Στη δίνη χρόνιων προβλημάτων η ελληνική οικονομία

Τα «κάστανα απ’ τη φωτιά», «σε αναμμένα κάρβουνα», «φωτιά στα μπατζάκια του», «καυτή πατάτα» ή όπως αλλιώς προτιμάτε να το πείτε, του υπουργού Οικονομίας… «κάηκε η γούνα του». Το έλλειμμα και το χρέος όλο και «ψηλώνουν», η Κομισιόν μας τραβάει το αυτί, τα δημόσια έξοδα (εκλογές έρχονται για…) «ζητούν» να αυξηθούν κι άλλο, ενώ τα φορολογικά έσοδα παραμένουν – σε πολύ μεγάλο ποσοστό – άπιαστα.

Τη δικαιολογία που προέβαλλε για κάποιο διάστημα η κυβέρνηση (ότι για την κατάσταση αυτή φταίει η παγκόσμια κρίση) έπαψε να την προβάλλει, αφού τόσο η Ευρωπαϊκή Ένωση όσο και εγχώριοι παράγοντες με καλή γνώση της οικονομίας κατέδειξαν το αβάσιμό της.

Το δημοσιονομικό πρόβλημα της Ελλάδας έχει ελληνική προέλευση, δήλωσε ο πρώην υπουργός της Νέας Δημοκρατίας και νυν υποψήφιος ευρωβουλευτής της Δράσης, Στέφανος Μάνος. Αλλά και ο ίδιος ο υπουργός Οικονομίας, Γιάννης Παπαθανασίου, το χαρακτήρισε «χρονίζον επί δεκαετίες», επεσήμανε ότι «η ελληνική οικονομία έχει μπει σε φάση επιβράδυνσης» και προειδοποίησε ότι το τρέχον αλλά και το επόμενο έτος θα είναι δύσκολα. Ο κ. υπουργός αναφέρθηκε σε συγκροτημένο κυβερνητικό σχέδιο ενίσχυσης της οικονομίας, βασισμένο σε τρεις πυλώνες:
1. εφαρμογή πολιτικής σε κατεύθυνση αναπτυξιακής δυναμικής,
2. μέριμνα μείωσης των δημόσιων ελλειμμάτων και
3. στήριξη του εισοδήματος των οικονομικά ασθενέστερων.
Αναφέρθηκε, ακόμη, σε «σημαντική πρόοδο που έγινε από το 2004 μέχρι σήμερα», αφήνοντάς μας να διερωτώμεθα περί ποίας προόδου ομιλεί, καθώς επίσης γιατί ιδιωτεύει πλέον ο προκάτοχός του στον υπουργικό θώκο, αν ήταν τόσο επιτυχημένος…

Ο προαναφερθείς κ. Μάνος, αντιθέτως (με την άνεση του αντιπολιτευόμενου, αλλά και επειδή το συνηθίζει οφείλουμε να πούμε) ήταν πιο ευθύς: «Με αυτά που κάνει σήμερα η Ελλάδα, δεν βλέπω να βγαίνουμε εύκολα από την κρίση. Ο κ. Αλογοσκούφης είπε για απογραφή, αλλά δεν έκανε απογραφή ποτέ. Αυτό που έκανε ήταν μια επιλεκτική χρήση στοιχείων για να χτυπηθεί η προηγούμενη κυβέρνηση, και με την επόμενη το ίδιο θα γίνει».

Έλλειμμα – «μαγική εικόνα»

Μιλώντας για απογραφή, φυσικά, εννοούμε την καταγραφή (αποκάλυψη μάλλον) του αληθινού δημόσιου ελλείμματος, αφού η κυβέρνηση, η Κομισιόν, εμείς και οι… πέτρες γνωρίζουν ότι τα ποσά που ανακοινώνονται αναφέρονται εν είδει χιούμορ, αφού είναι γνωστό ότι δεν περιλαμβάνουν το μεγαλύτερο μέρος του ελλείμματος που προέρχεται από:
1. τις (τεράστιες) στρατιωτικές δαπάνες,
2. τα χρέη των δημόσιων νοσοκομείων προς τους προμηθευτές τους,
3. τα χρέη των οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης.

