Οι δράσεις της ΕΑΕΕ για Ψηφιακό Μετασχηματισμό, Κυβερνοασφάλεια, Τεχνητή Νοημοσύνη

Ραγδαίες είναι οι εξελίξεις σε επίπεδο ψηφιακού μετασχηματισμού και κυβερνοασφάλειας, απόρροια και της πανδημίας αλλά και των νέων τεχνολογιών και πρακτικών που αναδύονται και επηρεάζουν άμεσα ή έμμεσα την ασφαλιστική βιομηχανία. Κρίσιμο στοιχείο, μεταξύ άλλων, είναι και το θεσμικό πλαίσιο που διαμορφώνεται για όλα αυτά. Στα βασικά σημεία που απασχόλησαν την ΕΑΕΕ την περυσινή χρόνια, σύμφωνα με την Ετήσια Έκθεση της Ένωσης:

ΨΗΦΙΑΚΟΣ ΜΕΤΑΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ

Ο ψηφιακός μετασχηματισμός έχει δημιουργήσει κύμα αλλαγών σε όλους τους τομείς της οικονομίας και του χρηματοπιστωτικού συστήματος, επηρεάζοντας την κοινωνία γενικότερα. Η πανδημία ενέτεινε τη δημιουργία και χρήση καινοτόμων ψηφιακών εργαλείων, μετέφερε τη δραστηριότητα στο διαδίκτυο δίνοντας πρόσβαση σε διαδικτυακά προϊόντα και υπηρεσίες στους καταναλωτές και καθιέρωσε την τηλεργασία.

Μέσα στη δίνη των αλλαγών που συντελούνται λόγω της ψηφιοποίησης του χρηματοπιστωτικού τομέα οι ευρωπαϊκοί θεσμοί έχουν κινητοποιηθεί προκειμένου να διαμορφωθεί το κατάλληλο μείγμα πολιτικών και παρεμβάσεων που θα κατοχυρώνει – από διαφορετικές πτυχές – τα συμφέροντα των Ευρωπαίων καταναλωτών μέσα σε αυτό το νέο ψηφιακό περιβάλλον, τη σταθερότητα του χρηματοπιστωτικού τομέα της ΕΕ, αλλά και την προαγωγή της τεχνολογικής καινοτομίας και του υγιούς ανταγωνισμού.

Η ΕΑΕΕ, αντιλαμβανόμενη την κρισιμότητα των συζητήσεων που βρίσκονται σε εξέλιξη, παρακολουθεί τις σχετικές εξελίξεις και καθ’ όλη τη διάρκεια του 2021 ενημέρωνε αδιαλείπτως τις εταιρίες- μέλη της για όλες τις ζυμώσεις που έλαβαν χώρα τόσο σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Επιτροπής όσο και ΕΙΟΡΑ, καθώς επίσης και για τις θέσεις των ευρωπαίων ασφαλιστών γι’ αυτές. Παράλληλα, λόγω του όγκου των ρυθμιστικών σχεδιασμών και νομοθετημάτων για το θέμα του ψηφιακού μετασχηματισμού, η ΕΑΕΕ διαμόρφωσε Πίνακα, ο οποίος καταγράφει συστηματικά και δυναμικά τις εξελίξεις, επιτρέποντας στις εταιρίες – μέλη της να έχουν μια συνολική εικόνα του συγκεκριμένου ευρωπαϊκού φακέλου. Ο Πίνακας αυτός επικαιροποιείται σε τακτική βάση.

Επιπλέον, συμμετείχε σε διάφορα ερωτηματολόγια της Insurance Europe που είχαν σαν στόχο να διερευνήσουν και να αποτυπώσουν τη σχέση των ασφαλιστικών επιχειρήσεων με τις νέες τεχνολογίες ανά τοπική αγορά, καθώς επίσης και τους κινδύνους που είναι πιθανόν να ανακύψουν από τη χρήση αυτών στον ασφαλιστικό τομέα.

