2014-2018: 5ετία αλλαγών και η επόμενη ημέρα για την ασφαλιστική διαμεσολάβηση

Από τον Σεπτέμβριο του 2013, όταν εκδόθηκαν οι περίφημες πράξεις 30 & 31 της Τραπέζης της Ελλάδος, μέχρι σήμερα, επί πέντε συνεχή χρόνια, η Ασφαλιστική Διαμεσολάβηση βρίσκεται υπό μετασχηματισμό. Έναν μετασχηματισμό ο οποίος είναι δυσανάλογος με τις ευρύτερες αλλαγές της ασφαλιστικής αγοράς. 

Στόχος η αναβάθμιση του επαγγέλματος, η εξάλειψη της άναρχης κατάστασης των παρελθουσών δεκαετιών, ο περιορισμός των οικονομικών ατασθαλιών και, εν τέλει, η προστασία των συμφερόντων του καταναλωτή. Για τις αμαρτίες του παρελθόντος, βέβαια, συνυπεύθυνες (αν όχι κυρίως υπεύθυνες) ήταν και οι ασφαλιστικές εταιρείες, και η εποπτεία την οποία ασκούσε επί δεκαετίες το ίδιο το κράτος μέσω των υπηρεσιών του. 

Η Ασφαλιστική Διαμεσολάβηση λειτουργούσε σε ένα πλαίσιο που, για πολλά χρόνια, ήταν ανύπαρκτο και στη συνέχεια τόσο χαλαρό και ευμετάβλητο, που μόνο ακραίες περιπτώσεις απασχολούσαν τη Δικαιοσύνη ή την κοινή γνώμη. Συνήθως, ο άκρατος ανταγωνισμός μεταξύ των ασφαλιστικών εταιρειών, οι εύκολες μετακινήσεις από εταιρεία σε εταιρεία και η πλήρης χαλαρότητα στα οικονομικά θέματα έδιναν το δικαίωμα σε πολλούς να ερμηνεύουν κατά το δοκούν τους νόμους και τις εγκυκλίους και ουσιαστικά να δημιουργείται ο πλέον αθέμιτος ανταγωνισμός, χωρίς όμως να στοιχειοθετεί και «παρανομία». 

Η ανάθεση της εποπτείας της ασφαλιστικής αγοράς στην Τράπεζα της Ελλάδος από την 1^η Δεκεμβρίου 2010, μετά την κατάργηση από την ίδια ημερομηνία της Επιτροπής Εποπτείας Ιδιωτικής Ασφάλισης (ΕΠΕΙΑ), σηματοδότησε μια προαποφασισμένη αλλαγή του τρόπου, των μεθόδων και του ύφους της εποπτείας, η οποία δεν έγινε αντιληπτή εξαρχής από όλους. Περισσότερο συζητήθηκε η προκλητική, κατά πολλούς, ανάθεση της εποπτείας στην Τράπεζα της Ελλάδος, όταν σημαντικό και με επιθετικές διαθέσεις τμήμα της Διαμεσολάβησης αποτελούσαν (και αποτελούν) οι ίδιες οι τράπεζες, παρά η αλλαγή της δομής και της νοοτροπίας της εποπτείας που γεννιόταν με την ανάθεση αυτή. 

Στην πενταετία 2014-2018, η Ασφαλιστική Διαμεσολάβηση μέτρησε πολλές πληγές,πολλές αποχωρήσεις και πολλές συνενώσεις. Παράλληλα, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις, ποτέ δεν υπήρξαν μεγαλύτερες μετακινήσεις παραγωγών και ποτέ δεν υπήρξε μεγαλύτερη συγκέντρωση παραγωγής σε λίγα διαμεσολαβητικά σχήματα, με όποια μορφή κι αν εμφανίζονται. Ο χώρος της Διαμεσολάβησης βαίνει προς ολιγοπωλιακά σχήματα, ανεξάρτητα από την πληθώρα των κωδικών των φυσικών προσώπων. Ο ανταγωνισμός κινείται σε δύο ή τρία παράλληλα επίπεδα και καταλήγει σε ένα πλέγμα συνεργασιών που πραγματικά δεν έχει αρχή και τέλος. 

