Η προοπτική ανάπτυξης των Ταμείων επαγγελματικής ασφάλισης στην Ελλάδα

[starbox]

Είναι γνωστό εδώ και πολλά έτη ότι ο θεσμός της επαγγελματικής ασφάλισης έχει θεσπιστεί από το 2002 (Ν. 3029/2002, άρθρα 7 και 8). Tα πρώτα επαγγελματικά ταμεία, σε προαιρετική πάντα βάση, άρχισαν να λειτουργούν από το 2003. Αποτελούν νομικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου και λειτουργούν βασικά στο χώρο της ιδιωτικής μη κερδοσκοπικής ασφάλισης. Αντιστοίχως, τα πρώτα ταμεία υποχρεωτικής ασφάλισης που υποκατέστησαν την υποχρεωτική επικουρική ασφάλιση δημοσίου δικαίου ιδρύθηκαν το 2013 και είναι 4 (στα πλαίσια του άρθρου 36 Ν. 4052/2012) . Η εν λόγω υποκατάσταση έλαβε χώρα με την αυτοδίκαιη μετατροπή ταμείων του δημοσίου τομέα σε ταμεία του ιδιωτικού τομέα, υπό τον χαρακτήρα της «επαγγελματικής υποχρεωτικής ασφάλισης».

Παρόλα αυτά, το υφιστάμενο νομικό πλαίσιο απέχει πολύ από το επιθυμητό. Η μείωση του επιπέδου της κοινωνικής προστασίας -λόγω της ανεργίας, των δημογραφικών παραγόντων, κλπ. – έχει οδηγήσει αναπόφευκτα στην αναζήτηση νέων προτύπων κοινωνικής ασφάλισης παγκοσμίως. Έχει ήδη καταστεί σαφές στις κυβερνήσεις και τους κοινωνικούς εταίρους ότι ο υποβιβασμός της ευημερίας δεν είναι η σωστή μέθοδος για τη μείωση των κοινωνικών κινδύνων και για την καταπολέμηση της φτώχειας.

Οι κοινωνικοί εταίροι έχουν πλέον ανακαλύψει τα πλεονεκτήματα του κοινωνικού διαλόγου και τη χρησιμότητα της διαπραγμάτευσης επί εναλλακτικών μέτρων κοινωνικής προστασίας. Μια νέα εποχή φαίνεται να εκκινείται για τα συνταξιοδοτικά ταμεία, καθώς ιδιωτικά συστήματα κοινωνικής ασφάλισης, τα οποία εφαρμόζονται με κρατική επίβλεψη, εμφανίζονται ολοένα και περισσότερο στον βιομηχανοποιημένο κόσμο, ενώ ολοένα και πιο πυκνά εμφανίζονται ευρωπαϊκές κατευθυντήριες γραμμές, όπως ενδεικτικώς οι επικαιροποιήσεις στην Οδηγία 2003/41/ΕΚ για τις δραστηριότητες και την επίβλεψη των ιδρυμάτων που προσφέρουν υπηρεσίες επαγγελματικών συνταξιοδοτικών παροχών (οδηγία IORP), καθώς επίσης και η σχετικά πρόσφατη «Λεύκη Βίβλος».

Είναι χαρακτηριστικό ότι, σύμφωνα με παλαιότερες ακόμη προτάσεις της Παγκόσμιας Τράπεζας, τα επαγγελματικά συστήματα κάλυψης δύνανται να υφίστανται ταυτόχρονα σε υποχρεωτική (2ος πυλώνας) ή προαιρετική βάση (3ος πυλώνας) και να παρέχονται, ως επί το πλείστον, από τους εργοδότες, με σκοπό ουσιαστικά να προσελκύουν και να δίνουν κίνητρα παραμονής στους εργαζόμενους. Το εάν ο σημερινός νομοθέτης, στα πλαίσια της συνολικής μεταρρύθμισης του ελληνικού ασφαλιστικού συστήματος, επιλέξει την προαιρετική ή την κατ’ εξαίρεση και υπό προϋποθέσεις -από την δημόσια επικουρική- υποχρεωτική υπαγωγή στην επαγγελματική ασφάλιση (Β’ πυλώνας) έχει να κάνει στην πραγματικότητα με το εάν πραγματική βούλησή του είναι να διατηρήσει τα «στεγανά» και τις «κόκκινες γραμμές» μεταξύ δημόσιας και ιδιωτικής ασφάλισης ή εάν επιθυμεί να βάλει περισσότερους «παίχτες» (ασφαλιστικές επιχειρήσεις, χρηματοπιστωτικά ιδρύματα κλπ.) στο πεδίο της συμπληρωματικής ασφαλιστικής προστασίας των πολιτών, χωρίς παράλληλα να αμφισβητείται το συνταγματικό κύρος και κεκτημένο της δημόσιας κοινωνικής ασφάλισης.

Σε κάθε περίπτωση και σε συνέχεια του πρόσφατου πορίσματος των μελών της Επιτροπής «σοφών» για την ανάπτυξη των επαγγελματικών συνταξιοδοτικών ταμείων στην Ελλάδα, θα πρέπει να εξεταστεί μια σειρά θεμάτων, όπως ενδεικτικώς είναι τα ακόλουθα:
1) Η απλοποίηση του νόμου, όσον αφορά την ευελιξία και την επιτάχυνση των διαδικασιών ίδρυσης των ΤΕΑ, καθώς και η υποχρέωση συμμόρφωσης σε κανονισμούς επίβλεψης.

