Διακήρυξη Δικαιωμάτων Ε.Ε.

Του Χάρη Τσοχαντάρη

Το παρακάτω κείμενο αφιερώνεται σε όσους πιστεύουν ότι η ψήφος δεν έχει καμιά αξία και ότι οι κοινωνικοί αγώνες δεν είναι παρά μια ουτοπία για εκατό βλαμμένους στα Εξάρχεια. Έστω αργά, οι διοικούντες την Ε.Ε. άρχισαν να καταλαβαίνουν ότι χωρίς κοινωνική προστασία και ισονομία κανένα κράτος ή ένωση κρατών δεν μπορεί να σταθεί στα πόδια του, όσο και αν επιμένουν οι άνθρωποι με το μουστακάκι. Βέβαια, το πότε και το εάν όλ’ αυτά θα ισχύσουν για την Ελλάδα είναι ένα ζητούμενο, αλλά ας μην είμαστε μηδενιστές. Ας προσευχηθούμε στο ευρώ και ας κάνουμε και καμιά τουμπίτσα, μήπως και οι δανειστές μας λυπηθούν.

«Εάν θέλουμε να αποφύγουμε τον κοινωνικό κατακερματισμό και τον επιλεκτικό περιορισμό δικαιωμάτων στην Ευρώπη, τότε τα κράτη-μέλη θα πρέπει να συμφωνήσουν τον ευρωπαϊκό πυλώνα των κοινωνικών δικαιωμάτων όσο το δυνατόν συντομότερα και το αργότερο κατά τη σύνοδο κορυφής του Γκέτεμποργκ τον Νοέμβριο.»
Jean–Claude Juncker, Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, 13 Σεπτεμβρίου 2017

Ο πυλώνας των κοινωνικών δικαιωμάτων αφορά την παροχή νέων και κοινωνικά πιο αποτελεσματικών δικαιωμάτων στους πολίτες. Βασίζεται σε 20 βασικές αρχές, διαρθρωμένες γύρω από τρεις κατηγορίες:

   Ι.  Ίσες ευκαιρίες και πρόσβαση στην αγορά εργασίας

  ΙΙ. Δίκαιες συνθήκες εργασίας

  ΙΙΙ. Κοινωνική προστασία και ένταξη

Κεφάλαιο I: Ίσες ευκαιρίες και πρόσβαση στην αγορά εργασίας

1. Εκπαίδευση, κατάρτιση και δια βίου μάθηση

Όλοι έχουν δικαίωμα στην ποιοτική και χωρίς αποκλεισμούς εκπαίδευση, κατάρτιση και δια βίου μάθηση, προκειμένου να διατηρήσουν και να αποκτήσουν δεξιότητες που τους επιτρέπουν να συμμετέχουν πλήρως στην κοινωνία και να διαχειρίζονται με επιτυχία τις αλλαγές στην αγορά εργασίας.

2. Ισότητα των φύλων

Πρέπει να διασφαλιστεί και να ενθαρρυνθεί η ισότητα μεταχείρισης και ευκαιριών μεταξύ γυναικών και ανδρών σε όλους τους τομείς, μεταξύ άλλων όσον αφορά τη συμμετοχή στην αγορά εργασίας, τους όρους απασχόλησης και την εξέλιξη της σταδιοδρομίας. Οι γυναίκες και οι άνδρες έχουν δικαίωμα ίσης αμοιβής για εργασία ίσης αξίας.

3. Ίσες ευκαιρίες

Ανεξαρτήτως φύλου, φυλετικής ή εθνικής καταγωγής, θρησκείας ή πεποιθήσεων, αναπηρίας, ηλικίας ή γενετήσιου προσανατολισμού, ο καθένας έχει δικαίωμα ίσης μεταχείρισης και ευκαιριών όσον αφορά την απασχόληση, την κοινωνική προστασία, την εκπαίδευση και την πρόσβαση σε αγαθά και υπηρεσίες διαθέσιμες στο κοινό. Θα προωθηθούν οι ίσες ευκαιρίες των λιγότερο εκπροσωπούμενων ομάδων.