Ως κυριότερες εξελίξεις, στις οποίες επικεντρώθηκε η ΕΑΕΕ, αναφέρονται οι εξής:

ΣΕ ΕΠΙΠΕΔΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ:

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή συνέχισε ακάθεκτη το έργο της το 2021 με βάση τη στρατηγική της «Μια Ευρώπη κατάλληλη για την ψηφιακή εποχή» αναλαμβάνοντας πρωτοβουλίες και προτείνοντας κανόνες που θα διασφαλίζουν την ασφαλή χρήση των νέων τεχνολογιών. Οι πρωτοβουλίες αυτές της Ευρωπαϊκής Επιτροπής αφορούσαν κυρίως τους ακόλουθους τομείς:

• Τεχνητή Νοημοσύνη (ΤΝ)

Η ΤΝ αναμένεται να διαδραματίσει κεντρικό ρόλο στον ψηφιακό μετασχηματισμό των ασφαλιστικών και συνταξιοδοτικών αγορών. Είναι κρίσιμο για τους ευρωπαϊκούς θεσμούς να διασφαλιστεί η χρήση αξιόπιστων και ηθικών συστημάτων τεχνητής νοημοσύνης για όλους τους καταναλωτές.

Τον Απρίλιο του 2021 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημοσίευσε πρόταση Κανονισμού σχετικά με τον καθορισμό εναρμονισμένων κανόνων για την Τεχνητή Νοημοσύνη (TN), η οποία αποτελεί το πρώτο νομοθετικό πλαίσιο, παγκοσμίως, για την τεχνητή νοημοσύνη. Με την πρόταση αυτή η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θέτει ως στόχο τη δημιουργία οικοσυστήματος εμπιστοσύνης των ευρωπαίων πολιτών στα συστήματα ΤΝ, μέσω μια ισορροπημένης και αναλογικής οριζόντιας προσέγγισης της ΤΝ, περιοριζόμενης στις ελάχιστες αναγκαίες ρυθμίσεις για την αντιμετώπιση των κινδύνων και των προβλημάτων που συνδέονται με αυτήν. Στην πρόταση αυτή ο ασφαλιστικός κλάδος δεν περιελήφθη στους κλάδους στους οποίους η εφαρμογή συστημάτων ΤΝ θα ήταν υψηλού κινδύνου για τους καταναλωτές και για τους οποίους προβλέπονται αυστηροί κανόνες.

• Κυβερνοασφάλεια

Η νέα στρατηγική της Ευρωπαϊκής Επιτροπής που δημοσιεύθηκε τον Δεκέμβριο του 2021 αποβλέπει στην ενίσχυση της συλλογικής ανθεκτικότητας έναντι των κυβερνοαπειλών και στη διασφάλιση ότι όλοι οι ευρωπαίοι πολίτες και οι επιχειρήσεις θα μπορούν να επωφεληθούν από αξιόπιστες υπηρεσίες και αξιόπιστα ψηφιακά εργαλεία, είτε πρόκειται για τις συνδεδεμένες συσκευές και το δίκτυο ηλεκτρικής ενέργειας, είτε για τις τράπεζες, τα αεροπλάνα, τις δημόσιες διοικήσεις και τα νοσοκομεία κα. Η ΕΕ έχει μάλιστα δεσμευτεί να επενδύσει 2 δισεκατομμύρια ευρώ για την υλοποίηση της συγκεκριμένης στρατηγικής, δίνοντας παράλληλα τη δυνατότητα επιπρόσθετων επενδύσεων προς τα κράτη μέλη. Στη στρατηγική αυτή εντάσσεται και η νομοθετική πρωτοβουλία της Επιτροπής υπό την ονομασία DORA (Digital Operational Resilience Act).

Η πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ειδικότερα, για έκδοση Κανονισμού για την ψηφιακή επιχειρησιακή ανθεκτικότητα του χρηματοοικονομικού τομέα– Digital Operational Resilience (DORA) βρισκόταν σε όλη τη διάρκεια του 2021 υπό συζήτηση μεταξύ των ευρωπαϊκών θεσμών. Ο προτεινόμενος Κανονισμός έχει ως στόχο να διασφαλίσει ότι όλες οι χρηματοπιστωτικές οντότητες, συμπεριλαμβανομένων των ασφαλιστικών επιχειρήσεων και ασφαλιστικών διαμεσολαβητών, θα καταστούν ανθεκτικές απέναντι στους κινδύνους που συνδέονται με την τεχνολογία των πληροφοριών και των επικοινωνιών (ΤΠΕ) στο πλαίσιο διαχείρισης του λειτουργικού (ψηφιακού) κινδύνου τους

ΣΕ ΕΠΙΠΕΔΟ ΕΙΟΡΑ:

• Ανταλλαγή δεδομένων

Το ζήτημα της δημιουργίας ενός ανοικτού χρηματοοικονομικού συστήματος (open finance) συζητείται εδώ και αρκετό διάστημα σε ευρωπαϊκό επίπεδο, εστιασμένου μέχρι τώρα κυρίως στο ανοικτό τραπεζικό σύστημα (open banking system). Τη χρονιά που πέρασε η EIOPA ξεκίνησε διάλογο σε ευρωπαϊκό επίπεδο με τους ενδιαφερόμενους φορείς με βάση κείμενο συζήτησης που δημοσίευσε στις αρχές του έτους με θέμα “open insurance”. Στο κείμενο αυτό η EIOPA προκρίνει έναν ευρύ ορισμό του όρου “open insurance”, ο οποίος καλύπτει την πρόσβαση και την κοινή χρήση προσωπικών και μη προσωπικών δεδομένων που σχετίζονται με την ασφάλιση, συνήθως μέσω Εφαρμογών Προγραμματιστικών Διεπαφών (Application Programming Interfaces – API), ενδιάμεσων, δηλαδή, λογισμικών που επιτρέπουν την επικοινωνία και ανταλλαγή δεδομένων μεταξύ διαφορετικών εφαρμογών. Σε ό,τι αφορά τον ασφαλιστικό κλάδο, είναι γνωστό ότι τα δεδομένα είναι ζωτικής σημασίας για τους ασφαλιστές  στο βαθμό που αποτελούν τη βάση για την εκτίμηση και τιμολόγηση των κινδύνων που αναλαμβάνουν. Ωστόσο, το «άνοιγμα» των δεδομένων εγκυμονεί και κινδύνους για την προστασία των καταναλωτών (ασφάλεια δεδομένων, ηθικά ζητήματα).

Η ευρωπαϊκή ασφαλιστική αγορά μέσω της Ιnsurance Europe υποστηρίζει τις προσπάθειες των ευρωπαϊκών θεσμών για την ενίσχυση της νομοθεσίας για την πρόσβαση, την επεξεργασία και την κοινή χρήση δεδομένων, η οποία είναι σημαντική για την καινοτομία και τον ανταγωνισμό, αλλά επισημαίνει ότι η αρχή «same activities, same risks, same rules” πρέπει να αποτελεί ζωτικό μέρος της πρότασης για ένα ανοιχτό χρηματοπιστωτικό σύστημα, την οποία αναμένεται να υποβάλει η Επιτροπή έως τα μέσα του 2022. Λόγω της φιλόδοξης στρατηγικής της ΕΕ και της πληθώρας των ρυθμιστικών πρωτοβουλιών η Insurance Europe κρούει τον κώδωνα του κινδύνου για τυχόν επικαλύψεις και ελλείψεις συνοχής μεταξύ των οριζόντιων και τομεακών νομοθετικών πρωτοβουλιών, καθώς και μεταξύ νέων και υφιστάμενων απαιτήσεων, κάτι που θα αύξανε τον όγκο εργασιών, τη νομική αβεβαιότητα και θα παρεμπόδιζε την καινοτομία. Τέλος, επισημαίνει ότι είναι πρωταρχικής σημασίας οι πελάτες να έχουν απόλυτη εμπιστοσύνη στην ασφάλεια τωνδεδομένων τους και τον πλήρη έλεγχο των δεδομένων σε κοινή χρήση.

ΤΕΧΝΗΤΗ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗ & ΔΙΑΒΟΥΛΕΥΣΕΙΣ ΓΙΑ ΕΝΔΕΧΟΜΕΝΗ ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΟΔΗΓΙΑΣ 85/374/ΕΟΚ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΥΘΥΝΗ ΕΛΑΤΤΩΜΑΤΙΚΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ (PLD)

Σε ευρωπαϊκό επίπεδο ραγδαίες εξελίξεις σημειώνονται στον τομέα της χρήσης της τεχνητής νοημοσύνης (ΤΝ). Οι εξελίξεις αυτές αναμένεται να επηρεάσουν καθοριστικά την καθημερινότητα των πολιτών, τις συναλλαγές και εν γένει τη λειτουργία των πάσης φύσεως επαγγελματικών δραστηριοτήτων.

Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχουν δεσμευτεί να διαμορφώσουν το κατάλληλο περιβάλλον που θα επιτρέψει την ομαλή και ταχεία μετάβαση των χωρών μελών της ΕΕ στη νέα αυτή εποχή, αναλαμβάνοντας, μεταξύ άλλων, τις αναγκαίες πρωτοβουλίες για την άρση των εμποδίων στην ψηφιακή ενιαία αγορά και τη βελτίωση της χρήσης της τεχνητής νοημοσύνης για τους ευρωπαίους καταναλωτές. Στόχος είναι η δημιουργία μιας καινοτόμου, αξιόπιστης και ανταγωνιστικής εσωτερικής αγοράς για προϊόντα, υπηρεσίες και εφαρμογές τεχνητής νοημοσύνης, με παράλληλη διασφάλιση υψηλού βαθμού προστασίας για τους καταναλωτές.

