Το ευρώ έχει ήδη αποτύχει;

Το νεκροταφείο της ιστορίας είναι γεμάτο από αποτυχημένα πειράματα νομισματικών ενώσεων. Το μεγαλύτερο τέτοιο πείραμα όλων των εποχών, η ευρωπαϊκή Οικονομική και Νομισματική Ένωση, δεν έχει καταλήξει ακόμη στο νεκροταφείο, αλλά όσα συνέβησαν φέτος έχουν γεννήσει πολλά και σοβαρά ερωτήματα για τις πιθανότητες επιτυχίας του.

Λίγες ημέρες πριν κλείσει μια πολύ δύσκολη χρονιά, στη διάρκεια της οποίας για πρώτη φορά φθάσαμε στο σημείο να συζητηθεί επίσημα από τους υπουργούς Οικονομικών της ευρωζώνης μια πρόταση «ακρωτηριασμού» (το σχέδιο Σόιμπλε για «προσωρινό» Grexit), δόθηκαν στη δημοσιότητα νεότερα στοιχεία του Ευρωβαρόμετρου, που πιστοποιούν μια μεγάλης σημασίας αστοχία της νομισματικής ένωσης.

Δύο είναι οι αριθμοί αυτής της στατιστικής έρευνας των Βρυξελλών που θα έπρεπε να σοκάρουν όσους χαράσσουν την οικονομική στρατηγική στην ευρωζώνη: το 97% των ερωτηθέντων Ελλήνων χαρακτηρίζουν «απολύτως κακή» την κατάσταση της εθνικής οικονομίας, ενώ το 86% των Γερμανών ερωτηθέντων χαρακτηρίζουν «απολύτως καλή» την κατάσταση της δικής τους οικονομίας.

Χωρίς να έχουμε υπόψη αντίστοιχα στοιχεία για τις ΗΠΑ, θεωρούμε βέβαιο ότι τέτοιες αποκλίσεις δεν μπορεί να υπάρχουν ανάμεσα στους πλούσιους της Νέας Υόρκης ή της Ουάσιγκτον και τους φτωχούς κάποιας πολιτείας του νότου, παρότι είναι υπαρκτές και σοβαρές οι διαφορές βιοτικού επιπέδου.

Τα ευρήματα του Ευρωβαρόμετρου συμπυκνώνουν αυτό που όλοι στην Ευρώπη φοβούνται: ότι στην ΟΝΕ το κοινό σε όλους νόμισμα δεν προάγει τη σύγκλιση των επιμέρους οικονομιών, αλλά φαίνεται να γεννά όλο και πιο επικίνδυνες αποκλίσεις, δημιουργώντας νικητές και ηττημένους μεταξύ των πολιτών των κρατών-μελών της.

Θα έλεγε κανείς ότι η περίπτωση της Ελλάδας είναι «ιδιαίτερη», αν δεν υπήρχαν σχεδόν εξίσου ισχυρά δείγματα αποτυχίας της ΟΝΕ και σε άλλες χώρες. Δεν χρειάζεται να ανατρέξει κάποιος στα στοιχεία του Ευρωβαρόμετρου, για να διαπιστώσει ότι οι πολίτες της Ιταλίας, της Ισπανίας, ακόμη και της Γαλλίας, είναι πολύ πιο απαισιόδοξοι για την οικονομική κατάσταση των χωρών τους από τους πολίτες της Γερμανίας.

Αν το ευρώ δεν έχει οδηγηθεί ακόμη στο νεκροταφείο της ιστορίας, όταν εντείνει, αντί να περιορίζει, τις ανισορροπίες μεταξύ των οικονομιών που συμμετέχουν σε αυτό το γιγαντιαίο πείραμα, αυτό οφείλεται στην ισχυρή πολιτική βούληση να διατηρηθεί το κοινό νόμισμα, ως το ισχυρότερο σύμβολο της ευρωπαϊκής ενοποίησης. Μια βούληση που κατέληξε να συμπυκνωθεί στο περιβόητο «θα κάνουμε ό,τι χρειαστεί για να σωθεί το ευρώ» του κεντρικού τραπεζίτη, Μάριο Ντράγκι.

Ακόμη κι αυτό το “whatever it takes” όμως έχει τα όριά του. Η πολιτική μηδενικών επιτοκίων και «ενέσεων» ρευστότητας με τεράστιες αγορές τίτλων από την ΕΚΤ έχει προστατεύσει οικονομίες όπως αυτήν της Ιταλίας από καταρρεύσεις ελληνικού τύπου, αλλά προσκρούει σε πολύ ισχυρές αντιστάσεις των Γερμανών, την ώρα που η αποτελεσματικότητά της στην τόνωση της ανάπτυξης παραμένει ανεπιβεβαίωτη.

Σε γερμανικές αντιστάσεις προσκρούει και το σχέδιο για ευρωπαϊκό μηχανισμό εγγύησης καταθέσεων, χωρίς τον οποίο η τραπεζική ένωση στην Ευρώπη θα μείνει μια κενή περιεχομένου διακήρυξη, καθώς οι καταθέτες σε τράπεζες ασθενών οικονομικά χωρών θα βρίσκονται διαρκώς μπροστά στον κίνδυνο του «κουρέματος».

Κάπως έτσι, το μεγαλύτερο πείραμα νομισματικής ενοποίησης οδηγείται στην καταστροφή, που φαίνεται ότι είναι θέμα χρόνου αν η Γερμανία επιμείνει στην ίδια πολιτική. Γιατί καμιά νομισματική ένωση δεν μπόρεσε να στηριχθεί στο δόγμα «ο νικητής τα παίρνει όλα»…