Η υπογεννητικότητα βλάπτει την οικονομία

Στενά συνδεδεμένη με την εμφάνιση της οικονομικής κρίσης αποδεικνύεται πως είναι η επιβάρυνση του ήδη σοβαρού δημογραφικού ζητήματος της Ελλάδας.

Σύμφωνα με τη μελέτη «Πληθυσμός της Ελλάδας στον Ορίζοντα του 2050», του καθηγητή Β. Κοτζαμάνη, «η μείωση του μόνιμου πληθυσμού την επόμενη 35ετία αναμένεται να είναι συνεχής, αν και με διαφοροποιημένους ανά σενάριο/περίοδο ρυθμούς πτώσης».

Ειδικότερα, εκτιμάται ότι στο τέλος της επόμενης εικοσαετίας, έως δηλαδή το 2035, ο συνολικός πληθυσμός αναμένεται να κυμανθεί μεταξύ 10,41 και 9,51 εκατ., έναντι 10,86 εκατ. το 2015, ήτοι μειώσεις από 0,44 έως και 1,4 εκατ. σε απόλυτες τιμές (4,1 -12, 4%). Ανάλογα, το 2050 εκτιμάται ότι ο πληθυσμός θα κυμαίνεται από 10 έως 8,3 εκατ., ήτοι μειώσεις σε απόλυτες τιμές από 0,8 εως και 2,5 εκατ. (7,3 έως 23,4 %).

Τα φυσικά ισοζύγια, δηλαδή η σχέση γεννήσεων-θανάτων, σε όλα τα σενάρια που εξετάστηκαν, αν και με μεγάλες διακυμάνσεις, αναμένεται να είναι αρνητικά, ενώ η φαινόμενη μετανάστευση (είσοδοι – έξοδοι) ανά πενταετείς περιόδους σε τέσσερα από τα έξι σενάρια είναι θετική (αν και με σημαντικές διακυμάνσεις) και σε δύο αρνητική.

Όπως διευκρινίζεται, «τα μεταναστευτικά ισοζύγια αναμένεται να παίξουν σημαντικό ρόλο, καθώς σε περίπτωση μηδενισμού τους (ή ακόμη χειρότερα, σε περίπτωση αρνητικών προσήμων) ο αναμενόμενος πληθυσμός της χώρας μας θα είναι τόσο το 2035 όσο και το 2050, ακόμη μικρότερος».

Το φαινόμενο της υπογεννητικότητας που ταλανίζει την Ελλάδα τις τελευταίες δεκαετίες επιδεινώθηκε με την εμφάνιση της ύφεσης, όπως διαπιστώθηκε στο πλαίσιο της έρευνας της ΑΣΤ.Μ.Κ.Ε. HOPEgenesis «Ο αντίκτυπος της υπογεννητικότητας στην οικονομική ανάπτυξη».

Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας, η επιβάρυνση του δημογραφικού ζητήματος στην Ελλάδα είναι στενά συνδεδεμένη με την εμφάνιση της οικονομικής κρίσης, καθώς από το 2010 και μετά διογκώθηκε μια αλλαγή προτύπων, που συνδεόταν με την απόφαση των οικογενειών να γεννούν λιγότερα παιδιά.

«Πρέπει το ζήτημα να αντιμετωπιστεί, κατανοώντας ότι άλλα είναι τα προβλήματα των γυναικών στην Αθήνα και άλλα στην επαρχεία», ανέφερε ο Δρ Στέφανος Χάνδακας, μαιευτήρας-γυναικολόγος, ιδρυτής και πρόεδρος της HOPEgenesis, σημειώνοντας πως υπάρχει απευθείας συσχέτιση της οικονομίας με τις γεννήσεις. «Η ανάπτυξη είναι άμεσα εξαρτώμενη από την αύξηση του πληθυσμού», ανέφερε ο Δρ Χάνδακας, σημειώνοντας πως «η Ελλάδα βγαίνοντας από τη κρίση πρέπει να μετατρέψει το δημογραφικό της κενό σε οικονομικό και κοινωνικό πλεόνασμα», καλώντας τις κυβερνήσεις σε συνεργασία με την ΕΕ να χαράξουν ένα μεσοπρόθεσμο σχέδιο για την αντιστροφή της κατάστασης.

Όπως κατέδειξε και η μελέτη, η γήρανση του πληθυσμού, οι μειωμένες κρατικές δαπάνες λόγω μνημονίων, το άνισα κατανεμημένο νοσοκομειακό και μαιευτικό δίκτυο της χώρας, η δυσκολία των γυναικών που ζουν σε απομακρυσμένες νησιωτικές και ηπειρωτικές περιοχές να λαμβάνουν ολοκληρωμένες μαιευτικές και γυναικολογικές υπηρεσίες και η οικονομική μετανάστευση των νέων (το γνωστό brain drain) συγκαταλέγονται μεταξύ των αιτιών που συνέβαλαν τόσο στην αύξηση της υπογεννητικότητας όσο και στην αντιστροφή του θετικού ισοζυγίου γεννήσεων και θανάτων από το 1960 μέχρι το 2010.

