαλιστικών ταμείων και κατάρρευσή τους, δραματικές συνέπειες για την οικονομία και μακρά, εθνική, οικονομική κρίση) επιβάλλει να είμαστε, πλέον, αρκούντως προσεκτικοί.

Την Επενδυτική Επιτροπή (που θα αποφασίζει για τις επενδύσεις των διαθεσίμων του Ταμείου): Αναγκαία προκύπτει η ενίσχυσή της από εγνωσμένου κύρους και διεθνούς εμπειρίας εμπειρογνώμονες, με σκοπό την επαύξηση του κύρους και της βαρύτητας των εισηγήσεων της.

Τις Μονάδες Διαχείρισης Κινδύνων και Εσωτερικού Ελέγχου του Ταμείου: Ευκταία η συνεπικουρία του έργου τους από Εξωτερικούς Συμβούλους εγνωσμένου κύρους, με σκοπό την ενίσχυση της διαφάνειας και ασφάλειας του όλου εγχειρήματος.

Τις ληξιπρόθεσμες Εισφορές: Η παύση της αναστολής της ποινικής δίωξης των οφειλετών με την οριστική, μόνον, εξόφληση των οφειλών τους, όπως ορίζει το νομοσχέδιο, θα οδηγήσει, πιθανότατα, σε απομείωση των εισπράξεων. Αν υπάρξει οριστική καταδίκη ενός οφειλέτη, κανένα ενδιαφέρον δεν θα έχει, πλέον, για την εξόφληση των οφειλομένων, αν στερείται-ιδίως (εμφανών) περιουσιακών στοιχείων.

Τη θέση ως προϋπόθεση για την έγκυρη καταγγελία σύμβασης εργασίας την εξόφληση από τον εργοδότη του συνόλου των ληξιπρόθεσμων εισφορών του: Αν ο εργοδότης στερείται των αναγκαίων οικονομικών μέσων η μεν σύμβαση εργασίας δεν θα είναι δυνατό να καταγγελθεί, οι δε μισθοί υπερημερίας θα συνεχίσουν να συσσωρεύονται. Ο εργαζόμενος θα αναγκασθεί, ενδεχομένως, να προχωρήσει σε παραίτηση απεκδυόμενος την (πάντοτε σημαντική) αποζημίωση απολύσεως.

Τη Στρατηγική Επενδύσεων: Ευκταίο θα ήταν συγκεκριμένα να προσδιορίζεται στο νόμο (ή σε εκδοθησόμενη ΚΥΑ) το μίγμα των επενδύσεων που θα επιλέγονται. Επίσης: η (επιβεβλημένη) διασπορά του επενδυτικού κινδύνου.

Την επένδυση των περιουσιακών στοιχείων «πρωτίστως» σε ρυθμιζόμενες αγορές: Οι επενδύσεις σε μετοχές που δεν είναι εισηγμένες σε ρυθμιζόμενες αγορές αποδεικνύονται, κατά βάση (και με βάση την υπάρχουσα εμπειρία) καταστροφικές. Προφανώς και δεν θα πρέπει να μπορούν να επιλεγούν.

Τη δυνατότητα επενδύσεων σε παράγωγα: Θα πρέπει, αυτονόητα, να αποκλείονται επενδύσεις σε παράγωγα για λόγους άλλους εκτός από hedging.

Τον προσδιορισμό των προϊόντων «χαμηλού επενδυτικού κινδύνου», όπου θα επενδύονται τα αποθεματικά του Ταμείου: Θα πρέπει να διενεργείται ύστερα και από τη γνώμη του Εξωτερικού Διαχειριστή Επενδύσεων, γεγονός που θα προσδώσει ασφάλεια, βαρύτητα και κύρος στη γνώμη της Επενδυτικής Επιτροπής.

Τη σύναψη συμβάσεων με Εξωτερικούς Διαχειριστές Επενδύσεων: θα πρέπει να λαμβάνει χώρα για συγκεκριμένο χρόνο και συγκεκριμένα προσδιορισμένο, κατ’ ανώτατο όριο, τμήμα των περιουσιακών στοιχείων του Ταμείου˙ το έργο τους θα πρέπει σε τακτά χρονικά διαστήματα να αξιολογείται με βάση συγκεκριμένα & αντικειμενικά κριτήρια.

Το νομοσχέδιο για την επικουρική ασφάλιση κινείται, αναμφίβολα, προς την ορθή κατεύθυνση. Καθώς, όμως, υπάρχουν ατέλειες που επιδέχονται περαιτέρω βελτιώσεων, ας μη μείνουμε, στατικά, στα όποια θετικά του νομοσχεδίου.

Και, περαιτέρω, ας μην επιλέξουμε, μόνον, την περαιτέρω βελτίωσή του για το καλό των επόμενων γενεών και, εν τέλει, της εθνικής μας οικονομίας. Αξίζει να χρησιμοποιήσουμε το συγκεκριμένο νομοσχέδιο ως πρότυπο-βάση για την εν γένει αναμόρφωση του ασφαλιστικού συστήματος.

Τα οφέλη θα είναι συγκλονιστικά.

Για όλους μας.-

 

Εφημερίδα Μακεδονία