Ημερίδα Τράπεζας Πειραιώς: Επαγγελματικά Ταμεία, η πρόκληση του ασφαλιστικού συστήματος

του Νίκου Σακελλαρίου

Τον ουσιαστικό ρόλο σε ένα μεικτό ασφαλιστικό σύστημα  που μπορούν να διαδραματίσουν τα Επαγγελματικά Ταμεία κατέδειξε η ημερίδα που διοργάνωσε η Πειραιώς Asset Management με θέμα την «Διαχείριση Αποθεματικών Ασφαλιστικών Ταμείων».  Στην 2^η  ημερίδα υπήρχε και η συνεισφορά της εμπειρίας του ρόλου των επαγγελματικών ταμείων στο ιταλικό ασφαλιστικό σύστημα καθώς αναφορές για τον ρόλο της EIOPA (Eυρωπαική Αρχή Ασφαλίσεων και Επαγγελματικών Συντάξεων) στη διαμόρφωση ενός εναρμονισμένου ασφαλιστικού περιβάλλοντος στην Ευρώπη.

Στα βασικά συμπεράσματα της ημερίδας ήταν ότι τα Επαγγελματικά Ταμεία υπό σωστή λειτουργία συνεισφέρουν τα μέγιστα στη μείωση του ρίσκου της αγοράς (market risk),  προσφέρουν πολύ υψηλότερες αποδόσεις στις επενδύσεις τους εξαιτίας της εξειδικευμένης διαχείρισης και λειτουργούν με όρους συνταξιοδοτικής ισότητας και δικαιοσύνης σε ότι αφορά την απονομή συντάξεων.

Οι ομιλητές

Ο πρόεδρος της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς, κ. Χαράλαμπος Γκότσης αναφέρθηκε στο θεσμικό και κανονιστικό πλαίσιο που έχει διαμορφωθεί και ενδεχομένως αναδιαμορφωθεί μέσα στα επόμενα χρόνια για τα Επαγγελματικά Ταμεία.  Ο καθηγητής Μιλτιάδης Νεκτάριος κατέθεσε για μία ακόμη φορά την πρότασή του για ένα σύστημα 2 πυλώνων το οποίο θα δημιουργεί νέο σύστημα συντάξεων με έμφαση στη «διαγεννεακή δικαιοσύνη», δηλαδή να μπορεί να απολαύσει κάθε γενιά τις αποδόσεις του συστήματος ανάλογα με τις εισφορές που έχει καταβάλλει.  Ο υπεύθυνος του τμήματος στρατηγικής της EIOPA , κ. Justin Wray εστίασε στις πανευρωπαικές προκλήσεις και πλεονεκτήματα που δημιουργούν τα Επαγγελματικά Ταμεία στην Ευρώπη και πόσο μπορούν να βελτιωθούν τα συνταξιοδοτικά συστήματα μέσω της σωστής λειτουργίας των Επαγγελματικών Ταμείων και επεσήμανε ότι η EIOPA εργάζεται με στόχο τη διάδοση του θεσμού των Επαγγελματικών Ταμείων και του εναρμονισμού των λειτουργιών τους.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον είχε η ανακοίνωση της συμμετοχής με απόλυτη επιτυχία δύο ελληνικών επαγγελματικών ταμείων στα πρόσφατα Stress Tests.  Πρόκειται για τα ταμεία ΕμπορίουΤροφίμων (ΤΕΑΥΕΤ) και ασφαλιστικών υπαλλήλων (ΤΕΑ ΕΑΠΑΕ). Τα  συγκεκριμένα επαγγελματικά ταμεία εφάρμοσαν ειδικό πλαίσιο διαχείρισης χρηματοοικονομικού κινδύνου, δομημένο σε σύνδεση με την αναλογιστική εκτίμηση και συμπεριφορά του παθητικού τους , προκειμένου να διαχειριστούν αποτελεσματικά τη Ρήτρα Βιωσιμότητας , υπό την οποία λειτουργούν εποπτικά.  Στην συγκεκριμένη ενότητα της Ημερίδας μίλησαν η πρόεδρος της  Εθνικής Αναλογιστικής Αρχής κα Σταματία Σπανοπούλου (Εκτελεστικό Μέλος), η κα Μαρία Μαργαριτσανάκη (Ελεγκτής Τμήματος Αδειοδότησης Οργανισμών Συλλογικών Επενδύσεων) και ο κ. Δημήτρης Γκέκας (σύμβουλος Ταμείων Επαγγελματικής Ασφάλισης).

Ο chief economist του ομίλου της Τράπεζας Πειραιώς, αναφερόμενος στην μακροπρόθεσμη πορεία της ελληνικής οικονομίας τόνισε ότι κάτι αλλάζει προς το καλύτερο με σαφή βελτίωση στον τουρισμό αλλά και τη βιομηχανία, τις πωλήσεις λιανικής, αγροτική μεταποίηση , διύλιση , φάρμακα και ότι πρέπει να οδηγηθούμε σε μία «μετάβαση από την οικονομία που βασίζεται στην κατανάλωση σε μία οικονομία που θα βασίζεται στις επενδύσεις». Στην ιεράρχηση των ελληνικών μικρομεσαίων  επιχειρήσεων που έκανε το τμήμα μελετών το 2015, το 9% κινείτο με πολύ υψηλότερους  ρυθμούς από την οικονομία, το 35,7% με καλύτερους ρυθμούς, το 40% με τους ίδιους ρυθμούς και το 15,4% με χειρότερους ρυθμούς.

