Ο κόσμος στην δίνη των κινδύνων, δεν εξαιρείται η Ελλάδα

της Ελενας Ερμείδου

Εδώ και τρεις μήνες απαρχές του 2020 το ενδιαφέρον της Ελλάδας και όλου του κόσμου έχει στραφεί στον κορωνοϊό, βάζοντας στις καλένδες τα σχέδια για την αντιμετώπιση των ζημιών από φυσικές καταστροφές. Και, όμως για αυτές δεν υπάρχει ‘εμβόλιο’ για να τις σταματήσει, ούτε σχέδιο απαγόρευσης κυκλοφορίας για να περιοριστεί η εξάπλωση των φαινομένων. Οι φυσικές καταστροφές απειλούν όλες τις χώρες του κόσμου, και την Ελλάδα η οποία δεν έχει ολοκληρωμένο σχέδιο για την αντιμετώπιση τους. 

Η συχνότητα των καταστροφικών ζημιών αυξάνεται, επιβεβαιώνοντας κατά κάποιον τρόπο και την κλιματική αλλαγή. Είναι χαρακτηριστικό το ότι οι ασφαλισμένες ζημιές των τελευταίων τριών χρόνων, μόνο, αντιπροσωπεύουν το 25% περίπου των ζημιών της 25ετίας.

Στην Ελλάδα, είμαστε εκτεθειμένοι σε πολλούς διαφορετικούς καταστροφικούς κινδύνους: σεισμικές δονήσεις, πλημμύρες, χιονοπτώσεις κ.λπ., έντονα –ακραία– καιρικά φαινόμενα, δασικές πυρκαγιές.

Συνολικά, τα τελευταία χρόνια, οι ασφαλιστικές έχουν αποζημιώσει περί τα 350 εκατ. ευρώ για 28 χιλιάδες ζημιές σε 30 καταγεγραμμένα καταστροφικά συμβάντα. Αυτό μας δίνει έναν μέσο όρο 12,5 χιλ. ευρώ σε κάθε ζημιωθέντα πολίτη για καθεμιά ζημιά. Σημαντικό νούμερο.

Σημειωτόν ότι η μέση ζημιά κατοικίας στο Μάτι ήταν 40 χιλ. ευρώ και αφορά σε μικρό, σχετικά, ποσοστό των ασφαλισμένων σπιτιών και επιχειρήσεων. Συνεπώς, οι ζημιές στην οικονομία είναι σημαντικά μεγαλύτερες, πολλαπλάσιες.

Έχουμε, λοιπόν, και στη χώρα μας ένα Protection Gap που πρέπει να καλύψουμε. Αν λάβουμε υπόψη μας δε το γεγονός ότι οι Έλληνες έχουν επενδύσει τις αποταμιεύσεις τους στην ακίνητη περιουσία –στο σπίτι τους– σε ποσοστό 70%, που είναι το μεγαλύτερο στην Ευρωπαϊκή Ένωση, και ότι μόνο το 15% των σπιτιών είναι ασφαλισμένα –σε μια χώρα εκτεθειμένη σε φυσικές καταστροφές–, έχουμε ένα πραγματικό πρόβλημα να αντιμετωπίσουμε.

Προτάσεις ΕΑΕΕ

 Προς αυτήν την κατεύθυνση κινούνται η στρατηγική τοποθέτηση και η σχετική μελέτη που έχει εκπονήσει η Ένωση για την εξεύρεση λύσης για την εκ των προτέρων χρηματοδότηση των ζημιών από φυσικές καταστροφές. Λύση που προϋποθέτει, κατά την άποψή μας, τη σύμπραξη του δημόσιου με τον ιδιωτικό τομέα, όπως έχει λειτουργήσει στις περισσότερες ανεπτυγμένες χώρες του κόσμου.

Σε ό,τι αφορά τον σεισμό, η Ελλάδα είναι η πλέον σεισμογενής χώρα της Ευρώπης και από τις πλέον σεισμογενείς παγκοσμίως. Σύμφωνα μάλιστα με μελέτη της Ένωσης, οι ζημιές σε περιουσιακά στοιχεία από ένα ενδεχόμενο σεισμού με πιθανότητα 0,5% –δηλαδή ενός πιο σπάνιου, αλλά πιθανού ενδεχομένου– μπορούν να ανέλθουν σε αρκετά δισ. ευρώ (εκτιμώνται μεταξύ 7 και 10 δισ. ευρώ).

• Η τάση –τόσο στη συχνότητα όσο και στη σφοδρότητα– είναι ανοδική και λόγω της κλιματικής αλλαγής.
• Έχουμε σημαντικό κενό προστασίας (Protection Gap), αφού μόνο το 15% των σπιτιών είναι ασφαλισμένα.
• Έχει αποδειχθεί, επανειλημμένα, ότι η εκ των υστέρων αντιμετώπιση των οικονομικών συνεπειών μιας καταστροφής από το κράτος, όπως λειτουργεί σήμερα, δεν είναι επαρκής και δεν είναι αποτελεσματική τόσο για το ίδιο όσο και για τους πολίτες.
• Η εκ των προτέρων χρηματοδότηση των ζημιών από φυσικές καταστροφές είναι η ενδεδειγμένη λύση με βάση τη διεθνή πρακτική.