Η κυβέρνηση, λοιπόν, παρουσιάζει μια μαγική εικόνα του ελλείμματος και του χρέους, προκαλώντας την κρίση των πρωτοετών φοιτητών της οικονομικής επιστήμης, που διερωτώνται πώς γίνεται εδώ και χρόνια να μεγαλώνει η «ψαλίδα» μεταξύ ελλείμματος και χρέους. Να παρουσιάζεται, δηλαδή, ότι το έλλειμμα μειώνεται (είτε παλαιότερα, για να μπούμε στην ΟΝΕ, είτε πιο πρόσφατα, για να βγούμε από την επιτήρηση), ενώ την ίδια στιγμή το χρέος μεγαλώνει.
 
Αυτό συμβαίνει, απλούστατα, επειδή τα παλαιότερα χρέη δεν παύουν να «ανακυκλώνονται» (διογκώνοντας και τους τόκους που πληρώνουμε), ενώ όλο και περισσότερα νέα δάνεια προστίθενται σε αυτά, καθιστώντας τη δυνατότητα αποπληρωμής τους όνειρο θερινής νυκτός. Καλά νά ‘μαστε, λοιπόν, να πληρώνουμε (κι εμείς και τα παιδιά μας και τα εγγόνια μας), γιατί το χρήμα πρέπει να κυκλοφορεί, προκειμένου και η γη να περιστρέφεται. Αυτά πηγαίνουν μαζί, βλέπετε, κι ας μην το έχει εξηγήσει ακριβώς έτσι ο Κοπέρνικος.

Ανάπτυξη… πώς;

Κατά τα λοιπά, όσον αφορά στο ρυθμό ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας στο πρώτο τρίμηνο του έτους, η κυβέρνησή μας προέβλεπε 1,1% ενώ η Κομισιόν μας μόνο 0,5%. Φαίνεται, λοιπόν, ότι από τις Βρυξέλλες έχει κανείς καλύτερη θέα της οικονομίας μας απ’ ότι έχει απ’ την Πλατεία Συντάγματος, αφού όλο και περισσότερες στατιστικές δείχνουν προς το 0,5% (και ευχαριστημένοι να είμαστε). Παράλληλα, η ανεργία το Φεβρουάριο του 2009 ανέβηκε στο 9,1% από 8% ένα χρόνο πίσω, μεταβολή που μεταφράζεται σε 57.000 περισσότερους συνανθρώπους μας που ψάχνουν για δουλειά, για να μην ξεχνάμε ότι πίσω από τα στατιστικά μεγέθη βρίσκονται ανθρώπινες ψυχές.

Πού πηγαίνουμε, λοιπόν; Πώς θα καταφέρουμε να βελτιώσουμε σταδιακά την κατάσταση; Από πλευράς κυβερνήσεως ακούμε κάποιες ανεκδιήγητες ανακοινώσεις περί εφ’ όλης της ύλης φορολογικών ελέγχων εν μέση οδώ σε οδηγούς ακριβών οχημάτων, αλλά και (ακόμη πιο γουστόζικο) για μετατροπή των αποδείξεων λιανικής πώλησης σε… λαχεία (!!!), τα οποία θα κληρώνουν και θα μας δίνουν τα λεφτά μας πίσω, προκειμένου κι εμείς να ζητάμε απόδειξη και να παταχθεί έτσι η φοροδιαφυγή.

Ο κ. Μάνος που λέγαμε και πριν, από την άλλη, υποστηρίζει ότι η χώρα μας διαθέτει τρία εν δυνάμει συγκριτικά πλεονεκτήματα, επί των οποίων θα μπορούσε να επενδύσει και να βασίζει μια αναπτυξιακή πολιτική:
1. περιβάλλον,
2. πολιτισμό,
3. παιδεία.
Τα οποία ακούγονται πολύ λογικά, δεν θυμόμαστε, όμως, και οι κυβερνήσεις στις οποίες συμμετείχε ο κ. Μάνος να έχουν επενδύσει μετά μανία (μετά σοβαρότητος έστω) στους ενδιαφέροντες αυτούς τομείς.