Ο καθηγητής ασφαλιστικής επιστήμης και πρώην Γενικός Γραμματέας Κοινωνικών Ασφαλίσεων Νίκος Φράγκος , μιλώντας για τα Επαγγελματικά Ταμεία έδωσε συγκεκριμένα παραδείγματα λειτουργίας των 2 βασικών πυλώνων ασφάλισης σε Ελλάδα-ΗΠΑ  και Γαλλία και επεσήμανε ότι παρά τις τελευταίες εξελίξεις η διαχείριση – απόδοση αποθεματικών παραμένει προβληματική.  Σε ότι αφορά τα Επαγγελματικά Ταμεία, επεσήμανε ότι ανάμεσα στα βασικά τους πλεονεκτήματα είναι τα φορολογικά κίνητρα που παρέχουν και οι υψηλές αποδόσεις. Ενδεικτικά ανέφερε ότι ετήσιες εισφορές ύψους 750 ευρώ επί 35 έτη μπορεί να δώσουν 26.000 χιλ ευρώ με ετησιοποιημένη απόδοση 0% , 47.000 ευρώ με ετησιοποιημένη απόδοση 3% και 71 χιλ. ευρώ με ετησιοποιημένη απόδοση 5% . Το κύριο χαρακτηριστικό των επιτυχημένων Επαγγελματικών Ταμείων είναι ότι μπορούν να προσφέρουν υψηλή αναπλήρωση στις συντάξεις.  Στα ποιοτικά χαρακτηριστικά τους ανέφερε ότι τα Επαγγελματικά Ταμεία ενισχύουν τη ‘δέσμευση’ των εργαζομένων , έχουν ισχυρή εποπτεία και παρέχουν συνεχή πληροφόρηση για την απόδοση του Ταμείου.

Ο κ. Θεόδωρος Οικονόμου, Chief Investment Officer του ελβετικού οίκου  της Lombard Odier έδωσε παραδείγματα πως η ενεργητική διαχείριση επενδύσεων Επαγγελματικών Ταμείων οδήγησε σε τεράστιες αποδόσεις για 50 χρόνια ακολουθώντας το ελβετικό πρότυπο σε ορίζοντα 34 ετών είχε μέση ετήσια απόδοση 6%.  Επεσήμανε ότι λόγω των χαμηλών επιτοκίων είναι δύσκολη πλέον η εφαρμογή του «μοντέλου Marcowitz» (επενδύσεις 60% ομόλογα-40% μετοχές) και απαιτείται αναθεώρηση των μοντέλων του παρελθόντος (αναθεώρηση των κινδύνων των ομολόγων).  Η έμφαση πλέον θα πρέπει να δίνεται στις πραγματικές ανάγκες των επενδυτών όπως το εισόδημα, η ρευστότητα  και οι κοινωνικοί σκοποί.

Το ιταλικό παράδειγμα

Ο διευθυντής του επαγγελματικού ταμείου της Fondenergia, Alessandro Stori  έκανε αναφορά στον τρόπο λειτουργίας και διαχείρισης του Επαγγελματικού Ταμείου το οποίο με εισφορές 33% έχει ποσοστό αναπλήρωσης 63% στην επικουρική του 2^ου πυλώνα και άμεσο στόχο την επίτευξη αναπλήρωσης 85%.

Τάσεις και πρακτικές

Η κα Αρχόντισσα Προεστάκη (Αναπληρωτής Διευθύνων Σύμβουλος της Πειραιώς Asset Management) μίλησε για τις τάσεις και πρακτικές στη διαχείριση χαρτοφυλακίων των ΤΕΑ. Τόνισε ότι το παγκόσμιο ενεργητικό των Επαγγελματικών Ταμείων ανέρχεται σε 36 τρισεκατομμύρια δολάρια.  Οι χώρες με την πλέον ενεργή συμμετοχή των ΤΕΑ στην οικονομία τους είναι η Ολλανδία (168% του ΑΕΠ), η Αυστραλία (126% επί του ΑΕΠ), η Ελβετία (123% επί του ΑΕΠ), οι ΗΠΑ (121% επί του ΑΕΠ), το Ην. Βασίλειο (108% επί του ΑΕΠ) και ο Καναδάς (103%).  Στην Ελλάδα , το ενεργητικό των Επαγγελματικών Ταμείων αντιστοιχεί μόλις στο 6-7% επί του ΑΕΠ.

Οι προκλήσεις για την ανάπτυξη των Επαγγελματικών Ταμείων είναι το δημογραφικό, οι συνταξιοδοτικές υποχρεώσεις του Δημόσιου Τομέα, οι μη χρηματοδοτούμενες υποχρειώσεις, τα κόστη των αυξημένων κανονιστικών υποχρεώσεων, οι χαμηλοί ρυθμοί ανάπτυξης , τα χαμηλά επιτόκια που οδηγούν σε χαμηλότερες αποδόσεις και οι υψηλές αποτιμήσεις μετοχών στις διεθνείς κεφαλαιαγορές.

Στις νέες τάσεις στη διαχείριση , η κα Προεστάκη αναφέρθηκε στις εναλλακτικές επενδύσεις (από 5% του συνολικού ενεργητικού το 1996 σε 24% σήμερα)  και στην αναζήτηση αξίας στις μετοχές.