Τα κύρια χαρακτηριστικά της μελέτης του συστήματος της Ένωσης είναι τα εξής:

• Η καθολική ασφάλιση είναι απαραίτητη για την ελαχιστοποίηση του κόστους ασφάλισης μέσω της καλύτερης διασποράς του κινδύνου.
• Χρειαζόμαστε ένα απλό σύστημα ασφάλισης μέχρι 120 τ.μ., με 1.000 ευρώ ασφαλισμένη αξία, ώστε να καλύπτεται η μεγάλη πλειοψηφία των σπιτιών με έναν απλό τρόπο υπολογισμού της αξίας (το μέσο σπίτι είναι 86 τ.μ.). Προβλέπει ελεύθερη επιλογή ασφαλιστικής εταιρείας-κοινούς όρους ασφάλισης για εύκολη σύγκριση. Αρχικά, μπορούν να καλύπτονται οι ζημιές από τον σεισμό και τα επακόλουθά του (πυρκαγιά, έκρηξη, τσουνάμι), που αποτελεί διαχρονικά τον πλέον σημαντικό καταστροφικό κίνδυνο της χώρας.

Σε δεύτερη φάση, μπορεί να γίνει επέκταση για κάλυψη και από άλλους καταστροφικούς κινδύνους (πλημμύρα, δασική πυρκαγιά). Χρειάζεται επίσης μέριμνα για την υποστήριξη των ιδιαίτερα αυξημένων κινδύνων (π.χ. παλιές κατασκευές χωρίς αντισεισμική θωράκιση, σε επικίνδυνες γεωγραφικές περιοχές).

Πρέπει επίσης να διερευνηθεί μια ενδεχόμενη συγχρηματοδότηση, σε ένα ποσοστό, από έναν φορέα, κρατικό ή μη (κατ’ επιλογή), η οποία θα μπορούσε να μεγιστοποιήσει την πρόσβαση και αξιοποίηση μηχανισμών χρηματοδότησης και πέραν της αντασφάλισης, πχι καταστροφικά ομόλογα. Επίσης, ο φορέας αυτός μπορεί να προσφέρει λύσεις για την ομαλή λειτουργία του συστήματος όπως: Έναν πρόσθετο μηχανισμό σταθεροποίησης ασφαλίστρου σε περίπτωση αύξησης μετά από μεγάλο συμβάν, έναν πρόσθετο εγγυητικό μηχανισμό (μέσω δημιουργίας ειδικού κεφαλαίου) σε περίπτωση μεγάλου συμβάντος, πέραν των προβλεπόμενων από το πλαίσιο λειτουργίας της ασφαλιστικής εταιρείας, που οδηγεί σε αδυναμία κάλυψης του συνόλου των ζημιών από μια ασφαλιστική εταιρεία.

• Ανάληψη αυξημένου ποσοστού για ιδιαίτερα αυξημένους κινδύνους, που ισοδυναμεί με διευκόλυνση της λειτουργίας της αγοράς –είναι ο κοινωνικός ρόλος του φορέα.

Πιο συγκεκριμένα, ο ρόλος της ασφαλιστικής αγοράς συνοψίζεται στα παρακάτω:

• Οι ασφαλιστές διαχειρίζονται τις ασφαλιστικές συμβάσεις, δηλαδή την έκδοση συμβολαίων και την είσπραξη ασφαλίστρων. Αναλαμβάνουν τον ασφαλιστικό κίνδυνο και τον αντασφαλίζουν καταλλήλως, αξιοποιώντας την παγκόσμια ασφαλιστική αγορά. Διαχειρίζονται τις ζημιές και αποζημιώνουν τους ασφαλισμένους. Τους ρόλους αυτούς μπορεί να εξασφαλίσει η ασφαλιστική αγορά, καθώς διαθέτει: (α) την επιχειρησιακή οργάνωση και τους πόρους, (β) την τεχνογνωσία στη διαχείριση καταστροφικών κινδύνων και την πρόσβαση στις διεθνείς ασφαλιστικές αγορές και, τέλος, (γ) τη φερεγγυότητα η οποία εξασφαλίζεται με τον καλύτερο δυνατό τρόπο από το αυστηρό ευρωπαϊκό πλαίσιο λειτουργίας και εποπτείας Solvency II και την καταλυτικής σημασίας εποπτεία της Τραπέζης της Ελλάδος.

Οφέλη για κράτος και πολίτες

 Το κράτος απαλλάσσεται από την υποχρέωση να αποζημιώσει τους πολίτες, εξοικονομώντας πόρους. Αυτό συνεπάγεται μικρότερη επιβάρυνση του προϋπολογισμού από την αιφνίδια και μη προγραμματισμένη οικονομική στήριξη των πολιτών.

Όσο για τους πολίτες, τα οφέλη είναι:

• Ασφάλιση της πλειοψηφίας των κατοικιών, προστασία των περιουσιών με ελαχιστοποίηση του κόστους ανά κατοικία.
• Εξασφάλιση των οικονομικών πόρων για την αποκατάσταση των ζημιών κατά τρόπο συστηματικό.
• Άμεση εξυπηρέτηση-γρήγορη καταβολή αποζημιώσεων από τις ασφαλιστικές εταιρείες.
• Δικαιότερη κατανομή του κόστους (μέσα από τον μηχανισμό του ασφαλίστρου).
• Ενημέρωση για τους κινδύνους, ενίσχυση της συνείδησης του κινδύνου και λήψη μέτρων προστασίας, όπου αυτό είναι εφικτό.
• Αξιοποίηση των υποδομών της ιδιωτικής ασφαλιστικής αγοράς και λειτουργία της αγοράς υπέρ του καταναλωτή, ο οποίος θα έχει τη δυνατότητα επιλογής ασφαλιστικής εταιρείας.