4. Ενεργός υποστήριξη της απασχόλησης

Ο καθένας έχει το δικαίωμα έγκαιρης και εξατομικευμένης βοήθειας για τη βελτίωση των προοπτικών απασχόλησης ή αυτό-απασχόλησης. Αυτό περιλαμβάνει το δικαίωμα υποστήριξης για αναζήτηση εργασίας, κατάρτιση και επανεκπαίδευση. Ο καθένας έχει το δικαίωμα να μεταφέρει δικαιώματα κοινωνικής προστασίας και κατάρτισης κατά τη διάρκεια επαγγελματικών αλλαγών.
Οι νέοι έχουν το δικαίωμα να συνεχίσουν την εκπαίδευσή τους, τη μαθητεία, την πρακτική άσκησή τους ή να τους προσφερθεί μια καλή δουλειά μέσα σε 4 μήνες από τη στιγμή που θα μείνουν άνεργοι ή θα εγκαταλείψουν την εκπαίδευσή τους.
Οι άνεργοι έχουν το δικαίωμα προσωπικής, συνεχούς και συνεπούς υποστήριξης. Οι μακροχρόνια άνεργοι έχουν δικαίωμα σε εμπεριστατωμένη ατομική αξιολόγηση το αργότερο στους 18 μήνες ανεργίας.

Κεφάλαιο II: Δίκαιες συνθήκες εργασίας

5. Ασφαλής και προσαρμόσιμη απασχόληση

Ανεξάρτητα από το είδος και τη διάρκεια της εργασιακής σχέσης, οι εργαζόμενοι έχουν δικαίωμα σε δίκαιη και ίση μεταχείριση όσον αφορά τις συνθήκες εργασίας, την πρόσβαση στην κοινωνική προστασία και την κατάρτιση. Θα προωθηθεί η μετάβαση προς ανοικτές μορφές απασχόλησης.
Σύμφωνα με τη νομοθεσία και τις συλλογικές συμβάσεις, πρέπει να εξασφαλίζεται η απαραίτητη ευελιξία για τους εργοδότες ώστε να προσαρμόζονται ταχέως στις αλλαγές στο οικονομικό πλαίσιο.
Πρέπει να ενισχυθούν οι καινοτόμες μορφές εργασίας που εξασφαλίζουν την ποιότητα των συνθηκών εργασίας. Πρέπει να ενθαρρύνεται η επιχειρηματικότητα και η αυτοαπασχόληση. Η επαγγελματική κινητικότητα διευκολύνεται.
Αποτροπή εργασιακών σχέσεων που οδηγούν σε επισφαλείς συνθήκες εργασίας, απαγορεύοντας, μεταξύ άλλων, την κατάχρηση των άτυπων συμβάσεων. Κάθε περίοδος δοκιμασίας πρέπει να είναι εύλογης διάρκειας.

6. Μισθοί

Οι εργαζόμενοι έχουν το δικαίωμα σε δίκαιους μισθούς που παρέχουν ένα αξιοπρεπές βιοτικό επίπεδο.
Πρέπει να εξασφαλίζεται επαρκής ελάχιστος μισθός κατά τρόπο που να ικανοποιεί τις ανάγκες του εργαζομένου και της οικογένειάς του υπό το πρίσμα των εθνικών οικονομικών και κοινωνικών συνθηκών, εξασφαλίζοντας παράλληλα την πρόσβαση στην απασχόληση και τα κίνητρα για αναζήτηση εργασίας. Πρέπει να προλαμβάνεται η κατάσταση ένδειας ενός εργαζομένου.
Όλοι οι μισθοί καθορίζονται κατά τρόπο διαφανή και προβλέψιμο σύμφωνα με τις εθνικές πρακτικές και με σεβασμό της αυτονομίας των κοινωνικών εταίρων.

