Τρεις τομές για την αντιμετώπιση των φυσικών καταστροφών

του Βάιου Κρόκου

Έντονος παραμένει ο προβληματισμός γύρω από το φαινόμενο των φυσικών καταστροφών, που παρουσιάζονται όλο και πιο συχνά τα τελευταία χρόνια, με δραματικές συνέπειες: Απώλεια ανθρώπων, καταστροφή ιδιωτικής περιουσίας, επιχειρήσεων, υποδομών κ.α τόσο σε παγκόσμιο επίπεδο όσο και στη χώρας μας.

Η Ελλάδα είναι ως γνωστόν μια σεισμογενής χώρας, πλήττεται ωστόσο και από άλλα φαινόμενα όπως πυρκαγιές και πλημμύρες.

Αν και πληθαίνουν οι φωνές με φόντο την καλύτερη πρόληψη και αντιμετώπιση τέτοιων φαινομένων, απαιτείται μεγάλη προσπάθεια ακόμη και η σύμπραξη δημοσίου και ιδιωτικού τομέα φαντάζει μονόδρομος. Πως όμως κινείται η ασφαλιστική βιομηχανία;

Είναι γεγονός πως ακόμα – και ιδιαίτερα στην Ελλάδα – η ασφάλιση έναντι καταστροφών εμφανίζει σε πολλά κράτη της Ε.Ε χαμηλό βαθμό διείσδυσης και απαιτείται τόσο η εμβάθυνση της ασφαλιστικής συνείδησης όσο και περαιτέρω συνεργασίες ΣΔΙΤ.

Συνοπτικά, η ασφάλιση ανακατανέμει και μειώνει τον χρηματοοικονομικό κίνδυνο που συνδέεται με δυσμενή συμβάντα. Η ασφάλιση μεταβιβάζει τους επιμέρους κινδύνους στην ασφαλιστική, που ομαδοποιώντας τους κινδύνους, μπορεί να μειώσει το ύψος των ζημιών σε οποιαδήποτε συγκεκριμένη χρονική περίοδο.

Η παρεχόμενη κάλυψη από την ιδιωτική ασφάλιση χρηματοδοτείται μέσω ασφαλίστρων, με την υποστήριξη των ιδίων κεφαλαίων. Το ασφάλιστρο ισοδυναμεί με την αναμενόμενη ζημία του ασφαλισμένου, με το περιθώριο αβεβαιότητας για το συγκεκριμένο κίνδυνο, με το κόστος του επενδεδυμένου κεφαλαίου, με ένα ποσοστό γενικών εξόδων και το επιθυμητό κέρδος.

Τα ασφάλιστρα επενδύονται σε χρηματοπιστωτικές αγορές, στις οποίες όμως οι επενδυτικοί κίνδυνοι δεν πρέπει να σχετίζονται με τον ασφαλιστικό κίνδυνο, ή αντασφαλίζονται ώστε να αφαιρεθεί ένα μέρος του κινδύνου από τον πρωτασφαλιστή. Με τον τρόπο αυτό η ασφάλιση επιμερίζει τον κίνδυνο της οικονομικής ζημίας.

Ο ρόλος των ΣΔΙΤ

Μέσω ΣΔΙΤ οι ασφαλιστές είναι δυνατόν να προσφέρουν την τεχνογνωσία και τα εργαλεία τους για την αξιολόγηση των κινδύνων, την πώληση ασφαλιστηρίων και, σε ορισμένες περιπτώσεις, την παροχή συμβουλών στις κυβερνήσεις κατά τη λήψη των επενδυτικών τους αποφάσεων.

Οι ασφαλιστές μπορούν να παρέχουν ασφαλιστική κάλυψη για μεσαίου μεγέθους ζημίες, η κυβέρνηση περιορίζει την έκθεσή της και οι ασφαλιστές αναλαμβάνουν κινδύνους σε επίπεδο που είναι εντός των δυνατοτήτων τους. Οι κυβερνήσεις ενδέχεται, επίσης, να διαχειρίζονται προγράμματα αντασφάλισης.