Πολιτική «στο πόδι»

Το πρόωρο κλείσιμο της Βουλής, «εξασφαλίζει» τη συνέχιση της σκανδαλολογίας για τουλάχιστον μερικά ακόμη χρόνια! Η ύπαρξη σκανδάλων στην πολιτική ζωή μιας χώρας αποτελεί αναμφίβολα ένα πραγματικά δυσάρεστο γεγονός, ιδίως μάλιστα όταν το φαινόμενο είναι αρκετά εκτεταμένο (βλέπε περίπτωση Ελλάδας). Η αδυναμία ουσιαστικής εκδίκασης των εκάστοτε σκανδάλων που αναδεικνύονται αποτελεί ένα ακόμη χειρότερο γεγονός. Ποιος πιστεύει πλέον δηλώσεις τύπου «θα χυθεί άπλετο φως», ή «το μαχαίρι θα φτάσει μέχρι το κόκαλο», κ.λπ.;

Η περισσότερο δυσάρεστη όμως εξέλιξη είναι η επικέντρωση ολόκληρης σχεδόν της πολιτικής ατζέντας στα σκάνδαλα. Από τις αρχές του 2007 έως και σήμερα, το πρώτο θέμα στα δελτία ειδήσεων είναι η περιγραφή και οι διαμάχες γύρω από κάποιο υπαρκτό, ή ανύπαρκτο σκάνδαλο: από τα δομημένα ομόλογα, στον κ. Ζαχόπουλο και το περιβόητο DVD, και από τη Siemens έως το Βατοπέδιο και τον κ. Παυλίδη!

Εδώ και δύο χρόνια δηλαδή, πολύ λίγο κομμάτι της πολιτικής δραστηριότητας έχει αναλωθεί σε θέματα οικονομίας, σε θέματα ασφάλειας, σε θέματα παιδείας, σε θέματα εξωτερικής πολιτικής, κ.λπ. Η επίσκεψη π.χ. του προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας στην Αθήνα είναι αμφίβολο αν θα παίξει καν στα δελτία ειδήσεων για κάποια δευτερόλεπτα…

Σε ό,τι αφορά τώρα την απόφαση της κυβέρνησης να διακόψει ενωρίτερα τις εργασίες της Βουλής, δεν γνωρίζουμε το πόσο θα μπορούσε να οδηγήσει στο «κουκούλωμα» κάποιου ή κάποιων σκανδάλων, που θα «έσκαγαν» ενδεχομένως μέσα στις επόμενες ημέρες. Είναι ωστόσο βέβαιο ότι μια τέτοια ενέργεια, θα συνεχίσει τη μονοπώληση της πολιτικής ζωής του τόπου από τα σκάνδαλα για πολύ μεγάλο ακόμη χρονικό διάστημα. Μια απόφαση που αναμένεται να «ρίξει λάδι στη φωτιά», ιδιαίτερα σε μια περίοδο πριν τις Ευρωεκλογές, όπου βέβαια ουδείς ασχολείται για τις πολιτικές των κομμάτων γύρω από την Ευρωπαϊκή Ένωση.

Επρόκειτο για μια απόφαση που προφανώς ελήφθη «μέσα σε πέντε λεπτά», ή αλλιώς για μια απόφαση που ελήφθη «στο πόδι». Είναι μια τόσο άστοχη απόφαση, που υποψιάζει ακόμη και τον πλέον ανυποψίαστο πολίτη της χώρας: μα γιατί να το κάνουν αυτό, «χώσε-σπρώξε» απόγευμα Παρασκευής σε μια τέτοια περιρρέουσα ατμόσφαιρα; 

Δεν πέρασε από το μυαλό τους, για το ποιες αντιδράσεις θα δημιουργούνταν και γενικότερα για το τι θα ακολουθούσε; Η ουσία πάντως είναι ότι σε ένα τέτοιο κλίμα, πώς μπορεί μια κυβέρνηση να «περάσει» τα περίφημα «μέτρα τομές» προκειμένου να αναμορφώσει την ελληνική οικονομία; Πώς μπορεί να αντιμετωπιστούν ουσιαστικά οι επιπτώσεις από την οικονομική κρίση στην πραγματική οικονομία;

Χρηματιστήριο:Όποιος καεί απ’ το χυλό…

Για πρώτη ίσως φορά βλέπει κάποιος τις απόψεις των αναλυτών να συμπίπτουν
τόσο πολύ μεταξύ τους: αμφισβητούν τόσο έντονα το τελευταίο χρηματιστηριακό ράλι και προμηνύουν διόρθωση. Ας δούμε μερικά ενδιαφέροντα -κατά την άποψή μας- στοιχεία:

Πρώτον, οι αναλυτές δεν έχουν αρχίσει να αναθεωρούν τα κέρδη των εισηγμένων εταιρειών προς τα πάνω, σε σχέση πχ με τις προβλέψεις που είχαν μέσα στο Φεβρουάριο ή μέσα στο Μάρτιο. Κάποιες μάλιστα τελευταίες απόψεις στις τράπεζες, μιλούν για ακόμη χαμηλότερες εκτιμήσεις κερδών για φέτος, ενώ όλοι προσδοκούν μετριότατα νούμερα μέσα στο έτος.
Δεύτερον, κανείς από τους αναλυτές δεν διαπιστώνει κάποιο στοιχείο το οποίο είτε να φέρνει το ξεπέρασμα της κρίσης πιο κοντά, είτε να υποθέτει ότι το οικονομικό rebound, όποτε αυτό και αν έρθει, θα είναι έντονο.

Και τρίτον, είναι πολύ περιορισμένες οι περιπτώσεις, όπου οι αναλυτές έχουν προχωρήσει σε αναθεωρήσεις των τιμών-στόχων τους προς τα πάνω, με αποτέλεσμα οι τρέχουσες τιμές (μετά το ράλι το οποίο μεσολάβησε) να υπερβαίνουν πλέον, ή έστω να βρίσκονται αρκετά κοντά, στις «δίκαιες» κατά τους αναλυτές, αποτιμήσεις τους. Οι όποιες αναθεωρήσεις μάλιστα τιμών, δεν έγιναν επειδή αναμένεται καλύτερη κερδοφορία, αλλά γιατί μειώθηκε ο βαθμός κινδύνου (το WACC).

Από την άλλη πλευρά ωστόσο, δεν μπορεί κάποιος να παραγνωρίσει την πραγματικότητα που συμβαίνει στο ταμπλό τόσο της Σοφοκλέους, όσο και άλλων διεθνών χρηματιστηρίων. Κανείς δεν αμφισβητεί την ενεργοποίηση ισχυρών εγχώριων χαρτοφυλακίων το τελευταίο τρίμηνο και μάλιστα με τη χρήση μετρητών, κανείς δεν αμφισβητεί την «επιστροφή των ξένων», κανείς δεν αμφισβητεί και την επιστροφή κάποιων λόμπι.

Επιπρόσθετα, το περιβάλλον που δημιουργείται, δεν ευνοεί τις ανταγωνιστικές επενδύσεις των μετοχών. Η πτώση των επιτοκίων για παράδειγμα αναμένεται να συνεχιστεί στις προθεσμιακές καταθέσεις κατά τους αμέσως επόμενους μήνες, ενώ πολύ πιθανή είναι μια έμμεση υποχώρηση της απόδοσής τους, καθώς ανοιχτό είναι το ενδεχόμενο η κυβέρνηση να προχωρήσει σε αύξηση του ποσοστού φορολόγησης των τόκων, αμέσως μετά τις Ευρωεκλογές.

Ανάλογα πτωτικά εμφανίζονται τα πράγματα και στις περιπτώσεις των επιτοκίων των ομολόγων. Στην αγορά ακινήτων επίσης, φαίνεται ότι η υιοθέτηση των κυβερνητικών μέτρων στήριξης δεν αναμένεται να ανεβάσει τις τιμές. Αντίθετα, μετά την ανακοίνωση των μέτρων, είδαμε την κυβέρνηση να πετάει το μπαλάκι στους κατασκευαστές για μειώσεις τιμών, οι τελευταίοι να αντιδρούν, κ.λπ. Μπήκαμε δηλαδή σε μια δημόσια συζήτηση για το αν θα πέσουν και πόσο οι τιμές των ακινήτων στην Ελλάδα, μετριάζοντας βέβαια ακόμη περισσότερο (σωστά, ή λάθος θα δείξει το μέλλον) τις προσδοκίες της αγοράς.

Το ζήτημα λοιπόν είναι ότι οι αναλυτές δεν θεωρούν αυτή την άνοδο των τιμών των μετοχών διατηρήσιμη, αλλά από την άλλη πλευρά στην αγορά υπάρχουν κεφάλαια που τοποθετούνται αγνοώντας επίσης γνωστούς κινδύνους, όπως για παράδειγμα τα αποτελέσματα των λεγόμενων stress tests των διεθνών τραπεζών. Μήπως άραγε οι αναλυτές, όπως δεν προέβλεψαν το 2008 την πτώση, σήμερα αδυνατούν να δουν την άνοδο;