7. Πληροφορίες σχετικά με τους όρους απασχόλησης και την προστασία σε περίπτωση απόλυσης

Οι εργαζόμενοι έχουν το δικαίωμα να ενημερώνονται γραπτώς κατά την έναρξη της απασχόλησης σχετικά με τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις τους που απορρέουν από τη σχέση εργασίας, συμπεριλαμβανομένης της περιόδου δοκιμασίας.
Πριν από οποιαδήποτε απόλυση, οι εργαζόμενοι έχουν το δικαίωμα να ενημερώνονται για τους λόγους και να τους παρέχεται εύλογη προειδοποίηση. Έχουν το δικαίωμα πρόσβασης σε αποτελεσματική και αμερόληπτη επίλυση διαφορών και, σε περίπτωση αδικαιολόγητης απόλυσης, δικαίωμα προσφυγής, συμπεριλαμβανομένης της επαρκούς αποζημίωσης.

8. Κοινωνικός διάλογος και συμμετοχή των εργαζομένων

Οι κοινωνικοί εταίροι καλούνται να γνωμοδοτήσουν σχετικά με το σχεδιασμό και την εφαρμογή των οικονομικών πολιτικών, της πολιτικής απασχόλησης και της κοινωνικής πολιτικής σύμφωνα με τις εθνικές πρακτικές. Ενθαρρύνονται να διαπραγματεύονται και να συνάπτουν συλλογικές συμβάσεις σε θέματα που τους αφορούν, τηρώντας παράλληλα την αυτονομία τους και το δικαίωμα συλλογικής δράσης. Κατά περίπτωση, οι συμφωνίες που συνάπτονται μεταξύ των κοινωνικών εταίρων υλοποιούνται σε επίπεδο Ένωσης και των κρατών μελών της.
Οι εργαζόμενοι ή οι εκπρόσωποί τους έχουν το δικαίωμα να ενημερώνονται και να ζητείται εγκαίρως η γνώμη τους σχετικά με θέματα που σχετίζονται με αυτούς, ιδίως όσον αφορά τη μεταβίβαση, την αναδιάρθρωση και τη συγχώνευση επιχειρήσεων καθώς και τις ομαδικές απολύσεις.
Πρέπει να ενθαρρυνθεί η αύξηση της ικανότητας των κοινωνικών εταίρων να προωθήσουν τον κοινωνικό διάλογο.

9. Ισορροπία εργασίας-ιδιωτικής ζωής

Οι γονείς και οι υπεύθυνοι φροντίδας έχουν το δικαίωμα στην κατάλληλη άδεια, ευέλικτες ρυθμίσεις εργασίας και πρόσβαση σε υπηρεσίες φροντίδας. Οι γυναίκες και οι άνδρες πρέπει να έχουν ισότιμη πρόσβαση σε ειδικές άδειες απουσίας προκειμένου να εκπληρώνουν τις ευθύνες φροντίδας των οικογενειών τους και να ενθαρρύνονται να χρησιμοποιούν αυτές με ισορροπημένο τρόπο.

10. Υγιές, ασφαλές και καλά προσαρμοσμένο περιβάλλον εργασίας και προστασία των προσωπικών δεδομένων

Οι εργαζόμενοι έχουν το δικαίωμα σε υψηλό επίπεδο προστασίας της υγείας και της ασφάλειάς τους στην εργασία. Οι εργαζόμενοι έχουν το δικαίωμα σε ένα εργασιακό περιβάλλον προσαρμοσμένο στις επαγγελματικές τους ανάγκες και το οποίο τους επιτρέπει να παρατείνουν τη συμμετοχή τους στην αγορά εργασίας. Οι εργαζόμενοι έχουν το δικαίωμα να προστατεύουν τα προσωπικά τους δεδομένα στο πλαίσιο της απασχόλησης.

Κεφάλαιο III: Κοινωνική προστασία και ένταξη

11. Παιδική φροντίδα και υποστήριξη των παιδιών

Τα παιδιά έχουν δικαίωμα σε προσιτή εκπαίδευση και καλής ποιότητας φροντίδα. Τα παιδιά έχουν δικαίωμα προστασίας από τη φτώχεια. Τα παιδιά από μειονεκτούσες ομάδες έχουν το δικαίωμα να λάβουν συγκεκριμένα μέτρα επιπλέον υποστήριξης, για την ενίσχυση των ίσων ευκαιριών.