Στο πλαίσιο αυτό, έντονοι προβληματισμοί εκφράζονται σχετικά με την αστική ευθύνη που απορρέει από τη χρήση προϊόντων τεχνητής νοημοσύνης και την ασφαλιστική κάλυψή της από τα προσφερόμενα σήμερα ασφαλιστικά προϊόντα. Πιο συγκεκριμένα, οι διαβουλεύσεις έχουν εκκινήσει για τα ακόλουθα ζητήματα: α) εάν υφίσταται ανάγκη τροποποίησης της ισχύουσας ευρωπαϊκής νομοθεσίας και ιδίως της Οδηγίας 85/374/ΕΟΚ για την ευθύνη ελαττωματικών προϊόντων (PLD), κατά τρόπον ώστε να συμπεριλαμβάνει με περισσότερη σαφήνεια και τα προϊόντα τεχνητής νοημοσύνης, και β) εάν οι προσφερόμενες σήμερα από την ευρωπαϊκή ασφαλιστική αγορά ασφαλίσεις αστικής ευθύνης προϊόντων καλύπτουν και τα προϊόντα τεχνητής νοημοσύνης.

Η ευρωπαϊκή ασφαλιστική αγορά συμμετέχει ενεργά στη συζήτηση αυτή μέσω της Insurance Europe. Η θέση των ευρωπαίων ασφαλιστών συνοψίζεται στο ότι το υφιστάμενο καθεστώς ευθύνης σε ευρωπαϊκό επίπεδο, δηλαδή η Οδηγία για την ευθύνη ελαττωματικών προϊόντων (PLD) σε συνδυασμό με τις εθνικές νομοθεσίες περί αδικοπραξιών, λειτουργούν ικανοποιητικά στην πράξη και για τις νέες και αναδυόμενες τεχνολογίες όπως είναι η τεχνητή νοημοσύνη και ως εκ τούτου δεν είναι αναγκαία ούτε σκόπιμη η τροποποίηση της Οδηγίας PLD.

Πιο συγκεκριμένα, η Οδηγία PLD αποτελεί ένα καλά ισορροπημένο σύστημα ευθύνης που παρέχει υψηλό επίπεδο προστασίας στους καταναλωτές, λαμβάνοντας υπόψη και τα νόμιμα συμφέροντα των κατασκευαστών, ενθαρρύνοντας έτσι την ανάπτυξη και την καινοτομία.

Οποιαδήποτε αλλαγή σε αυτή την ισορροπία θα μπορούσε να επηρεάσει αρνητικά το κόστος και τη διαθεσιμότητα της ασφάλισης, καθώς η υπάρχουσα ασφάλιση αστικής ευθύνης προϊόντων έχει σχεδιαστεί και τιμολογηθεί ώστε να αντικατοπτρίζει τη λεπτή αυτή ισορροπία μεταξύ των υποχρεώσεων καταναλωτή και παραγωγού, όπως προβλέπεται βάσει του ισχύοντος καθεστώτος ευθύνης (PLD και εθνικοί νόμοι περί ευθύνης).

Επιπλέον, η Οδηγία PLD είναι τεχνολογικά ουδέτερη και ως εκ τούτου ισχύει πλήρως για τους κατασκευαστές αναδυόμενων τεχνολογιών. Ειδικά ζητήματα που αφορούν στον σχεδιασμό, παραγωγή και χρήση προϊόντων που ενσωματώνουν αναδυόμενες ψηφιακές τεχνολογίες θα πρέπει να καλύπτονται από κανονισμούς για την ασφάλεια των προϊόντων, βιομηχανικά πρότυπα και τεχνικούς κανόνες.

Οι ευρωπαίοι ασφαλιστές πιστεύουν τέλος ότι σε περίπτωση που κριθεί αναγκαία η αποσαφήνιση ορισμένων βασικών εννοιών της Οδηγίας PLD υπό το πρίσμα των νέων και αναδυόμενων τεχνολογιών, αυτό θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί με την έκδοση συμπληρωματικών κατευθυντήριων οδηγιών.