2) Η ορθή και εμπεριστατωμένη πληροφόρηση των κοινωνικών εταίρων, αναφορικά με τα εργασιακά και φορολογικά πλεονεκτήματα από τη δημιουργία των ΤΕΑ.
3) Η δυνατότητα χρήσης ποιοτικών προτύπων από συμβουλευτικές εταιρίες, με στόχο να διευκολυνθεί η σύνταξη αξιόπιστων νομικών και αναλογιστικών μελετών.
4) Η καθημερινή διαχείριση και διαμόρφωση ατομικών λογαριασμών, οι οποίοι θα αποτυπώνονται αναλυτικά μέσα από μηχανογραφικές υπηρεσίες.
5) Ο σχεδιασμός και η ανάπτυξη της αντασφάλισης.
6) Οι επενδυτικές υπηρεσίες και η ανάπτυξη εξατομικευμένων επενδυτικών εργαλείων.
7) Οι ανάγκες επικοινωνίας και βοήθεια των πελατών, καθώς και η συμμετοχή εκπροσώπων των ασφαλισμένων σε ορισμένες διαδικασίες λήψης αποφάσεων.
8) Η δυνατότητα σε φορείς, όπως οι Ασφαλιστικές Εταιρίες, οι Τράπεζες ή οι Εταιρίες Συντάξεων, να ιδρύουν και να διαχειρίζονται ΤΕΑ, κατά τα διεθνή πρότυπα, κάτω από ένα σταθερό εποπτικό πλαίσιο.

Η μελέτη και επεξεργασία των ανωτέρω πτυχών αναμένεται να δώσουν ώθηση και ευελιξία σε ένα θεσμό που επί πολλά έτη (από το 2002) έχει παραγκωνισθεί ή υποτιμηθεί, ένεκα προκαταλήψεων, καχυποψίας, αλλά και της εχθρικής διάθεσης των κοινωνικών εταίρων που δεν βασιζόταν όμως σε αντικειμενικά δεδομένα ή σε μια εμπεριστατωμένη επιχειρηματολογία. Κυρίως, όμως, θα δώσουν το έναυσμα για μια συνολική «επανεκκίνηση» του ασφαλιστικού συστήματος, το οποίο θα αντλήσει τη νέα δυναμική του μέσα από ευέλικτες μορφές συμπληρωματικής προστασίας, οι οποίες θα μετουσιώνουν τον κόπο του εργαζομένου σε μια βιώσιμη ασφαλιστική παροχή που θα έχει «ανθεκτικότητα» και «αποδοτικότητα» στο διηνεκές του χρόνου.

 

*Ο κ. Κουτσούκος το 2006 ολοκλήρωσε επιτυχώς την άσκησή του και ενεγράφη ως δικηγόρος στο Δικηγορικό Σύλλογο Αθηνών (ΔΣΑ).
Συμμετέχει σήμερα ως εθνικός Εμπειρογνώμων στο χρηματοδοτούμενο από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή Πρόγραμμα «FreSsCo», αναφορικά με την «ελεύθερη κυκλοφορία των εργαζομένων και το συντονισμό των συστημάτων κοινωνικής ασφάλισης» (2014).
Έχει διατελέσει ειδικός ερευνητής–συνεργάτης στο ερευνητικό πρόγραμμα της κοινοτικής πρωτοβουλίας Equal στην επεξεργασία του ζητήματος της διαχείρισης της ενεργού γήρανσης (2005-2007) και ειδικός ερευνητής στο χρηματοδοτούμενο από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή Πρόγραμμα TRESS, αναφορικά με την «εκπαίδευση και δικτύωση στον Ευρωπαϊκό Συντονισμό των κοινωνικοασφαλιστικών συστημάτων» (2006-2011).
Έχει επίσης διατελέσει ερευνητής για το έργο της συλλογής εθνικής νομολογίας στο πεδίο του κοινωνικοασφαλιστικού δικαίου για λογαριασμό του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου Κοινωνικής Ασφάλισης (Social Security Cases in Europe: National Courts – 2006), καθώς και ερευνητής για λογαριασμό του Πανεπιστημίου της Γάνδης (2005) στα πλαίσια του προγράμματος Special για την ανάδειξη της ανεργίας ως κοινωνικού ζητήματος (Social Security in Europe – Yves Yorens-Prof. Law Faculty Ghent University, John Ditch Prof. Northumbria University (United Kingdom).
Συμμετέχει από το 2004 σε ομάδες εργασίας για τις συντάξεις, την απαγόρευση των διακρίσεων και το μεταναστευτικό δίκαιο για λογαριασμό του διεθνούς δικτύου Ius Laboris.
Έχει συγγράψει πληθώρα άρθρων, τα οποία έχουν δημοσιευθεί σε περιοδικά (ελληνικά και διεθνή) και στο διαδίκτυο. Είναι ερευνητικό μέλος του Εργαστηρίου Κοινωνικών Ασφαλίσεων, Υγείας και Πρόνοιας του Πανεπιστημίου Αθηνών (2004-σήμερα).