Στη διάρκεια της πενταετίας αυτής, όμως, οι αλλαγές δεν περιορίστηκαν (και δεν ήταν δυνατόν να περιοριστούν) μόνο στον χώρο της Διαμεσολάβησης. Άλλαξε όλη η δομή και η λειτουργία της ασφαλιστικής αγοράς, χωρίς αυτό να είναι πάντα εμφανές στον καταναλωτή. Είχαμε αλλαγές στον τρόπο έκδοσης των ασφαλιστηρίων, στην περίοδο ασφάλισης και στην ανανέωσή της, στον τρόπο είσπραξης και απόδοσης των ασφαλίστρων, στις συμβάσεις συνεργασίας με τις ασφαλιστικές εταιρείες, στον τρόπο οργάνωσης του ασφαλιστικού γραφείου, στις σχέσεις με τον πελάτη, στα ασφαλιστικά προγράμματα, στις σχέσεις μεταξύ διαμεσολαβητών, στην τεχνολογία, στην επικοινωνία και συνολικά στις υποχρεώσεις και τα δικαιώματα έναντι πάντων. Παράλληλα, μπήκαν στη ζωή μας αρκετά αρκτικόλεξα και νέες λέξεις, όπως Solvency II, GDPR, IDD…

 Την ίδια περίοδο, παρακολουθήσαμε και έναν άνευ ορίων πόλεμο τιμών στον κλάδο της ασφάλισης οχημάτων, στον οποίο συμμετείχε (εξ ανάγκης;) μεγάλο τμήμα της Διαμεσολάβησης, είτε μέσω των εταιρειών ελεύθερης παροχής υπηρεσιών, είτε μέσω των παραδοσιακών εγκατεστημένων εταιρειών, πολλές από τις οποίες εντυπωσίασαν με την ευελιξία των τιμολογίων τους ή με τα ειδικώς σχεδιασμένα πακέτα ασφάλισης.

 Ο συνδυασμός όλων των ανωτέρω επηρέασε σε μεγάλο βαθμό το ίδιο το επάγγελμα του ασφαλιστικού διαμεσολαβητή. Αν θα έπρεπε να συνοψίσουμε τις επιπτώσεις, θα καταλήγαμε σε δύο τομείς: αφενός στη σημαντική μείωση των εισοδημάτων της πλειοψηφίας των ασφαλιστικών διαμεσολαβητών και αφετέρου στην αλλαγή του τρόπου της καθημερινής λειτουργίας τους, περιλαμβανομένων και των υποχρεώσεων τήρησης συγκεκριμένων και υποχρεωτικών διαδικασιών, ώστε να είναι σύννομοι. 

Το ερώτημα είναι αν τελείωσαν όλα αυτά, αν η πενταετής περίοδος αλλαγών και προσαρμογής σε νέα δεδομένα έληξε, ώστε οι ασφαλιστικοί διαμεσολαβητές να αφιερωθούν πλέον στο επάγγελμά τους, δηλαδή στην εξεύρεση πελατών, στην παροχή συμβουλών και στο κλείσιμο της πώλησης. Δυστυχώς, οι πρόσφατες εμπειρίες αποδεικνύουν ότι ο κύκλος των αλλαγών δεν έχει κλείσει και ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση σχεδιάζει ή αναζητά ακόμη πιο σφιχτά δομημένα μοντέλα για την ασφαλιστική αγορά, δηλαδή για τις εταιρείες, τη Διαμεσολάβηση, την εποπτεία και τους καταναλωτές.

Οι εποχές των πολλών και των μικρών οικονομικών μονάδων έχουν παρέλθει ανεπιστρεπτί, τουλάχιστον για τη δική μας ζωή. Η κυριαρχία των μεγάλων και πολύ μεγάλων οικονομικών μονάδων, των ομίλων ή/και της απόλυτης εξειδίκευσης αποτελεί κεντρική ευρωπαϊκή επιλογή, είτε κάποιος συμφωνεί είτε όχι. Το ερώτημα είναι αν μπορεί και θέλει να ενσωματωθεί σε μια τέτοια λογική ή όχι. 

Τέλος, θα πρέπει επισημανθεί ότι όλες αυτές οι αλλαγές συνέβησαν σε μια περίοδο έντονων κοινωνικών αλλαγών και οικονομικών μετασχηματισμών, στην περίοδο των μνημονίων. Και όλοι γνωρίζουν ότι σε τέτοιες περιόδους υπάρχουν κερδισμένοι και χαμένοι. Το πρώτο βήμα για να μη συμπεριληφθούμε οριστικά στους δεύτερους είναι να γνωρίζουμε τι ακριβώς έχει αλλάξει, για ποιον λόγο και ποιες είναι οι επιπλέον αναμενόμενες αλλαγές. Σε αυτό αποσκοπεί και ο φετινός Οδηγός Διαμεσολάβησης, να ενημερώσει για τα τεκταινόμενα στην ασφαλιστική αγορά και ιδίως στον χώρο της Ασφαλιστικής Διαμεσολάβησης και να προσπαθήσει να χαρτογραφήσει την επόμενη ημέρα, χωρίς υστεροβουλίες και χωρίς κινδυνολογίες. Ελπίζουμε, το αποτέλεσμα να μας δικαιώσει.

Aναδημοσίευση από τον οδηγό Ασφαλιστικής Διαμεσολάβησης 2018