Επιπλέον, μέσω της χρήσης συγκριτικών δεδομένων από 14 χώρες, η μελέτη ανέδειξε τη θετική συσχέτιση μεταξύ του δείκτη γεννήσεων και της οικονομικής ανάπτυξης, υπολογίζοντας ότι κάθε αύξηση του δείκτη γεννήσεων κατά 1% οδηγεί σε κατά κεφαλήν αύξηση του ΑΕΠ κατά 2.4%, ένα πραγματικά εντυπωσιακό εύρημα για τη χώρα μας.

Από την έρευνα προκύπτει και η άμεση σχέση του προβληματικού συνταξιοδοτικού και ασφαλιστικού συστήματος με την υπογεννητικότητα, καθώς η οικονομικά ενεργή βάση που μειώνεται συνεχώς καλείται να συντηρήσει τις υπόλοιπες ηλικιακές ομάδες. Είναι χαρακτηριστικό ότι την περίοδο 1960-2015 το ποσοστό του ενεργού πληθυσμού και των νέων της χώρας μειώθηκε κατά 15% περίπου, ενώ ο πληθυσμός άνω των 65 τετραπλασιάστηκε.

Ιδιαίτερα σημαντική είναι και η διαπίστωση ότι σήμερα σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες οι γυναίκες αποκτούν λιγότερα παιδιά από ότι απαιτούνται για να μείνει σταθερός ο πληθυσμός της κάθε χώρας. Το επίπεδο αντικατάστασης των γενεών αποτιμάται στα 2.1 παιδιά ενώ συγκεκριμένα στην Ελλάδα ο αριθμός αυτός  αγγίζει οριακά το 1.3, καθιστώντας την Ελλάδα ουραγό στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Προχωρώντας ένα βήμα παραπέρα, η μελέτη καταθέτει και συγκεκριμένες προτάσεις για την αντιστροφή της αρνητικής τάσης που παρουσιάζεται κατά τα τελευταία έτη. Μεταξύ αυτών αναφέρονται η ανάγκη χάραξης ενός μεσοπρόθεσμου σχεδίου της Ελληνικής πολιτείας αλλά και της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η παροχή γενναίων οικονομικών και φορολογικών κινήτρων σε οικογένειες, αλλά και η προσπάθεια επαναπατρισμού των νέων που έφυγαν για το εξωτερικό κατά τη διάρκεια της κρίσης.

Τέλος, εξαιτίας της ιδιαιτερότητας της γεωγραφίας της Ελλάδος (πολλές απομακρυσμένες δυσπρόσιτες νησιωτικές και ηπειρωτικές περιοχές) χρειάζονται συμπληρωματικές δράσεις φορέων και αστικών μη κερδοσκοπικών εταιριών, που  σε συνεργασία με τους κεντρικούς φορείς υγείας, θα υποστηρίζουν τις ιατρικές υπηρεσίες μαιευτικής γυναικολογίας και τις άλλες υπηρεσίες προληπτικής ιατρικής σε περιοχές στις οποίες οι κεντρικές δομές αδυνατούν ή δυσκολεύονται να αντεπεξέλθουν λόγω αυτής της ιδιαιτερότητας του Ελλαδικού χώρου.

«Η Ελλάδα γνωρίζει μία πρωτοφανή δημογραφική κρίση η οποία θα οδηγήσει τον πληθυσμό της στα επόμενα τριάντα χρόνια σε ιστορικά χαμηλά νούμερα, αυτά της τάξεως των 6,5 έως 8 εκατομμυρίων Ελλήνων, σύμφωνα με μελέτες της ΕΛΣΤΑΤ και της Eurostat. Χρειάζονται συμπληρωματικές δράσεις σε συνεργασία με τους κεντρικούς φορείς υγείας της χώρας αλλά και την Ευρωπαϊκή Ένωση, καθώς και αστικών μη κερδοσκοπικών εταιριών, όπως η HOPEgenesis, οι οποίες θα δρουν πάντοτε υποστηρικτικά σε ευαίσθητους τομείς όπως αυτοί της υπογεννητικότητας και της προληπτικής ιατρικής», σημείωσε ο κ. Χάνδακας.

Η HOPEgenesis είναι μια αστική μη κερδοσκοπική εταιρία που ιδρύθηκε το 2015 με στόχο τη μεταβολή του κλίματος της υπογεννητικότητας που μαστίζει την Ελλάδα τα τελευταία χρόνια, αναλαμβάνοντας την οικονομική στήριξη των γυναικών που κατοικούν σε ακριτικά νησιά και απομονωμένες περιοχές της χώρας και επιθυμούν να τεκνοποιήσουν ή κυοφορούν ήδη.

Από το 2015 έχει υποστηρίξει 25 γυναίκες κατοίκους απομακρυσμένων περιοχών να φέρουν στην ζωή 26 παιδιά (ενδεικτικά αναφέρονται τα νησιά Αλόννησος, Θύμαινα, Κάσος, Λειψοί, Σκόπελος, Σκύρος, Τήλος, Φούρνοι), ενώ τους επόμενους μήνες αναμένονται να γεννηθούν άλλα 26 μωρά με την αρωγή της HOPEgenesis. Το πρόγραμμα της HOPEgenesis έχει «υιοθετήσει» 36 ακριτικά νησιά και 87 απομακρυσμένα χωριά της ηπειρωτικής Ελλάδας αναλαμβάνοντας όλα τα έξοδα κάθε εγκυμονούσας γυναίκας που κατοικεί μόνιμα σε αυτές τις περιοχές.