Είναι δυνατόν να απαιτούν από την ιδιωτική αγορά να αναλαμβάνει και να πληρώνει ένα ποσοστό του κινδύνου, π.χ. συμφωνίες ποσοστιαίας εκχώρησης. Οι κυβερνήσεις είναι δυνατόν να λειτουργούν ως αντασφαλιστές τελευταίου βαθμού, αναλαμβάνοντας κινδύνους πάνω από ένα ορισμένο επίπεδο ζημίας λόγω καταστροφών, π.χ. αντασφάλιση υπερβάλλοντος κεφαλαίου (exess of loss) ή περιορισμού ζημιάς (stop-loss).

Όλα τα παραπάνω ανέλυσε, μεταξύ άλλων, κατά την πρόσφατη ΓΣ της Interlife, o πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της εταιρείας κ. Ιώαννης Βοτσαρίδης.

Παράλληλα, έθεσε έναν άξονα τριών βασικών λύσεων με στόχο την καλύτερη αντιμετώπιση των εν λόγων φαινομένων. Αναλυτικά:

• Παραμετρική ασφάλιση έναντι καιρικών φαινομένων βάσει δείκτη αναφοράς

Στα παραδοσιακά ασφαλιστικά προγράμματα που αφορούν φυσικά φαινόμενα η ασφαλιστική αποζημίωση καταβάλλεται κατόπιν αξιολόγησης των ζημιών που έχει υποστεί ο ασφαλισμένος. Μόλις ολοκληρωθεί και συμφωνηθεί η εκτίμηση των ζημιών, ο ασφαλισμένος λαμβάνει αποζημίωση στο πλαίσιο ενός παραμετρικού ασφαλιστικού προγράμματος βάσει δείκτη, χορηγείται αποζημίωση για ζημίες που προκαλούνται από ακραία καιρικά φαινόμενα, όταν ένας προκαθορισμένος μετεωρολογικός δείκτης αποκλίνει από τον ιστορικό μέσο όρο, ανεξαρτήτως της πραγματικής ζημίας.

Αυτού του είδους η ασφάλιση βασίζεται στη μέτρηση ενός αντικειμενικού και ανεξάρτητου δείκτη που σχετίζεται ιδιαιτέρως με την πραγματική ζημία. Η παραδοσιακή ασφάλιση βάσει αποζημίωσης και η παραμετρική ασφάλιση μπορούν να συνδυαστούν. Αξιοποιώντας τα διδάγματα και την εμπειρία από διάφορες περιφερειακές πρωτοβουλίες, η παραμετρική ασφάλιση μπορεί να θεωρηθεί ως λύση για τον ιδιωτικό και για τον δημόσιο τομέα.

Έτσι επιτυγχάνουμε μείωση ασφαλίστρων και γενικών εξόδων, διότι δεν απαιτείται πραγματογνωμοσύνη για τον καθορισμό των απαιτήσεων. Επίσης, επιταχύνει την αποζημίωση και είναι δυνατόν να σχετίζεται με απλούστερα ασφαλιστήρια. Η ασφάλιση είναι μια εξαιρετικά σημαντική απαίτηση για την ανάπτυξη, καθώς οι ανασφάλιστες ζημίες είναι δυνατόν να παρατείνουν την φτώχια και να εμποδίζουν την οικονομική ανάπτυξη.

Εναλλακτικά, στις αναπτυσσόμενες χώρες αναπτύσσονται απλουστευμένα εργαλεία μεταβίβασης κινδύνων, όπως τα προϊόντα microinsurance. Τέτοια προγράμματα παραμετρικής ασφάλισης έχουν εφαρμοστεί, επίσης, με την υποστήριξη της Επιτροπής Ευρωπαϊκής Ασφάλισης σε τρίτες χώρες, οι οποίες είναι ιδιαιτέρως εκτεθειμένες σε κινδύνους καιρικών φαινομένων και καταστροφών, όπως ξηρασίες, σεισμούς και θύελλες.