12. Κοινωνική προστασία

Ανεξάρτητα από το είδος και τη διάρκεια της εργασιακής τους σχέσης, οι εργαζόμενοι και, σε αντίστοιχες συνθήκες, οι αυτοαπασχολούμενοι, έχουν δικαίωμα στην κατάλληλη κοινωνική προστασία.

13. Παροχές ανεργίας

Οι άνεργοι έχουν δικαίωμα σε επαρκή υποστήριξη από τις δημόσιες υπηρεσίες απασχόλησης για την (επαν)ένταξη τους στην αγορά εργασίας και επαρκή επιδόματα ανεργίας εύλογης διάρκειας, σύμφωνα με τις συνεισφορές τους και τους εθνικούς κανόνες επιλογής. Οι παροχές αυτές δεν πρέπει να αποτελούν αντικίνητρο για την ταχεία επιστροφή στην απασχόληση.

14. Ελάχιστο εισόδημα

Όλοι οι πολίτες που δεν διαθέτουν επαρκείς πόρους έχουν το δικαίωμα σε επαρκείς παροχές ελάχιστου εισοδήματος που εξασφαλίζουν αξιοπρεπή ζωή σε όλα τα στάδια της και αποτελεσματική πρόσβαση στα αγαθά και τις υπηρεσίες. Για όσους μπορούν να εργαστούν, τα οφέλη του ελάχιστου εισοδήματος θα πρέπει να συνδυάζονται με κίνητρα για (επαν)ενσωμάτωση στην αγορά εργασίας.

15. Εισοδήματα και συντάξεις γήρατος

Οι εργαζόμενοι και οι αυτοαπασχολούμενοι κατά τη συνταξιοδότηση, έχουν δικαίωμα σύνταξης ανάλογα με τις εισφορές τους και στην εξασφάλιση επαρκούς εισοδήματος. Οι γυναίκες και οι άνδρες πρέπει να έχουν ίσες ευκαιρίες να αποκτήσουν συνταξιοδοτικά δικαιώματα. Όλοι σε γήρας, δικαιούνται πόρους που εξασφαλίζουν αξιοπρεπή διαβίωση.

16. Υγειονομική περίθαλψη

Κάθε άνθρωπος έχει το δικαίωμα έγκαιρης πρόσβασης σε προσιτή, προληπτική και θεραπευτική υγειονομική περίθαλψη καλής ποιότητας.

17. Ένταξη των ατόμων με αναπηρίες

Τα άτομα με αναπηρίες έχουν το δικαίωμα εισοδηματικής υποστήριξης που εξασφαλίζει αξιοπρεπή διαβίωση, υπηρεσίες που τους επιτρέπουν να συμμετέχουν στην αγορά εργασίας και στην κοινωνία και ένα εργασιακό περιβάλλον προσαρμοσμένο στις ανάγκες τους.

18. Μακροχρόνια περίθαλψη

Όλοι έχουν δικαίωμα σε υπηρεσίες προσιτής μακροχρόνιας περίθαλψης καλής ποιότητας, ιδίως σε υπηρεσίες κοινοτικής και οικιακής φροντίδας.

19. Στέγαση και βοήθεια για τους άστεγους.

Πρέπει να παρέχεται πρόσβαση σε κοινωνική κατοικία ή βοήθεια στέγασης καλής ποιότητας για όσους έχουν ανάγκη. Οι ευάλωτοι άνθρωποι έχουν το δικαίωμα κατάλληλης βοήθειας και προστασίας από την εξαναγκαστική έξωση. Πρέπει να παρέχεται επαρκής στέγη και υπηρεσίες στους αστέγους, προκειμένου να προωθηθεί η κοινωνική τους ένταξη.

20. Πρόσβαση σε βασικές υπηρεσίες

Κάθε άνθρωπος έχει το δικαίωμα πρόσβασης σε καλής ποιότητας βασικές υπηρεσίες, όπως νερό, αποχέτευση, ενέργεια, μεταφορές, χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες και ψηφιακές επικοινωνίες. Η υποστήριξη για την πρόσβαση στις υπηρεσίες αυτές θα είναι διαθέσιμη για όσους έχουν ανάγκη.