• Μετεωρολογική έρευνα

Η μετεωρολογική έρευνα δύναται να κλιμακωθεί μόνο για ευρεία κάλυψη, εάν υπάρχει συστηματική κάλυψη της επικράτειας, με μετεωρολογικούς σταθμούς αρκετά κοντά στις περιοχές κινδύνου που έχουν χαρτογραφηθεί. Πέραν της φυσικής παρουσίας μετεωρολογικών σταθμών, απαιτείται συλλογή, διατήρηση, ανταλλαγή και αρχειοθέτηση δεδομένων και άμεση διαθεσιμότητά τους σε σχέση με τα καλυπτόμενα από ασφάλιση συμβάντα. Η χρήση δορυφορικών δεδομένων, σε συνδυασμό με αριθμητικές αναλύσεις και προγνώσεις, έχει οδηγήσει ήδη σε συνεχιζόμενη αύξηση των δεξιοτήτων.

Πολλοί οικονομικοί τομείς είναι ευαίσθητοι στις κλιματικές συνθήκες και, συνεπώς, στις μεταβολές του κλίματος. Ως εκ τούτου, τα οφέλη της επένδυσης σε μετεωρολογικές υποδομές εκτείνονται και πέραν της ανάπτυξης ασφαλιστικών προϊόντων βάσει δείκτη, ιδίως για τα δασοκομικά και γεωργικά προϊόντα.

• Catastrophe Bonds

Τα χρεόγραφα που συνδέονται με ασφαλίσεις, όπως τα ομόλογα καταστροφών ή άλλα εναλλακτικά μέσα μεταβίβασης κινδύνου, είναι δυνατόν να θεωρηθούν αποτελεσματικός τρόπος αύξησης της ασφαλιστικής ικανότητας για εξαιρετικά απίθανα, χαμηλής συχνότητας, υψηλής σοβαρότητας συμβάντα φυσικών καταστροφών.

Για τους ασφαλιστές, τους αντασφαλιστές και τις επιχειρήσεις, τα ομόλογα παρέχουν πολυετή προστασία έναντι φυσικών καταστροφών με ελάχιστο πιστωτικό κίνδυνο αντισυμβαλλομένου. Για τους επενδυτές, προσφέρουν τη δυνατότητα διαφοροποίησης και μείωσης του κινδύνου του χαρτοφυλακίου τους, καθώς η αθέτηση υποχρεώσεων των ομολόγων δεν σχετίζεται με την αθέτηση υποχρεώσεων των περισσότερων άλλων χρεογράφων.

Εφ’ όλης της ύλης ήταν και η πρόσφατη συζήτηση σε ειδικό πανελ του 12th Insurance Conference γύρω από το ζήτημα των φυσικών καταστροφών.

Στο επίκεντρο βρέθηκε η διαχείριση της κρίσης από την πυρκαγιά στο εργοστάσιο της Sunlight, οι επιτυχείς διαδικασίες από πλευράς συντονισμού και αποζημιώσεων.

Επί τάπητος τέθηκε η οπτική των μεσιτών γύρω από τις εν λόγω καταστροφές και την κάλυψη των επιχειρηματικών κινδύνων. Αναλύθηκαν διεθνή παραδείγματα, ο ρόλος των αντασφαλιστών, τα ασφάλιστρα στον κλάδο περιουσίας και η χρήση των νέων τεχνολογιών.

Επιτακτική θεωρείται, όπως επισημάνθηκε, η συνεργασία μεταξύ κράτους – ιδιωτικής ασφάλισης για την πρόβλεψη και κάλυψη καταστροφικών φαινομένων, όπως είναι ο σεισμός και η πυρκαγιά.